Dördüncü Cumhuriyet Döneminde Fransa-Madagaskar ĠliĢkileri

Madagaskar’ın Dördüncü Cumhuriyet dönemine, Fransa ile kurulan çok iyi diplomatik ilişkiler damgasını vurmuş, hem siyasi hem de ekonomik açıdan iki ülke arasında yakın ilişkiler kurulmuştur. Andry Rajoelina’nın geçiş hükümeti dönemi ticaret ortamında az da olsa bir güvensizlik yaratsa da, Fransa, bu dönemde, geçiş rejimine desteğini açıkça göstermiştir.

Hery Rajaonarimampianina’nın iktidara gelmesi, Madagaskar ile Fransa arasındaki ilişkileri iyice güçlendirmiştir. Rajaonarimampianina rejimi ile Fransa arasındaki yakın bağlar, ilk olarak Madagaskar tarafından, Büyük Ada’nın Fransa’ya siyasi ve kültürel (Fransızca aracılığıyla) bağlılığını gösteren 16. Frankofoni Zirvesi’nin Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande’ın da katılımıyla düzenlenmesi ile somutlaşmıştır. Ardından, iç güvenlik (polis, jandarma)¹⁶⁸ alanındaki teknik ve operasyonel işbirliği amaçlı çeşitli projelerin ve askeri savunmada işbirliği¹⁶⁹ sözleşmelerinin ve ekonomik anlaşmaların imzalanmasıyla diplomatik bağlar güçlendirilmiştir. Emmanuel Macron’un cumhurbaşkanlığına seçilmesi,

168 Coopération de sécurité entre la France et Madagascar: https://mg.ambafrance.org/Cooperation-de-securite (sitenin ziyaret edildiği tarih le 11 Mayıs 2018).

169 Signature des conventions de coopération de défense entre la France et Madagascar et remise de matériel:https://mg.ambafrance.org/Signature-des-conventions-de-cooperation-de-defense-entre-la-France-et (sitenin ziyaret edildiği tarih 11 Mayıs 2018).

81 Madagaskar ilişkilerindeki bu diplomatik dinamiği değiştirmemiş, her iki ülke de ilişkilerinde «devamlılığı» düstur edinmiştir.

Ayrıca, Fransa, Madagaskar için ayrıcalıklı bir ekonomik partner olmaya devam etmektedir. Nitekim Fransa, 2017 yılında 974 milyon avro ile Madagaskar’ın en büyük ticaret ortağı (Çin’in adadaki güçlü ekonomik varlığına rağmen) olmuştur.¹⁷⁰ Fransa, Madagaskar ürünlerinin ilk hedef ülkesi (ihracatın % 22’si), en büyük dördüncü tedarikçisi (Çin, Hindistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nden sonra) olmasının yanı sıra en önemli fon sağlayıcısı¹⁷¹ olmaya devam etmektedir. Son olarak, Fransız turistler Madagaskar’ı diğer milletlere kıyasla daha fazla ziyaret etmektedir.

Kültürel alanda, Fransa Madagaskar’da önemli olarak nitelendirilebilecek bir kültürel ağa sahiptir. Bunlar arasında ; Alliances Françaises (yıllardır Ada’nın neredeyse her yerinde kurulan Fransız dili öğretim merkezleri), Antananarivo’da kurulan bir kültür merkezi ve Madagaskar’ın bir çok şehrinde kurulan toplam 22 adet akredite eğitim kurumu gösterilebilir.¹⁷²

Bütün bu ifade edilenlerin ışığında, dördüncü cumhuriyetle birlikte, Fransa’nın Madagaskar’daki nüfuzunun iyiden iyiye belirginleştiği söylenebilir. Çeşitli alanlardaki işbirliği anlaşmaları ve Fransızların adadaki kültürel mevcudiyeti, Fransa’nın Madagaskar üzerindeki etki fikrini gerçeğe dönüştürmektedir. Bununla birlikte, Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan gibi büyük ülkelerin adadaki artan varlığı, bu Fransız etkisinin sınırlı kalmasına neden olmaktadır.

