KOBİ’lere Yönelik Yatay Yardımlar

Yatay yardımlar içerisinde KOBİ’lere yönelik yardımlar önemli bir yer tutmaktadır. Birliğin KOBİ'lerin geliştirilmesine ilişkin fiili yardımları, özellikle işletmeler politikası çerçevesinde ve diğer Birlik politikaları kapsamında ele alınmış bulunmaktadır.

Komisyon; KOBİ’lerin, istihdam oluşturma konusunda belirleyici bir etkiye sahip, sosyal istikrar ve ekonomiye yön verilmesinde önemli bir faktör oldukları, fakat gelişmelerinin piyasanın noksanlıkları nedeniyle kısıtlandığı, sermaye ve kredi temininde önemli sıkıntılarla karşı karşıya oldukları, sınırlı kaynaklarının, özellikle potansiyel pazarlar ve yeni teknolojiler hakkındaki bilgilere ulaşma imkanlarını engellediği ve tüm bunlar göz önüne alınarak, istisna kapsamına alınan yardımlarla, ticaret koşullarını ortak faydaya aykırı yönde etkilemediği sürece, ekonomik faaliyetlerinin gelişimini kolaylaştırmanın amaçlandığı belirtmiştir.

DTÖ Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Tedbirler Anlaşması ışığında, KOBİ’lere yönelik yardımların ihracata yönelik veya yerli malının ithal mala tercih edilmesine hizmet eden yardımlara uygulanmamasını belirtmiştir. İhraç edilen miktara bağlı yani ihracat performansına dayanan yardımlar (mesela Türkiye sistemindeki vergi, resim, harç istisnası) bu bağlamda değerlendirilmektedir. Ticaret fuarlarına katılım için yapılan yardımlar, yeni bir ürünün piyasaya sokulması amacıyla yapılan çalışmalar ile bu

265 _{ERDEM, a.g.m., s.48-49.}

yöndeki danışmanlık hizmetleri için yapılan yardımlar ihracata yönelik yardım sayılmamaktadır266.

KOBİ’lere yönelik uygulanan Entegre Program, herhangi bir yeni harcama kalemi içermeyip, ancak Yapısal Fonlar, araştırma ve teknolojik geliştirme, mesleki eğitim yeni iş kurma gibi KOBİ’lerin geliştirilmesine katkıda bulunabilecek tüm faaliyet ve aktiviteleri diğer politikalar altında bir araya getirmektedir. Önerilen yeni faaliyet ve aktivitelerin finansmanı netice olarak tesis edilmiş olan finansal enstrümanlara dayanmaktadır. Birlik, bu enstrümanlar kanalıyla KOBİ’lerin gelişimine yardımcı olabilmekte ve katkıda bulunabilmektedir.

KOBİ’lere yönelik devlet yardımlarının değerlendirilmesinde IV. Rekabet Genel Müdürlüğü sorumlu tutulmuştur.

KOBİ’lere sağlanan yardımların bildirim muafiyetinden yararlanabilmesi için belli koşullara uyması gerekmektedir. Öncelikle yardımların, yardımı alan birimle uyumlu olarak ilgili nicel koşullara uyması gerekmektedir. Yardımın aynı şekilde, “yardım yoğunluğu” olarak nicel terimlerle ifade edilen ve yardım miktarının, ilgili projenin toplam harcamaları ile orantısını ifade eden koşulun yerine getirilmesi gerekmektedir ki muafiyet yalnızca “yardım üst limiti”ni aşmaması durumunda geçerli olmaktadır267_.

AB ekonomisinin sac ayağı olan KOBİ’lerin, gayrimenkul (arsa, bina, ekipman, fabrika, donanım gibi) ya da menkul değer (teknoloji transferi gibi) yatırımları, dışarıdan alacakları danışmanlık hizmetleri, fuar veya sergilere ilk katılımları için yapacakları masraflarına yardım sağlanmasına izin verilmektedir. İhracat yardımı veya ithal ürünleri dışlayan üretim yardımlarına KOBİ istisnası tanınmamaktadır268_.

KOBİ yardımları, 2006 yılı sonuna kadar yürürlükte kalacak olan 70/2001 sayılı Komisyon Tüzüğü kapsamında bildirim yükümlüğünden muaf tutulmuştur. Sağlanacak yardım miktarı hem yardım edilecek birime hem de yardım türüne (yatırım veya hizmet) göre değişmektedir. Yatırım türünde olan yardımlar, işletmenin büyüklüğüne ve bölgesine göre değişmektedir. Bölgesel yardımlardan yararlanamayan bölgelerde

266 _{Demir Ahmet ŞAHİN, “Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelere Yardım”, T.C. Başbakanlık Hazine} Müsteşarlığı Teşvik ve Uygulama Genel Müdürlüğü, Avrupa Birliği’nde Devlet Yardımları Kurallarını

Belirleyen Çerçeve ve İlke Kararları, Ankara, Temmuz 2003, s.12.

