Hery Rajaonarimampiana Rejimi ve Hukuk Devletine DönüĢ Süreci . 75

Hery Rajaonarimampianina, Ocak 2014’te, dördüncü cumhuriyetin demokratik bir şekilde seçilen ilk cumhurbaşkanı olarak 5 yıllık görev dönemine başlamıştır. Andry Rajoelina’nın Hery Rajaonarimampianina’yı desteklemesinin Rajaonarimampianina’nın seçimi kazanmasını kolaylaştırdığını unutamamak gerekir. Yeni seçilen cumhurbaşkanı,

76 5 yıllık geçiş dönemi boyunca süren siyasi, sosyal ve ekonomik krizin ardından, bütün bir halkın umudu haline gelmiş, halkın büyük bir kesimi, cumhurbaşkanlığı seçimini, gerçek demokrasiye doğru atılmış büyük bir adım olarak görmüştür.

Rajaonarimampianina’nın adaylığından bir süre sonra, uluslararası kuruluşlar ve Madagaskar’ın müttefiki diğer ülkeler uyguladıkları yaptırımları kaldırmaya başlamıştır. Afrika Birliği tarafından uygulanan yaptırımların kaldırılması buna örnek olarak gösterilebilir. Böylelikle, Hery Rajaonarimampianina, «halkın ve yöneticilerinin güvenini geri kazanacak hukuk devletinin kurulması» olarak adlandırdığı yönetim biçimini başlatacaktır.¹⁵⁹

Siyasi istikrarın sağlanması, turizmin yeniden canlandırılması ve petrol ve madencilik alanında araştırma projelerinin gerçekleştirilmesi gibi konular yeni cumhurbaşkanını bekleyen büyük zorluklar arasında yer almıştır. Ravalomanana döneminde (küresel ekonomik krizden önce), kıskanılacak derecede bir gelişme gösteren Madagaskar, Geçiş Hükümeti döneminde ise birçok alanda gerilemiştir.

2009’dan sonra ülke, uluslarası toplumdan dışlanmış, yatırımcılar ülkeyi terk etmiş, uluslararsı yardımların azalması da ciddi bir ekonomik krize ve halkın genel yoksulluğuna neden olmuştur. Ülkede yaşayan on çocuktan yedisi ilkokulu bitirememekte ve Dünya Bankası verilerine göre, okula gidemeyen çocuk sayısı 600 Societyof the South Sahara in 2014, Brill, Boston, 2015, s.436.

160Madagaskar: Siyasi darbesi ölçmek:

http://www.banquemondiale.org/fr/news/feature/2013/06/05/madagascar-measuring-the-impact-of-the-political-crisis (19 Temmuz 2017 tarihinde erişildi).

161Satın alma Gücü Paritesi (SAGP), Farklı bir para biriminin alım gücünü ortak bir birimde ifade etmeyi mümkün kılan bir para birimi dönüştürme oranıdır. Bu oran, aynı mal ve hizmet “sepetini” edinmek için farklı ülkelerde gerekli para birimi miktarı arasındaki ilişkiyi ifade eder. Ancak, SAGP döviz kurundan farklıdır.

77 4.3. Hery Rajaonarimampianina Rejiminin ve Siyasi Krizin Bilançosu

Madagaskar 2009’da yaşanan krizi gerçek anlamda atlatabilmiş midir? 2013’te düzenlenen cumhurbaşkanlığı seçimlerinin, Madagaskar’da 2009 darbesinden bu yana yaşanan şiddetli krize bir son vereceğine inanılmıştır. Yakın zamanda, Kasım 2016’da düzenlenen Frankofoni Zirvesi’nin¹⁶² organizasyonunun ve aynı yılın Aralık ayında düzenlenen Bağışçılar ve Yatırımcılar Zirvesi’nin başarılı geçmesi, Madagaskar’ın uluslararası sahneye geri dönüşüne işaret etmektedir. O halde, Hery Rajaonarimampianina’nın dört yıllık başkanlık dönemi gözden geçirildiğinde krizin farklı şekillerde devam edip etmediğini sormak yerinde olacaktır. Ekonomik sorunlar, dönemin başında bu konuda bir umut ışığı¹⁶³ olmasına rağmen ve hala devam etmektedir.