170 Relations économiques et aide au développement: https://www.diplomatie.gouv.fr/fr/dossiers-pays/madagascar/relations-bilaterales/ (sitenin ziyaret edildiği tarih 10 Mayıs 2018).

171 Ibid,.

172 Arrêté du 9 juin 2017 fixant la liste des établissements d’enseignement français a l’étranger homologués: https://www.legifrance.gouv.fr/eli/arrete/2017/6/9/MENE1717095A/jo/texte (sitenin ziyaret edildiği tarih 11 Mayıs 2018).

82 III. BÖLÜM

MADAGASKAR’DA FRANSIZ ETKĠSĠNĠN SINIRLILIKLARI VE YENĠ AKTÖRLERĠN ORTAYA ÇIKIġI

Berlin Duvarı’nın küresel dengeyi altüst ederek yıkılışı, 11 Eylül 2001’deki olaylardan sonra ABD’nin kendini dünyanın jandarması olarak ilan etmesi ve Çin, Hindistan ve Rusya gibi güçlü ülkelerin Afrika kıtasında güçlenmeye başlamaları, Fransa’nın yavaş yavaş arka bahçesi Afrika’yı kaybetmeye başlamasına neden olmuştur.

2004’te Fildişi Sahili’nde yaşanan kriz bu durumun somut bir örneğidir. Fransa, aynı zamanda, Amerikalılar ve Çinliler karşısında sanayi alanındaki konumunun yanı sıra 21.

yüzyılda kıtayı stratejik ve enerji konularının merkezine yerleştiren petrol üzerindeki konumunu da kaybetmiştir. Yerel siyasi ve jeopolitik kısıtlamalar ve de tamamen Fransız bütçe kısıtlamaları nedeniyle Batı Afrika’daki askeri üslerinin kapatılması ve askeri işbirliği anlaşmalarının yeniden müzakere edilmesi, yeni bölgesel güçlerle (Güney Afrika, Nijerya) başa çıkmak, Çin’in artan hakimiyetine direnmek, eski konumunu, politik etkisini, ekonomik varlığını geri kazanma ve gelecekteki kaynaklarını ve pazarını koruma konularında Fransa’nın Afrika’daki stratejik çizgilerini yeniden belirlemesine neden olmaktadır.

Ayrıca, Madagaskar kamuoyunda, ülkede ard arda yaşanan siyasi krizlerin sorumlusu olarak görülen Fransa’nın (tam olarak gerçeği yansıtmasa da) imajı giderek daha da lekelenmektedir.¹⁷³ Nitekim iki ülkeyi birbirine bağlayan sömürgecilik tarihi, halkın bir kesimindeki Fransa’ya yönelik bu düşmanlık duygusunu haklı çıkarmaktadır.

Üstelik yeni elit kesim ve Madagaskar’daki siyasi gruplar, Fransa dışında yeni ekonomik ve siyasi müttefiklere duyulan ihtiyacın farkına varmaya başlamıştır.

173 P. Rakotomalala, «Madagascar : la crise de 2009 ou les aléas de la diplomatie française», Afrique contemporaine 2014/3 (n° 251), s.95.

83 Madagaskar’da Fransızcanın önemi giderek azalmakta ve artık ülke nüfusunun sadece

% 20’si bu dili konuşmaktadır.¹⁷⁴ Bir anlamda Fransız etkisinin yayılmasını sağlayan Fransızca, Büyük Ada’nın her yerinde konuşulmamaktadır. Yani, Fransızların Madagaskar üzerindeki etkisi, birkaç yıl öncesiden tamamen farklıdır. Artık bu etkinin sınırları vardır.

