Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (2001–2005)

Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı, günümüzün KOBİ politikalarının oluşumuna, AB’ye uyum için neler yapıldığına ve devlet yardımları konusunda yapılan çalışmaların mevcut durumu ve hedefleri görmemiz açısından diğer planlara nazaran daha önemlidir.

Bu Plan döneminde AB ile ilişkilerin yoğunlaşması gibi nedenlerle KOBİ’lere ayrı bir önemin verildiği görülmektedir. Özellikle bu kuruluşlara ayrı bir başlık altında yer verilmiş olması ülke için önem derecesini göstermektedir. Plan’da maddeler halinde KOBİ’lerle ilgili ele alınan konulara, hedeflere ve düzenlemelere aşağıda yer verilmiştir103.

143. madde de 1999 yılından bu yana KOBİ’lerin imalat sanayi sektöründeki yerine değinilmiştir. Bu sektördeki KOBİ’ler imalat sektörünün yüzde 99,2’sini ve istihdamında yüzde 55,9’unu karşılamaktadır. Oluşturdukları katma değer ise yüzde 24,2’dir. Ancak KOBİ’lerin tüm banka kredilerinden aldıkları pay yaklaşık yüzde 5’dir.

256. madde daha önceki plana atıf yapılmıştır. Söz konusu maddede, “Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı döneminde KOBİ’lere, Olağanüstü Hal Bölgeleri’ndeki (OHAL) ve Kalkınmada Öncelikli Yörelerdeki yatırımlara ve büyük ölçekli sanayi yatırımlara ilave destek imkânları sağlanmış, teşvik için ayrılan kaynak bütçeleştirilmiş, ancak bu kaynağın yetersizliği, uygulamada mevzuatın sık değişmesi, bürokrasinin fazlalığı ve devlet yardımlarını sağlayan kurumlar arasındaki koordinasyon eksikliği

102 _{EKİNCİ, a.g.m, http://www.akademiktisat.net/makaleler/kobi_kurum_gelis.htm#_ednref17, Erişim:} 11.04.2006.

103 _{DPT, Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005, http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/viii/,} Erişim:21.04.2006.

önemini korumuştur” denmiştir. Bir anlamda öz eleştiri niteliğindeki bu madde, devlet yardımlarının neden uygulanamadığı konusunda bize ışık tutmaktadır.

616. madde de ise “imalat sanayinde AB ile GB sağlanması sonucunda dış rekabete açılmada önemli mesafe alındığı belirtilmiştir. Ancak, son yıllarda yaşanan küresel krizler ve deprem felaketi, sanayiyi hem talep hem arz yönüyle etkilemiş, üretimde gerileme, ihracatta durgunluk yaşanmıştır. Sanayide, başta fiziki altyapıdaki ilerlemeler, ülkemizin AB’ye aday ülke konumu ile genç ve dinamik işgücü potansiyeli gibi avantajlar dikkate alınarak; önümüzdeki dönemde bilgi ve teknoloji yoğun nitelik taşıyan sektörlerin gelişmesi, geleneksel sektörlerin rekabet gücünün artırılması, KOBİ’lerin geliştirilmesi ve girişimciliğin yaygınlaştırılması önem arz etmektedir” denilmiştir.

933. madde de KOBİ’lerin istihdam oluşturma potansiyelinden bahsedilmiştir. İstihdamın artırılmasında ve işsizliğin azaltılmasında önem taşıyan ve sanayi sektörünün gelişmesine girdi vererek destek sağlayan KOBİ’lerin istihdam oluşturma potansiyellerinden azami şekilde yararlanılacağı belirtilmiş, bu amaçla KOBİ’ler ile bireysel girişimlere yönelik eğitim, proje, finansman, organizasyon, pazarlama ve teknoloji alanındaki desteklerin arttırılacağı belirtilmiştir.

1040. madde ise KOBİ’lere verilen kredilere değinilmiştir. Esnaf ve sanatkârlara Türkiye Halk Bankası tarafından esnaf ve sanatkâr kredileri sağlanmakta, ayrıca KOBİ kapsamına giren esnaf ve sanatkârlar KOBİ kredilerinden faydalandırılmakta ve bu kesim vergi muafiyetlerinden yararlandırılmaktadır. Esnaf ve Sanatkarlar Kredi ve Kefalet Kooperatifleri plasman miktarı Kasım 1999 tarihinde 325 trilyon TL’ye yükseltilmiştir. Bu rakam Halk Bankası tarafından KOBİ’lere kullandırılan kredilerin yüzde 43’üne karşılık gelmektedir. 99/12474 sayılı Küçük ve Orta Boy İşletmelerin Yatırımlarında Devlet Yardımları Hakkında Karara göre Yatırımları Teşvik Fonundan tahsis edilecek kaynakların en az yüzde 20’sinin Esnaf ve Sanatkâr Odalarına kayıtlı işletmelere tahsis edilmesi hükmü getirilmiştir.