Bu nedenle, Hery Rajaonarimampianina iktidarının dört yıllık bilançosunda daha çok belirsizlik hakimdir. Birçok gözlemciye göre, Madagaskar devlet başkanının, beş yıldır süren siyasi bir krizin içinde olan ülkenin kalkınmasına ve hatta gelişmesine yönelik herhangi bir planı olmamıştır. Nitekim, ekonomik alanda, % 4,1’e ulaşan (son beş yılda kaydedilen % 2,6 oranını aşarak) GSYİH’ye (Gayri Safi Yurtiçi Hasıla) rağmen, mevcut rejim, reel kalkınma projelerini uygulamakta geri kalmaktadır. Nüfusun

% 90’ı yoksulluk içinde yaşamakta; kişi başına GSYİH 420 ABD dolarını geçmemekte ve beş yaşın altındaki her iki çocuktan biri kronik yetersiz beslenmeden muzdarip olmaktadır.¹⁶⁴ Bu da, şüphesiz kalıcı bir ekonomik sorunun göstergesidir.

Siyasi alanda, büyük ölçüde eski cumhurbaşkanı Andry Rajoelina’nın çevresindekilerden oluşan güçlü bir muhalefetin varlığı, Madagaskar’daki politik krizin bitmediğini göstermektedir. Nitekim, başkanlık hareketi HVM (Hery Vaovao ho an'i

162 «Sommet de la Francophonie : un sommet plutôt positif pour Madagascar», RFI, 28 Kasım 2016.

163 A. Faujas, «Des lueurs d’espoir pour l’économie malgache», Jeune Afrique, 24 Kasım 2016.

164 Site officiel de la Banque Mondiale/Madagascar:

http://www.banquemondiale.org/fr/country/madagascar/overview (18 Temmuz 2017 tarihinde erişildi).

78 Madagasikara/Madagaskar Yeni Gücü Partisi) ve MAPAR (Miaraka Amin’ny Prezida Andry Rajoelina/Başkan Andry Rajoelina ile Partisi) iki ana partisi, iktidardaki her partinin temsilcilerinin iktidarını paylaşacaktı. HVM partisi, cumhurbaşkanlığı seçimlerinin hemen öncesinde, Hery Rajaonarimampianina tarafından kurulmuştur.

Buna karşılık, Andry Rajoelina’nın hareketi de, Rajoelina’nın başbakan olarak atanmasını beklemiştir. Ancak, Hery Rajaonarimampianina’nın başbakanlığa Kolo Roger’i (pek fazla siyasi deneyimi olmayan bir doktor) ataması, o andan itibaren iki kanat arasındaki siyasi gerilimin fitilini ateşlemiştir. Bu gerginlik, 2015 yılının Mayıs ayının sonunda, Cumhurbaşkanı Hery Rajaonarimampianina’nın görevden alınması girişimiyle zirveye ulaşacaktır. Gerçekten de, Andry Rajoelina’nın isyancı milletvekillleri, 26 Mayıs 2015¹⁶⁵ tarihinde cumhurbaşkanının görevden alınması için oy vermiş, bu oylama, Madagaskar Yüksek Anayasa Mahkemesi tarafından reddedilmiştir. Ardından, aynı isyancı milletvekilleri, Temmuz 2015’te, bir gensoru önergesi vermeyi denemişler ancak ulusal mecliste oyların çoğunluğunu alamadıkları için bu grişim de başarılı olamamıştır.

Bu nedenle, ekonomik, sosyal ve politik krizlerler geçen Hery Rajaonarimampianina’nın iktidarda olduğu dört yıllık dönem aslında pek olumlu sonuçlanmamıştır. 2018 cumhurbaşkanlığı seçimi, eski cumhurbaşkanları Marc Ravalomanana ve Andry Rajoelina’nın potansiyel adayları nedeniyle oldukça hareketli geçmiş ve Madagaskar, bu seçim bağlamında, kesinlikle isyan riski taşıyan siyasi gerginliklere maruz kalmıştır.