Çin, Amerika Birleşik Devletleri ve Hindistan’ın artan gücü, Fransa’nın Madagaskar üzerindeki nüfuzunu sarsmakta ve böylece Fransa’nın bölgedeki hem ekonomik hem de politik çıkarlarını sorgulatmaktadır. Nitekim 2010’dan bu yana, Madagaskar’da Çinli şirket sayısı ülkede bulunan yabancı şirketler sıralamasında en üst sıralarda yer almaktadır. Çinlileri, Fransız şirketleri takip etmektedir. Çin, yirmi yıl içinde dünyanın ikinci gücü haline gelmiştir.

Madagaskar için Amerika alternatifi (Amerika Birleşik Devletleri), Çin kadar olmasa da, ciddi bir etki yaratmaya devam etmektedir. Nitekim ABD’nin etkisi altında SSCB’nin çöküşünün ardından ortaya çıkna küreselleşme ile birlikte Frankafonini (sömürgeleştirme döneminden miras kalan) etkisi; eğitim, idare, telekomünikasyon gibi alanlarda var olmayı sürdürmektedir. Bununla birlikte, Amerika–Madagaskar ilişkileri (Fransa-Madagaskar ilişkilerine alternatif olarak), herşeye rağmen bu tez içerisinde incelenmeyi gerektirmektedir çünkü Amerika uzun vadede, kendi himayesi altındaki uluslararası kuruluşlar sayesinde, özellikle iyi yönetişim ve yolsuzlukla mücadele ve hatta eğitim alanında Madagaskar üzerinde büyük bir etki yaratma ihtimali olan bir ülkedir.

Ayrıca Hindistan, çok etkili bir Hint topluluğunun (Karanasların) Madagaskar’daki varlığı nedeniyle, Hint Okyanusunda olduğu gibi, Madagaskar’da da etkili bir güç olabilme ihtimali olan ciddi bir ortaktır. Hindistan Cumhurbaşkanı’nın 14

174 A. Barbier, “La langue française en recul a Madagascar”, Le Monde Afrique, 24 Kasım 2016.

84 ve 15 Mart 2018 tarihlerinde Madagaskar’a yaptığı ziyaret, iki ülke arasında daha fazla işbirliği yapılmasına olanak sağlamaktadır. Madagaskar’ın en zengin insanı ünvanına sahip olan Ylias Akbaraly’nin Hint kökenli olduğunu da belirtmek gerekir.

Madagaskar’daki Hintliler, ekonomik sektörlerin önemli bir bölümünü ellerinde tutmakta ve Fransa çoğu zaman, projelerini yürütmek için Hint temsilcilerin onayını almak zorunda kalmaktadır.

Diğer taraftan, Fransa’nın birkaç yıl daha Madagaskar’da çok önemli bir yere sahip olacağı çok açıktır. Daha önce de açıkladığımız gibi, bu Fransız etkisi (bir dış faktör olarak) birçok yönden, Madagaskar da dahil olmak üzere birçok Afrika ülkesinin gelişimine engel olmuştur. Çalışmamızın üçüncü bölümü; ayrıca, yakın ve uzak gelecekte, bu Fransız etkisinin sınırlarının ne olabileceğinin yanı sıra Madagaskar’ın Fransa dışındaki alternatiflerinin neler olabileceğinin bir analizini ortaya koyacak ve projeksiyon işlevi görecektir.

1. FRANSA’NIN MADAGASKAR ÜZERĠNDEKĠ ETKĠSĠNĠN

SINIRLILIKLARI

Eski sömürgelerinin bağımsızlıklarını kazanmalarından sonra, Fransa ile Afrika arasındaki tutkulu olarak nitelendirilebilecek ilişki, oldukça ses getirmiş idi. İlk olarak, Félix Houphouët-Boigny tarafından eski sömürge güçleriyle olan iyi ilişkilerini tanımlamak için iyi niyetle kullanılan « Fransafrika » kavramı, kaynakların sömürülmesi zemininde, gölge diplomasiyle, gizli ağlarla ve hatta otoriter rejimlere destekle eşanlamlı hale gelmiştir.

