Marc Ravalomana’nin Ġktidarı: Çok Taraflılık ve Fransa ile Ekonomik

Didier Ratsiraka ve Marc Ravalomanana arasındaki 2002 siyasi krizi sırasında Fransa, Didier Ratsiraka’ya desteğini açıkça göstermiştir. Fransa ile yakın çalışan bir diktatör olan Ratsiraka, Jacques Chirac’ın da arkadaşıdır. Ravalomanana ise, Mercedes-Benz kullanan, İngilizce konuşan Malgaşın multi-milyonerlerindendir. Madagaskar’da her şey Didier Ratsiraka ve Marc Ravalomanana’yi ayırıyor gibi görünüyordu.

« Kendini başkan ilan eden » Marc Ravalomanana, kendisini Madagaskar’ın yeni güçlü adamı olarak göstermiş, her ne pahasına olursa olsun dünya çapında tanınmayı istemiş,

145 M. Razafindrakoto ve F. Roubaud, «Le scrutin présidentiel du 16 décembre 2001: les enjeux d’une élection contestée», Politique Africaine, 2002, s.18.

146 C. R. Rakotolahy, «Stratégie territoriale de la crise malgache», Politique Africaine, n˚86, 2002, s.138.

70 ancak bunun için bazı şeyleri değistirmesi gerekmiştir. Cumhurbaşkanlığı kampanyasının dış finansmanın Fransa ile rekabet eden ülkelere dayandırmıştır.

2002 yılında, Marc Ravalomanana’nın Didier Ratsiraka’ya karşı zaferini ilk kabul eden ABD olmuş, Fransa’nın yeni cumhurbaşkanını tanıması için ise beş ay geçmesi gerekmiştir. Marc Ravalomanana yönetimi döneminde, Antananarivo ve Paris arasındaki ilişkiler oldukça gerginleşmiştir. Başkan Ravalomanana, seleflerinin eski sömürge gücüne ayrıcalık tanıdıkları iki taraflılığın yerine, Fransız, Amerikan ve hatta Çinli şirketler arasındaki rekabet kartını oynayarak çok taraflılığı seçmiştir.

Ravalomanana, Çinli, Amerikalı, Kanadalı ve Japon şirketleriyle Fransız şirketlerini rekabet ettirerek, Fransız çıkarlarını riske atmıştır.¹⁴⁷ Fransa ve Ravalomanana arasındaki ilişkiler gerginleşmiş, Ravalomanana, uzun zamandır Büyük Ada’ya yerleşmiş olan Fransız ekonomik çevrelerini memnun etmemiştir (Madagaskar, Afrika’nın en büyük Fransız topluluklarından birine; 13.000’i çifte vatandaşlığa sahip 25.000 kişiye ev sahipliği yapmaktadır).

3.4.1. Ravalomanana’nın Kalkınma Politikası

Marc Ravalomanana, Madagaskar Eylem Planı (MAP/Madagascar Action Plan) adlı iddialı program ile adayı küreselleşmeye entegre ederek kalkınmayı teşvik etmeye çalışmıştır.Fon sağlayan kuruluşlar, milyarlarca dolarla kuyruğa girerek bu sürece dâhil olmuşlardır. Ravalomanana, çok taraflı ortaklığı, sömürgecilikten kaynaklanan iki taraflılığa tercih etmiş; bazı pilot okullarda İngilizce öğretimini ilköğretim düzeyinde uygulamaya koymuş ve çok sayıda genci Amerika’ya göndermiştir. Ravalomanana, ABD Başkanı George W. Bush’un desteğini almıştır. Bununla birlikte, Madagaskar ekonomik açıdan hala eski sömürge gücüne çok bağlı olduğu için, Ravalomanana’nın

147 R. Ravelonjatovo, Madagascar: l’apprentissage de l’indépendance, Lulu Press Inc, Paris, 2014, s.13.

71 ekonomik politikası, Fransa’yı tam olarak karşı değildir. Esasen, 2003’te, Fransa açık farkla Madagaskar’ın en önemli ekonomik ortağıdır Fransız şirketleri, yabancı yatırımdaki % 60’lik paylarıyla Madagaskar’daki en büyük yabancı yatırımcılardır.

Aynı yıl Fransa’dan yapılan ithalat % 70,3 oranında artmıştır.¹⁴⁸ Bununla birlikte Ravalomanana, yönünü ABD, Almanya ve hatta Çin’e çevirerek Madagaskar’ın ekonomisini ve dış ilişkilerini çeşitlendirmek istemiştir.

Girişimci Başkan Marc Ravalomanana’nın haksız rekabetini desteklemeyen kişilerin ve Madagaskar’a yerleşmiş Fransız uyruklu ekonomik aktörlerin rahatsızlığı, iktidardaki Madagaskar liderinin kaderini belirleyecekti. Ravalomanana’nin siyasi rakipleri de «Ravalomanana hariç herkes» sloganıyla bu gruba katılmışlardı. Elysée Sarayı’nın desteği doğal olarak bu gruba yöneldi.

3.4.2. 2009 Siyasi Krizi ve Andry Rajoelina’nın Ġktidara Gelmesi

Marc Ravalomanana’yı 17 Mart 2009’da istifa etmeye zorlayan darbenin ardından, Andry Rajoelina iktidarı ele geçirmiş ve Geçiş Dönemi Yüksek Otoritesi’ni (HAT) kurmuştur. HAT, Andry Rajoelina tarafından, gerekli süre içerisinde bir seçim yapılması vaadiyle kurulan geçici bir hükümettir. Ancak, bu geçiş dört yıl sürecek ve ülkeyi benzeri görülmemiş ekonomik bir uçuruma sürükleyecektir çünkü yatırımcılar ve fon sağlayan kuruluşlar istikrarsız ve anayasaya aykırı olan bu durumdan kaçacaklardır.

