C. Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellefler

a) Tüketim Kooperatiflerinde

Tüketim kooperatiflerinde, ortakların kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçlarını karşılamak için satın aldıkları malların, kıymetine göre hesaplanan risturnlar kurumlar vergisinden istisnadır322

.

Tüketim kooperatiflerinde, ortaklarına ortaklarının kişisel ve ailevi gıda ve giyecek ihtiyaçları haricinde sattıkları mallardan (elektrikli ev aletleri, halı, mobilya v.b.) sağladıkları kazançlar, kurumlar vergisine tabidir.

b) Üretim Kooperatiflerinde

Üretim kooperatifleri, aynı cins ürün yetiştiren veya imal eden üreticilerin ve imalatçıların, bir elden satış yapmak sureti ile daha kolay ve daha elverişli şartlarla ürünlerini satmaları, müşteri bulmaları için kurulan kooperatiflerdir323

.

Bu bağlamda, 5520 sayılı K.V.K.nın 5/1 (i) bendinin 2 nolu paragrafında, üretim kooperatiflerinde, ortakların üreterek sattıkları veya kooperatiften üretim faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların değerine göre hesaplanan risturnlar, kurumlar vergisinden istisnadır324

.

T:C. Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı Mükellefler

Hizmetleri Katma Değer Vergisi Grup Müdürlüğü’nün

(B.07.1.GİB.4.34.17.01.KDV.17-227724.07.2012 Özelgesi ) nde

Bilindiği üzere 1.Seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliğinin “ 5.11.3. Üretim

Kooperatiflerinde risturn istisnası “ başlıklı bölümde, üretim kooperatiflerinde, ortakların üreterek kooperatife sattıkları veya kooperatiften üretim faaliyetinde kullanmak üzere satın aldıkları malların değerine göre hesaplanan risturnlar kurumlar

321

Resmi Gazete, “1seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği”, 03.04.2007, s. 26482.

322

Filiz Şen Marmara, Kooperatiflerde Vergilendirme, E-Yaklaşım, 2010, sayı 216, Aralık. 323

Koçtürk, s. 130.

vergisinden istisna edildiği, ortakların ancak kendileri tarafından üretilip kooperatife sattıkları mallar ile münhasıran kendi üretim faaliyetlerinde kullanmak üzere satın aldıkları malların kıymetlerine göre hesaplanan risturnların istisnadan yararlanacağı açıklamasına yer verilmiştir325

.

c) Kredi Kooperatiflerinde

5520 sayılı KVK’ nın 5/1 (i) 3 nolu paragrafında, kredi kooperatiflerinde ortakların kullandıkları kredilere göre hesaplanan risturnlar, Kurumlar Vergisinden istisnadır. Kredi kooperatiflerinin, dışarıdan temin ettikleri krediler için ödemiş oldukları faiz ve masraflar ile, kendi ortaklarına kullandırdığı krediler için, ortaklarından aldığı faiz ve masraflar arasında meydana gelen olumlu gelir-gider farkın, ortakların kullandığı kredi oranına göre ortaklara dağıtılması halinde risturn istisnasından yararlanılır326

.

4.6.4. Risturn İstisnasının Hesaplanması

Yukarıda sayılan kooperatifler tarafından hesaplanan risturnların, nakden veya ayni kıymette mal ile ödenmesi istisnanın uygulamasına etki etmemektedir. 5520 sayılı yeni Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 5. Maddesinin 1. Fıkrasının (i) ) bendin uyarınca;

ortaklarda başka kimselere yapılan işlemlerden doğan kazançlar ile ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden doğan kazançlar istisnaya konu edilemez.

Bu kazançların genel kazançtan ayrılmasında, ortaklarla yapılan iş hacminin, genel iş hacmine olan oranı esas alınır327

hükmünün yer aldığı görülmektedir.

Diğer taraftan, 1 Seri nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “5.11.5. Diğer hususlar” bölümünde, risturn istisnasının, yalnızca ortaklarla ortaklık statüsü kapsamında yapılan işlerden kaynaklanan kazançlarla ilgili olduğu, bundan dolayı, ortaklarla yapılan işlerden doğan kazançlarla, ortaklardan başka kimselerle yapılan işlerden doğan kazançların ayrılması gerektiği, ayırma işleminde, ortaklarla yapılan iş hacminin genel iş hacmine oranının esas alınacağı, burada öncelikle, ortaklarla ortaklık

325

Gelir İdaresi Başkanlığı, Özelgeler, http:// www.gib.gov.tr (22.ağustos 2013) 326 Şen Marmara, s. 216.

327

statüsüne göre yapılan yıllık iş hacminin de dâhil olmak üzere kooperatifin yıllık genel iş hacmine oranlanacağı, bu şekilde hesaplanan risturnların ortaklara dağıtılması halinde, dağıtılan bu karların ortaklar açısından kar dağıtımı olarak değerlendirilmeyeceğinden, kazanç ve kar dağıtımı niteliğinde sayılmayan bu karların kar dağıtımına bağlı vergi kesintisine tabi tutulması veya ortaklarca gelir vergisi beyannamesi ile beyanın da söz konusu olmayacağı açıklamalarına yer verilmiştir. (24.07.2012 tarih İst.V. D. Başk. B.07,1.GİB.4.34.17.01-KDV.17-2277 Özelge )328

. Öte yandan, 1 seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği uyarınca, risturn hesaplamasında, kooperatif işlemlerinin ortak içi ve ortak dışı olarak ayırıma tabi tutulması gerekmektedir. Kooperatiflerde, ortaklarla ortaklık statüsü dışında yapılan işlemlerden kaynaklanan risturnlar için, kurumlar vergisi istisnası uygulanmayacaktır329

. Açıklamasına yer verilmiştir.