Fransa’nın Madagaskar üzerindeki etkisinin azalması, başta Çin olmak üzere gelişmekte olan ülkelerin Afrika sahnesine gelişiyle ilişkili olmayıp, daha eskiye dayanmaktadır. Bu durum, sömürge sonrası tarihinin en az sömürge dönemine eşit

85 derecede oluşturduğu engelin ötesinde, son onbeş yılda, yardıma ayrılan bütçelerin azalmasıyla, Büyük Ada’da yaşayan Fransız sayısının ve teknik işbirliklerindeki (bu özellikle küçük tüccarlar ve kalıcı olarak kurulmuş girişimciler için geçerlidir) sayısındaki keskin düşüş ile kendini göstermektedir.

Aynı zamanda, birçok Fransız yatırımcı, istikrarsızlık yaşayan, krize ve yoksulluğa mahkûm edilmiş gibi görünen Madagaskar’dan geri çekilmiştir. Ayrıca, Madagaskarlı yöneticiler Çin, ABD, Hindistan gibi diğer partnerlere giderek daha fazla yönelmiştir. Buna ek olarak, Fransafrika geçmişinden kopmaya hevesli yeni nesil gençler (eskiye göre daha eğitimli), Madagaskarlı ve Fransız seçkinler ortaya çıkmıştır.

Madagaskarlı genç elitler ve hatta genel olarak gençler, kendileri için çok uzun süre devam eden Fransız etkisinden kurtulmak istemektedir. Bu nesil, eski metropolden (Fransa) kurtulmaları gerektiğine dair ciddi bir farkındalık içerisindedir. Yarının yönetici sınıfı olan bu gençler iki eşit ülke arasında ilişki kurma eğilimde olacaklardır.

Bu genç seçkinlere ek olarak, bilgiye artık daha fazla erişim sağlayabilen (internet aracılığıyla) Madagaskarlı gençliğin kendisi de, giderek daha bilinçli hale gelmekte ve Fransa’nın müdahalesinin olmadığı daha iyi bir gelecek arzulamaktadır.

Bu, Fransa-Madagaskar ilişkilerini koparmakla değil, bu ilişkilerin şartlarını ve koşullarını yeniden tanımlamakla ilgili bir meseledir.

Paris’in, canının istediği gibi davranıp, çıkarlarını korumak için artık bir hükümdar gibi davranmaya gücünün yetmediği ortadadır. Çoğu zaman ticari ve ekonomik güvenceler karşılığında, ülkenin polisi rolünü üstlendiği ve otoriter rejimleri desteklediği dönemler, Fransa’nın imajını derinden etkilemiştir. Eski sömürgeleriyle sürdürdüğü tartışmalı ve skandallarla lekelenmiş karmaşık ilişkiler, onu, faaliyetlerinin neredeyse sistematik olarak zorlandığı hassas bir konuma yerleştirmiştir.

86 28 Mayıs 2014 ve 7 Haziran 2014 tarihleri arasında, Dünya Bankası’nın insiyatifiyle, Liberty32 derneği tarafından bir anket düzenlenmiş¹⁷⁵ ve bu anket sonucunda, Madagaskar halkının büyük bir kısmının uluslararası toplum hakkında ikili bir algıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Madagaskar halkı, bir yandan, uluslararası toplumun bir kriz durumunda müdahale etmesinin gerekli olduğuna inanmaktadır.Öte yandan, 2009-2013 arasındaki geçiş döneminde yaşanan kriz sırasında kendilerine uygulanan yaptırımlar (özellikle ekonomik) yüzünden kendilerini aşağılanmış hissetmektedir. Ülke, uluslararası topluma yönelik bu hınç duygusunu Fransa özelinde ortaya koymaktadır.