267 _{Catherine GRYNFOGEL, Zeynep ARIKANLI, Savaş BİÇER, “Avrupa Topluluğu’nun KOBİ’lere}

Yaklaşımı: Muafiyet Yönetmelikleri Araştırma ve Geliştirmeye Yönelik Teşvikler”, İçinde: Avrupa Birliği

Müktesebatında Devlet Yardımları ve Türkiye’nin Uyumu, Editör: M. Şükrü ERDEM, Akdeniz

Üniversitesi Akdeniz Ülkeleri Ekonomik Araştırmalar Merkezi, Antalya, 2004, s.280. 268 _{ERDEM, a.g.m., s.51-52.}

yatırım yardımı oranı küçük boy işletmeler için yüzde 15, orta boy işletmeler için ise yüzde 7,5’dir. Bölgesel yardımlardan yararlanabilen bölgelerde KOBİ yardımları, Komisyon tarafından her üye ülke için ayrı olarak belirlenen bölgesel yatırım yardımı tavanını, Antlaşmanın 87 (3) (c) maddesinin geçerli olduğu durumlarda yüzde 10 oranından fazla, Antlaşmanın 87 (3) (a) maddesinin geçerli olduğu durumlarda ise yüzde 15 oranından fazla geçemeyecektir. Muafiyet tanınacak yardım miktarı işletmelerin oluşturduğu istihdam ile de ölçülebilmektedir. İstihdam artışı yatırımın gerçekleşmesinden sonra en geç 3 yıla kadar gerçekleşmeli, yardımın yapılmasından 1 yıl önceki duruma belirgin bir istihdam artışı olmalı ve oluşturulan istihdamın en az 5 yıl sürmesi gerekmektedir. Fuarlara katılım ve dışarıdan alınacak danışmanlık hizmetlerinde, hem yatırım hem de hizmet yardımı alan KOBİ’ler için, masraflarının yüzde 50’si oranında yardım sağlanmaktadır.

İşletmelere verilen büyük meblağlardaki bireysel yardımlar için, projenin kabul edilebilir harcamaları toplam 25 milyon Avro’yu, brüt yardım ise 15 milyon Avro’yu geçmemelidir. Yardım miktarlarının bu değerlerden birini geçmesi durumunda münferiden izin almak için Komisyon’a bildirimde bulunmak gerekmektedir. Ayrıca, ulaştırma sektöründe, ulaştırma ve ulaştırma ekipmanları yardım kapsamına girmemektedir.

KOBİ yardımları, aynı projeye ait harcamalar için yukarıda belirtilen yardım tavanlarının geçmesi halinde diğer Topluluk yardımları ile birleştirilememektedir269_.

Tablo 30’de yukarıda açıklanan bilgilerin özeti verilmiştir.

Tablo 30: AB’de KOBİ’lere Yapılacak Devlet Yardımlarının En Yüksek Oranı

Yardım Almayan Bölgeler 87 (3) (a) Bölgeleri 87 (3) (c) Bölgeleri Küçük Girişimler %15

Yatırım veya Ücret Maliyetleri Orta Ölçek %7,5 Bölgesel Yardım Tavanı +%15* Toplam Net Yoğunluk %7,5 Bölgesel Yardım Tavanı +%10** Toplam Net Yoğunluk %30 Danışmanlık ve Fuar Maliyetleri %50 (Brüt)

* GGE (Brüt Yardım ve Sübvansiyon Eşdeğeri) hesaplaması ile toplam en yüksek oran yüzde 75’i geçemez.

** GGE hesaplaması ile toplam en yüksek oran yüzde 30’u geçemez. Kaynak: ŞANLI, a.g.m., s.294.

269 _{UYSAL, a.g.e., s.26.}

70/2001 sayılı Komisyon Tüzüğü, 25 Şubat 2004 tarihli ve 364/2004 sayılı Tüzük ile değiştirilerek, KOBİ yardımının kapsamı, araştırma ve geliştirme alanlarının da içerecek şekilde genişletilmiştir. Buna göre, bu projelerin kabul edilebilir harcamalarının temel araştırmalar için yüzde 100’ü, endüstriyel araştırmalar için yüzde 60’ı ve rekabet öncesi geliştirmeye yönelik yardımlar için ise yüzde 35’i karşılanabilecektir. Bazı özel durumlarda, bazı üst limitler yüzde 10-15 oranında arttırabilmektedir. Örneğin, Ar-Ge projeleri bölgesel yardımdan yaralanırlarsa bu durum söz konusu olmaktadır270.

AKÇT ürünleri, gemi inşa, balıkçılık ve tarım sektörlerinde faaliyet gösteren KOBİ'ler, bu yardımdan tabi oldukları özel kurallar uyarınca yararlanabilmektedir.