Birçok gözlemciye göre, Fransa, ülkeyi zayıflatan krizden birinci dereceden sorumludur. Eski sömürgeci güç daima Madagaskar’ın iç işlerine müdahale ettiğinden haklı olarak şüpheleri üzerine çekmiştir.¹⁴⁹ Ancak Marc Ravalomanana’nın düşüşünden bu yana, bu konuyla ilgili söylentiler ve haberler yayılmaya devam etmektedir.

148 «Perspectives économiques en Afrique», OCDE éditions, 2004/2005, s.318.

149 F. V. Rajaonah, «Les imaginaires de l’étranger dans la crise malgache», Politique africaine, n° 86, juin 2002.

72 Fransız yetkililer ile görevden alınan cumhurbaşkanı arasındaki ilişkilerin çok gergin olduğu söylenmektedir. Ratsiraka ve Marc Ravalomanana’yı karşı karşıya getiren 2002 yılındaki seçim sonrasında ciddi anlaşmazlıklarda Fransa Ratsiraka’ya destek vermişti ve Marc Ravalomanana’nın Didier Ratsiraka karşısında kazandığı zaferi tanıması aylar almıştı.

Madagaskar’ın 2005 yılında, İngilizce’yi kullanan Güney Afrika’nın bir ağırlığa sahip olduğu Güney Afrika Kalkınma Topluluğu’na (SADC) katılımı, Malgaşlı liderlerin «Frankofil» olmasına alışmış olan Paris tarafından olumsuz karşılanmıştır.

Marc Ravalomanana ABD, Almanya ve Çin’in favorisiydi ve onun otoriter demokrasi modeli bugün bile Fransız Dışişleri Bakanlığı’nın internet sitesinde yer almaya devam etmektedir.

Böylelikle, Fransa-Madagaskar arasında gerginlik yaratan konular Ravalomanana başkanlığı boyunca artmıştır. Bolloré grubu¹⁵⁰, 2005 yılında Filipinli bir rakip tarafından özelleştirilen Toamasina limanından geri gönderilmekten memnun kalmamıştır. Total¹⁵¹ şirketiyle ilgili olarak, Malgaş hükümetinin Eylül 2008’de, Fransız çokuluslu şirketlerinin, Madagaskar’ın batısında bulunan Bemolanga’daki petrol araştırmalarına izin veren bir lisansı imzalaması için Elysée Sarayı’nın hükümete çok güçlü bir baskı uygulaması gerekmiştir.¹⁵² Madagaskar, Fransız sermayeli yedi yüz şirketten arındırılmıştır. Henri Fraise Fils et Cie gibi eski sömürge yapılar ve Fransız

150 Bolloré ; özellikle taşımacılık, lojistik ve iletişim alanlarında çalışan uluslararası bir Fransız şirketi olup Vincent Bolloré tarafından yönetilmektedir.

151 Özel bir Fransız petrol ve gaz şirketi olan Total SA, «süper-majorler» arasında yer alır, yani ExxonMobil, Shell, Chevron, BP veConoco Phillips ile birlikte dünya çapındaki en büyük 6 şirketten biridir.

152 A. F. Nganga ve R. Fénelon, «Les secrets profonds de la crise malgache», Les Afriques, 17 Nisan 2013.

73 çok uluslu şirketleri (Orange, Colas, vb.), Ravalomanana’nın başkanlığı döneminde hiç olmadığı kadar sıkıntı çekmiştir.¹⁵³

Birçok gözlemciye göre, tüm bu gelişmeler Ravalomanana’nın iktidardan düşmesine yol açmıştır. Nitekim halk gösterilerinin başlangıcı, 2008 yılında Andry Rajoelina’nın (Antananarivo Belediye Başkanı) televizyonu olan Viva TV hakkında iktidar kapatılma kararının verilmesinden sonra gerçekleşmiştir. Radyo Viva’nın 25 Ocak 2009’da kapatılması, Andry Rajoelina’nın destekçileri için bir bahane yaratmış, bunun ertesi günü yani 26 Ocak 2009’da Madagaskar ulusal televizyonu (TVM) ve ulusal radyosu (RNM) ateşe verilmiş, bu da tüm Malgaş görsel-işitsel arşivlerinin yok olmasına ve yaklaşık 70 kişinin ölümüne neden olmuştur.¹⁵⁴ Viva TV’nin kapatılmasının nedeni, Aralık 2008’de Fransa’da sürgünde olan eski Başkan Didier Ratsiraka’nın, Aralık 2006 seçimlerinde yasal olarak göreve gelen Madagaskar mevcut hükümetinin devrilmesi için çağrıda bulunduğu bir konuşmanın tamamını yayınlanmasıdır. Bundan dolayı, Ravalomanana’nın iktidarının çöküşünde Fransa’nın önemli rolü olduğu tezi ortaya atılmıştır. Nitekim, olayların yaşandığı dönemde, Andry Rajoelina’nın Fransa Büyükelçiliği’ne sığınması bu söylentileri haklı çıkarmaktadır.

Üstelik Fransa, Rajoelina’yı Yüksek Geçiş Otoritesi’nin başkanı olarak tanıyan ilk devlet olmuştur.