Tezimizin önceki bölümünde, 2009 krizi sırasında, Andry Rajoelina ve Marc Ravalomanana arasında, Fransa’nın ilkine verdiği desteğin, ikincinin zararına olduğunu kanıtlayan unsurların olduğunu gördük.Bu unsurlardan bazıları şunlardır:

- Andry Rajoelina hakkında tutuklama emri çıkarıldığı sırada, Madagaskar’daki Fransız Büyükelçiliği’nin Rajoelina’ya iltica etme teklifinde bulunması,

- Madagaskar’a yeni atanan Fransa Büyükelçisinin 19 Mart 2009’da Andry Rajoelina ile el sıkışması,

- Geçiş Hükümeti Dışişleri Bakanının, Nisan 2009’da, Paris’te kabulü,

- Fransafrika’nın göstermelik sembolü olan ve Fransa Cumhurbaşkanlığı

Genel Sekreteri Claude Guéant’a yakınlığı ile bilinen avukat Robert Bourgi’nin Andry Rajoelina’yı ziyareti,

- Fransa’nın, 26 Haziran 2009 Bağımsızlık Günü töreninde, Andry Rajoelina başkanlığında Madagaskar ile askeri işbirliğini ilan etmesi

175 P. Rakotomalala, op.cit., s.95

87 Bu unsurlar, 2009 krizi döneminde, Fransa’nın diplomatik tarafsızlığına zarar vermiş ve bu nedenle Madagaskar halkında şüphe uyandırmıştır. Fransız hükümetinin 2009’daki müdahalesi, zaten sömürge döneminin etkisinde olan Madagaskar kamuoyundaki Fransa imajını ciddi biçimde zedelemiştir.

Buna ek olarak, Madagaskar ve Fransa arasındaki karmaşık ilişki, Fransa’nın genel olarak eski sömürgelerine yönelik tutumu ile, yani Fransa’nın Madagaskar’ın içişlerine müdahale etmesi (farazi ve / veya gerçekte), Dağınık Adalar (îles Éparses) meselesi¹⁷⁶, bazı Fransız vatandaşlarının Madagaskar’daki davranışları gibi konular üzerinde şekillenmiştir. Bütün bunlar doğal olarak halkın (neo)sömürgeciliğe dayanan öfkesini canlı tutmaktadır.

2. MADAGASKAR’DA YENĠ AKTÖRLERĠN ORTAYA ÇIKIġI

Afrika ülkelerinin birçok güvenilir ortak ve önemli finansal kaynaklarla karşı karşıya kalması, Fransa’nın da artık rekabetçi bir ortamla karşı karşıya kalmasına neden olmuştur. Bunun yanı sıra, son on yılda, Büyük Ada’da ekonomik, politik ve hatta sosyal alandaki ortaklar olarak yeni güçlerin ortaya çıktığı görülmüştür.

Üç ülke, yani Çin, ABD ve Hindistan Madagaskar’ın yeni ortakları olarak kabul edilebilir. Bu üç ülkenin Madagaskar ile arasındaki diplomatik ilişkiler uzun yıllar öncesine dayansa da, Büyük Ada’daki yatırımları yakın zamandadır. Bu doğrultuda, Fransa’nın Madagaskar’daki etkisiyle karşı karşıya kalan bu güçlerin ülkedeki varlığını incelemek gerekmektedir.

176 Madagaskar ve Fransa arasındaki anlaşmazlık konularından biri olan Mozambik kanalında bulunan beş

küçük Fransız adası, 40 yıldan fazla bir süredir iki ülke arasında gerginliğe neden olmaktadır. İki ülke, yalnızca birkaç bilim insanı ve ordu mensubunun yaşadığı bu cennet adalar üzerinde, sadece adaların benzersiz ekosistemleri nedeniyle değil, hidrokarbonların ve 640.400km²’lik özel bir ekonomik bölgenin muhtemel varlığı ve bu kaynakların işletilmesinde ayrıcalık elde etme konusunda da rekabet etmektedir.

88 2.1. Çin’in Ekonomik ve Siyasi Bir Güç Olarak Madagaskar’daki YükseliĢi

Madagaskar, Çinlilerin nesiller boyunca yaşadığı, Hint Okyanusu’nun güney-batısındaki Eski Bourbon Adası (Reunion Adası), Mauritius (Moris Adaları), Kenya ve Güney Afrika gibi ülkelerle çevrelenmiş bir ada ülkesidir.