1166–1189. maddeler de ise KOBİ’lerin geliştirilmesi başlığı altında mevcut durum, amaçlar-ilkeler ve politikalar ile hukuki ve kurumsal düzenlemelere yer verilmiştir.

Küçük sanayi işletmelerinin çok küçük ölçekli ve dağınık yapıda olmalarından kaynaklanan düşük verimlilik, kalite, pazarlama, teknik bilgi ve finansman yetersizliği sorunları bulunmaktadır. Ayrıca, kayıtdışılığın yaygın olması ve buna bağlı olarak haksız rekabet ortamı oluşmaktadır.

1999 yılı itibari ile 306 adet küçük sanayi sitesinde 72.850 işyeri bulunmaktadır. Ortalama 1500 kişinin çalıştığı küçük sanayi sitelerinde toplam 437.000 kişi istihdam edilmektedir. Hizmete açılan küçük sanayi sitelerinin 251 adedinde Çıraklık Okulu veya Eğitim Merkezi bulunmaktadır.

Küçük sanayi sitesi yatırımlarının toplam kamu yatırımları içindeki payının azalması, proje paketinin aşırı derecede genişlemesi, kaynakların etkin kullanılamaması ve üstyapının yanında altyapının da kamu tarafından yapılması gibi nedenlerden dolayı küçük sanayi siteleri yatırımlarında yeterli gelişme sağlanamamıştır.

2000 yılı Nisan ayı itibari ile Kredi Garanti Fonunun teminat verdiği KOBİ sayısı 816’ya ve sağlanan garanti desteği de 7.553 milyar TL’ye ulaşmıştır. Kredi Garanti Fonunun kaynaklarının geliştirilmesi ve teminat gösterme probleminin aşılması ihtiyacı ile birlikte, KOBİ’lere yönelik hizmetlerin nitelik ve nicelik açısından geliştirilmesi ve kurumlar arası etkin koordinasyon sağlanması ihtiyacı da devam etmektedir. KOBİ’lerin verimliliklerinin, katma değer içindeki paylarının ve uluslararası rekabet güçlerinin artırılması amaçlanmıştır.

Bankacılık sisteminin toplam kredi hacmi içinde, KOBİ’lerin payının artırılması için gerekli imkânların sağlanması amaçlanmıştır. Küçük sanayi siteleri inşaatlarının kredilendirilmesi ve kredi geri ödeme sistemi ile ilgili mevzuat gözden geçirilerek, inşaatların zamanında tamamlanmasının sağlanması hedeflenmiştir. Küçük Sanayi İhtisas Siteleri kurulmasının özendirilmesi, bu sitelerde sektörel dış ticaret şirketleri kurulması, KOBİ’lerin sermaye piyasası ve mali piyasalarla düzenli çalışan bir ortamda modern finansman araçları ve kurumları ile desteklenmesi amaçlanmıştır. Kredi garanti fonu, risk sermayesi, finansman yatırım ortaklığı, gayrimenkul yatırım ortaklığı gibi finansman sağlama uygulamalarının yaygınlaştırılması planlanmıştır.

KOBİ’lerin ihracata yönlendirilmesi için bilgilendirilmesi, aynı alanda faaliyet gösteren işletmelerin ihracata dönük örgütlenmeleri ve yabancı firmalarla ortaklıklar kurmaları teşvik edilmiştir. KOBİ’ler Ar-Ge çalışmalarına yöneltilecek ve üniversitelerle teknoparklar içinde kesişmeleri sağlanmıştır. Geleneksel el sanatlarına dayalı üretim yapan işletmelerin yatırım ve pazarlama aşamalarında desteklenmeleri amaçlanmıştır.

Kredi garanti fonu sisteminin güçlendirilmesini ve yaygınlaştırılmasını, devletin katkısının artırılmasını sağlamak üzere gerekli mevzuat düzenlemesi yapılacağı vurgulanmıştır. KOBİ’lerle ilgili mevzuatın AB standartları ile uyumlu hale getirileceği, risk sermayesi sisteminin gelişmesini sağlayacak düzenlemeler yapılacağı, talep yapısındaki yeni eğilimlere bağlı olarak sektörde küçük ölçekli işletmelerin gelişmesine

öncelik verileceği ve bunların KOBİ statüsünde değerlendirilmelerinin sağlanacağı belirtilmiştir.

Bu çerçevede, “Türkiye Mevzuatının AB Müktesebatına Uyum Çalışmaları” adı altında uyum sağlanması amacıyla 10 adet mevzuat tespit edilmiş ve bunların tamamı incelenmiştir. Dolayısıyla şu söylenebilir: Hukuki açıdan gerekli uyum çalışmaları gerçekleştirilmeye devam edilmektedir. Söz konusu çabalar, KOBİ’ler açısından önemli bir gelişmeyi ifade etmektedir. Kalkınma Planı’nda KOBİ’ler için yer alan bu politikaların daha iyi anlaşılması ve çalışmanın amacı kapsamında Türkiye ve Avrupa Birliği ilişkilerinin incelenmesi uygun olacaktır.