Örnek Risturn İstisnasının Hesaplanması

Bir tüketim Kooperatifinin 2013 yılı işlemleri aşağıdaki gibidir.

Ortaklar ortaklık statüsü içinde yapılan satışlar………... 15.000,00 Gıda Maddeleri……….. 10.000,00

Giyecek Maddeleri………. 5.000,00 ( Ortak içi satışlar )……….. 15.000,00

Ortaklara ortaklık statüsü dışında yapılan satışlar……… 3.000,00 ( Dayanıklı Tüketim Maddeleri)

Ortaklar dışındaki başka kişilere yapılan satışlar……… 7.000,00 ( Ortak dışı satışlar toplamı )……… 10.000,00

Yıllık Toplam satış ( İş hacmi )………. 25.000,00

328

Gelir İdaresi Başkanlığı, Özelgeler, http://www.gib.gov.tr/ (22 Ağustos 2013) 329 Resmi Gazete, “1seri Nolu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği”, 03.04.2007, s. 26482.

Dönem Olumlu (Gelir-Gider) farkı……….. 5.000,00

1- Kurumlar Vergisi İstisna Tutarı ( 15.000 x 5.000) / 25.000 = 3.000,00 2- Kurumlar Vergisine Tabi Tutar ( 10.000 x 5.000) / 25.000 =2.000,00

Yukarıdaki hesaplamadan da anlaşılacağı üzere, Ortaklara ortaklık statüsü içinde yapılan işlemler, risturn istisnasından faydalanırken, ortaklara ortaklık statüsü dışında yapılan işlemler ile ( Dayanıklı Tüketim Malları ) ortaklar dışındaki kişilerle yapılan işlemler, risturn istisnası kapsamına girmemektedir.

4.6.5. Sonuç Hesaplama İşlemleri ve Muhasebeleştirilmesi

4.6.5.1. Ortak İçi ve Ortak Dışı İşlemlerin Sonuç Hesaplaması ve Dağıtım Tablosu

(x) Tüketim Kooperatifinin, 2013 Yılı Olumlu Gelir-Gider farkı 50.000.TL. dır. Bu olumlu Gelir-Gider Farkının 30.000.TL sı ortaklık statüsü içinde ( Ortak İçi ) işlemlerden elde edilmiş ve 20.000.TL’ sı da, ortaklar dışındaki başka kişilere ( Ortak dışı) yapılan işlemlerden elde edilmiştir.

Ana sözleşme ve Kanun hükümleri, genel kurul kararı göz önünde tutularak olumlu Gelir-Gider farkı aşağıdaki şekilde dağıtılması ön görülmüştür.

 Tanıtım ve Eğitim Gideri ( Tüm gelir üzerinden)………% 1

 Yasal Yedek akçeler ( Ortak içi gelirden )……….% 10

 Ortaklar ve Personel yardım fonu ( Ortak içi gelirden )………… % 15

 Geriye kalan gelirden, risturn olarak dağıtılacaktır………% 20 Kurumlar Vergisi ve fonlardan sonra, kalan tutar olağanüstü yedek akçe olarak dağıtılacaktır.

a)- Risturn Hesaplanması

Ortaklarla yapılan İşlemlerde elde edilen gelir………30.000,00 % 1 Tanıtım ve Eğitim fonu….. 50.000. ……….. 500,00

% 10 Yasal Yedek Akçe…….. ....30.000.. ……… 3.000,00

%15 Ortak ve Per.Fonu……….. 30.000………... 4.500,00 Toplam……. 8.000,00

Fon kesintilerinden sonra kalan Gelir……… 22.000,00 Risturn hesaplaması……… 22.000. TL % 20…… 4.400,00

b)- Kurumlar Vergisinin Hesaplanması

Kooperatifin Toplam geliri……… 50.000,00 Tanıtım ve Eğitim Fonu………. 500,00

Risturn İstisna Gideri………. 4.400,00 Toplam istisna………. 4.900,00

Kurumlar Vergisi Matrahı……… 45.100,00 Hesaplanan Kurumlar Vergisi……45.100.L.% 20 = 9.020,00

c)- Dağıtım Tablosu

% 20 Kurumlar Vergisi………9.020,00 % 1 Tanıtım Ve Eğitim Fonu……… 500,00 % 10 Yasal Yedek Akçe……… 3.000,00 % 15 Ortak ve personel yardımlaşma Fonu……….………. 4.500,00 % 20 Risturn……….. 4.400,00

Olağan Üstü yedek Akçe (Kalan bakiyeden )………. 28.580,00 Genel Toplam………. 50.000,00

4.6.5.2. Dağıtım Tablosunun Muhasebeleştirilmesi

01

02

03

_______________________31/12/2013_________________________

691. DÖN. KARI VER. ve DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ.

691.01. Kurumlar Vergisi Karşılığı 9.020 370. DÖN. KARI VERGİ ve DİĞ. YAS. YÜK. KARŞ.

370.01. Kurumlar Vergisi Karşılığı 9.020 Mahsup Fiş.NO:..

Kurumlar Vergisi karşılıklarının ayrılması

________________31/12/2013________________________