Öyle ki, 19. Yüzyılın sonu ve 20. Yüzyılın başlarında ülkenin doğu sahiline yerleşen ve yerel olarak «eski Çinliler» olarak nitelendirilen Çinliler ile Madagaskar’ın bağımsızlığını kazanmasından hemen sonra adaya gelen ve «yeni Çinliler» olarak adlandırılan Çin topluluklarının torunları günümüzde Madagaskar’da birlikte yaşamaktadır.¹⁷⁷ Bir Halk Cumhuriyeti olarak Çin, Madagaskar ile ortaklığını, 70'li yıllarda, Philibert Tsiranana rejiminin çöküşünün ardından resmileştirmiştir.¹⁷⁸ Ardından, 47 yıl boyunca, iki ülke arasında « ahenkli » olarak nitelendirilebilecek diplomatik ilişkiler kurulmuştur.

Çin-Madagaskar ilişkileri, uzun bir süre Madagaskar’ın Tayvan’a olan yakınlığı nedeniyle sekteye uğramıştır. Madagaskar’ın, Çin’in Tayvan üzerindeki egemenliğini 1972 yılındaDışişleri Bakanı Didier Ratsiraka’nın Çin’i ziyareti sırasında tanımış olsa da, Çin ile Madagaskar arasındaki diplomatik ilişkiler 1958’de bir başkonsolosluğun ardından 1960’ta bir elçiliğin açılmasına kadar uzanmaktadır. SSCB ile rekabetçi bir politika içerisindeki Çin, Didier Ratsiraka başkanlığı döneminde (1975-1991), başkent Antananarivo ve Toamasina arasında RN2'nin (ulusal karayolu) yeniden inşaasına, başkentte ise hastanelerin ve Mahamasina stadyumunun inşaasına onay vermiş ve bugün hala Madagaskar’da mevcut olan Çin-Madagaskar Bayındırlık Hizmetlerine (SMATP) tevdi edilmiştir.

177 M. Pellerin, «Le nouvel essor des relations entre la Chine et Madagascar», Institut Français des Relations Internationales, Mart 2011, p.6.

178 Le chef de la diplomatie chinoise à Madagascar pour intensifier la coopération :

http://www.rfi.fr/afrique/20170108-le-chef-diplomatie-chinoise-madagascar-intensifier-cooperation (sitenin ziyaret edildiği tarihi: 15 Mart 2017).

89 Çin’in 2001 yılında, Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olması küresel ekonomi açısından önemli bir dönüm noktası olmuştur. Bundan sonraki on yılda, ekonomisinin büyüme hızı yılda % 8 gibi ciddi bir orana ulaşmıştır.¹⁷⁹ Böylece 2010 yılında, Japonya’nın önüne geçerek, dünyanın ikinci büyük ekonomisi haline gelmiştir. Çin’in bu olağanüstü büyüme hızı, sonuç olarak hammaddeye ve enerjiye olan ihtiyacının da artması anlamına gelmektedir.Çin 2003’ten beri, petrol ürünleri tüketiminde ABD’den sonra ikinci sırada yer almaktadır. Bu nedenle, enerji ve hammadde kaynaklarını temin etmesi ve güvence altına alması Çin açısından çok önemlidir. Bu da, « Orta Krallık’ın

»¹⁸⁰ imrenilen kaynaklarla dolu olan Afrika’ya yönelmesinin başlıca nedenidir.