Ayrıca, 21 Nisan 2018’ten sonra, Madagaskar muhalefet partileri (bağımsız milletvekilleri tarafından desteklenen Andry Rajoelina’nın MAPAR partisi ve

165 Madagascar: pourquoi les députés ont voté la destitution du président :

http://www.rfi.fr/afrique/20150527-madagascar-pourquoi-deputes-vote-destitution-president-hery-rajaonarimampianina-rec (19 Temmuz 2017 tarihinde erişildi).

79 Ravalomanana’nın TIM/Tiako i Madagascar/Madagascar’ı Severim partisi), Kasım 2018’de yapılan bir sonraki cumhurbaşkanlığı seçimlerinden önce kabul edilen seçim yasası nedeniyle hükümet karşıtı gösteriler düzenlemiştir.¹⁶⁶ Polis ve muhaliflerin karşı karşıya geldiği 21 Nisan protestosunda, resmi kayıtlara göre iki kişi yaşamını yitirmiş ve onlarca kişi de yaralanmıştır.¹⁶⁷ Madagaskar muhalefetinin bu yeni seçim yasasına karşı çıkma sebeplerinden biri, bu yasanın bazı adayları (seçimlerde cumhurbaşkanına rakip olacağı düşünülen güçlü muhalif adaylar) engellemesidir. Aslında, bu yasa, mahkumiyet durumu olan Marc Ravalomanana gibi adayların da seçimde aday gösterilmesini engellemiştir.

Ayrıca, bu uyuşmazlığın diğer bir nedeni de, bu yeni yasanın ulusal mecliste oylanma şartlarıdır çünkü birçok muhalefet milletvekiline göre oylamada usülsüzlük yapılmıştır. Bu nedenle, 22 Nisan 2018’den itibaren, tüm muhalefet milletvekilleri önce 21 Nisan olaylarında yakınlarını kaybeden ya da mağdur olan ailelere destek olmak amacıyla, daha sonra yeni seçim yasasına karşı çıkmak ve görevdeki cumhurbaşkanını istifaya çağırmak üzere çok sayıda insanı 13 Mayıs’ın yaşandığı tarihi meydanda toplamaya başlamıştır. Ardından uluslararası toplum, hükümetle muhalefet partileri arasında arabuluculuk yapmak amacıyla devreye girmiş ve soruna siyasi bir çözüm getirilmesini önermiştir. Muhalefet, Yüksek Anayasa Mahkemesini (HCC), hükümeti baskı altına almaya zorlamış, bunun üzerine, Anayasa Mahkemesi, 25 Mayıs 2018 tarihinde, 5 Haziran 2018’den önce bir uzlaşma hükümetinin kurulması amacıyla bir fikir birliğine varılması için ilgili taraflara ültimatom vermiştir. Muhalefet ve iktidar arasında, bir ulusal birlik hükümetine önderlik etmesi beklenen uzlaşma hükümetinin başbakanını belirlemek için müzakereler başlamış, ardından 5 Haziran’da, Başbakanın yanı sıra tüm hükümet üyeleri de istifa etmiş ve Cumhurbaşkanı, SOLIMA (Solitany

166 E. Rabeyrin, «La crise politique à Madagascar: un éternel recommencement», La Croix, 25 Nisan 2018.

167 A. Lacombled, «Nouvelle crise politique a Madagascar», La Croix, 23 Nisan 2018.

80 Malagasy/Malgaş Petrol Şirketi) ve SECREN (Gemi onarım, bakım, yapım şirketi) gibi devlete ait şirketlerde yöneticilik görevlerinde bulunan üst düzey uluslararası bir görevli olan Christian Ntsay’ı başbakan olarak atamıştır. Ntsay, aynı zamanda Birleşmiş Milletler Uluslararası Çalışma Ofisi’nin Madagaskar, Moris, Seyşeller ve Komor Adaları’nın da daimi temsilcisidir. Bu atama, krizin çözümü ve erken seçimin düzenlenmesi açısından olumlu bir perspektif yaratmıştır.