Yakın tarihe kadar uluslararası sahneden izole edilen Orta Krallık, bir asır süren aşağılamadan sonra (imtiyaz rejimi ve ondokuzuncu yüzyılın sonunda fiili olarak dağılmış olan etki bölgeleri, Japon hakimiyeti, ardından yarım asır süren yıkıcı bir kollektivizm) büyük bir gururla, bin yıllık medeniyetinin prestijini canlandırmak ve yeni ekonomik gücü ve BM Güvenlik Konseyi’nin daimi bir üyesi olarak öne çıkan rolü sayesinde kendini yavaş yavaş dünya sahnesine empoze etmek istemektedir. Çin, Afrika’yı ve dolayısıyla Madagaskar’ı ele geçirmek için Fransa’nın kullandığı yöntemlerin çoğunu kullanmaktadır; forumların organizasyonu, ekonomik ortaklıkların arttırılması, kalkınma yardımlarının uygulanması, aynı zamanda kültürel «yumuşak güç (soft-power)» kullanımı. Bu noktadan sonra sorulması gereken soru; Çin’in, gelecekte Madagaskar’da Fransa’nın yerini (ekonomik etkileri bakımından ama her şeyden önce siyasi olarak) alıp alamaycağıdır.

2.1.1. Çin’in Madagaskar Ekonomisindeki Yeri

Çin, günümüzde dünyanın her noktasına nüfuz etmiştir. Madagaskar Ekonomik Kalkınma Kurulu’nun (EDBM) yayınladığı istatistikler, Madagaskar’a en çok yatırım

179 M. Gaulard, Les limites de la crosissance chinoise, Editions Martin Colin, Paris, 2009 p.876.

180 Çinli betimlemek için kullanılan bir terim.

90 yapan ülkenin Orta İmparatorluk olduğunu göstermektedir.¹⁸¹ Büyük Ada’daki Çinli şirket sayısı, ülkede kurulan yabancı şirket sıralamasında önemli bir yere sahiptir. 2015 yılında, Madagaskar’da kurulan 484 yabancı şirketin 168’i Çin’e ait olup, bunu yeni kurulan 110 Fransız şirketi takip etmektedir.¹⁸² Bu rakamlar, Çin’in ülkeye olan ilgisini açıklamak için yeterlidir.

«Çin malı» ürünler, Madagaskar pazarını etkisi altına almaya devam etmektedir. Ticaret, sağlık, otelcilik, telekomünikasyon, tarım, madencilik, inşaat ve diğer birçok sektör, Çinli işletmecileri çeken faaliyet sektörleridir. Çin’in Madagaskar Büyükelçisi Yang Xiaorong, Nisan ayında göreve geldiğinde, Çin’in Madagaskar’daki yatırımlarıyla ilgili olarak şunları ifade etmiştir: «ikili ticaret hacmi, 2015 yılında, 1990 yılına göre 35 kat artarak 668 milyon dolara ulaşmıştır. Bugün, Madagaskar’a yatırım yapmak için gelen ve sayısı 1400’den fazla olan Çinli şirketin yatırım tutarı 739 milyon dolara ulaşmıştır».¹⁸³ Bu istatistikler, Çinli şirketlerin son beş yıldır, diğer şirketler arasında listenin başında yer almaya devam ettiğini göstermektedir.

Diğer taraftan EDBM, Çinli yatırımcılara Madagaskar’daki iş ortamı hakkında gerekli tüm bilgileri sağlamak amacıyla Pekin’de bir şube açmıştır. EDBM Genel Müdürü Robson Andriamihaja, «Misyonumuz, doğrudan yabancı sermaye yatırımlarını (IDE) çekmek için Madagaskar’daki ticari ortamı iyileştirmektir. Bu amaçla uluslararası alanda da birçok kampanya yürütülmüştür»¹⁸⁴ Günümüzde de, yatırım ortamını iyileştirmek için reformlar yapılmaktadır.

Sebepsiz yere Çin mahallesi (Chinatown) olarak adlandırılan Antananarivo’nun (başkent) merkezinde yer alan Behoririka mahallesi, açıkça Malagaşlı satıcılarla rekabet

181 B. Voahangy, «Coopération : La Chine appelle à la stabilité», Midi Madagascar, 03 Ekim 2016.

182 L. Rafidiarisoa, «Commerce extérieur – La Chine premier fournisseur», L’Expresse de Madagascar, 11 Nisan 2017.

183 Ibid.

184 L. Rafidiarisoa, « La création d’entreprises repart », L’Expresse de Madagascar, 13 Haziran 2016.

91 eden çok sayıda Çinli tüccarın işyerlerinin yoğunlaştığı bir bölgedir. Bu noktada, Madagaskar’ın arazi mülkiyeti kanununun, Malgaş vatandaşlığına geçmiş bazı kişiler hariç, yabancılara ve mülkü kiralayan neredeyse bütün Çinlilere mülk satışını yasakladığını hatırlatmak gerekir. Bu nedenle, ticari amaçlı kiralanan işyerleri Malgaş mülkiyeti olarak kalmaktadır.

Ayrıca, Çinliler tarafından işletilen mağazalar (özellikle Globe, Venice, Advance Center mağazaları), çoğunlukla Malgaşların kiraladığı çok sayıda standdan oluşmaktadır. Üstelik Çinli tüccarlar şu an Madagaskarlı tüccarlar ile doğrudan rekabet halindedir. 2007 yılında Air Madagaskar tarafından Antananarivo-Guangzhou direkt uçuş hattının açılması, birçok Madagaskarlı firmanın Çinli aracıları aşarak ürünlerini doğrudan Çin merkezli tedarikçilerden edinmelerine olanak sağlamıştır.

Madagaskarlılar veya «eski Çinliler», Guangzhou’da bazı oteller kurarak ve yerinde tercümanlık ve aracılık hizmetleri sunarak bu alanda da yer almışlardır, bu sayede Malgaşların Çin’e gelişini önemli ölçüde arttırmışlardır.

2.1.2. Madagaskar’daki Çin Diplomasisi

İçişleri ile ilgili herhangi bir girişimin reddedilmesi, hem yurtdışındaki çıkarlarına (örneğin Sudan veya Zimbabwe’deki) hem de yerel çıkarlarına (Tibet) hizmet eden Çin diplomasisinin dayanağını oluşturmaktadır.Bu pozisyonun uluslararası toplumun geri kalanına karşı durması gittikçe zorlaşmakta ve bu yüzden Çin, stratejik çıkarlarını gözeten ve ticari faaliyetlerini yasaklamayan ülkelerle dayanışma göstermeye özen göstermektedir. Madagaskar, Çin devleti nazarında stratejik devletlerden biri değildir ve Çin’in 2009’da geçiş rejimine karşı yaptırımlar uygulandığından beri uluslararası toplumun çizgisini takip ettiği açıktır.

92 Bu durumun birçok örneği bulunmaktadır: Aralık 2009’da Şarm El-Şeyh’te düzenlenen Afrika-Çin Zirvesi’nde Çin, Madagaskar’ın HAT rejiminin ne cumhurbaşkanlığı ne de herhangi bir bakanlık düzeyinde temsil edilmemesini talep etmiştir. Bu nedenle, zirveye, sadece Çin’in Madagaskar Büyükelçisi Victor Sikonina ve bir teknisyen heyeti davet edilmiştir. Benzer şekilde, Antananarivo’daki 1 Ekim Çin Ulusal Günü kutlamalarına bakanlığa bağlı teknik heyet dışında hiçbir bakan davet

92 Bu durumun birçok örneği bulunmaktadır: Aralık 2009’da Şarm El-Şeyh’te düzenlenen Afrika-Çin Zirvesi’nde Çin, Madagaskar’ın HAT rejiminin ne cumhurbaşkanlığı ne de herhangi bir bakanlık düzeyinde temsil edilmemesini talep etmiştir. Bu nedenle, zirveye, sadece Çin’in Madagaskar Büyükelçisi Victor Sikonina ve bir teknisyen heyeti davet edilmiştir. Benzer şekilde, Antananarivo’daki 1 Ekim Çin Ulusal Günü kutlamalarına bakanlığa bağlı teknik heyet dışında hiçbir bakan davet