General Ramanantsoa’nın Askeri Yönetimi: Fransa Birliği’nden

Ordunun politikaya girmesi, bir ulusal birlik hükümeti kurmakla görevli Genelkurmay Başkanı General Ramanantsoa’ya tam yetki veren Başkan Tsiranana’nın Mayıs 1972 krizini çözmedeki becereksizliği sonucunda ortaya çıkmıştır. Söz konusu hükümette, iki önemli üst düzey görevli ön plana çıkacaktır. Bunlardan ilki, Ramanantsoa hükümetinin güçlü adamı, İçişleri Bakanlığı görevine getirilen ve toplumun tabanında (fokonolona ya da halk) bir yenilenmenin taraftarı olan Albay Richard Ratsimandava’dır. Albay Ratsimandava, aynı zamanda, « gelişimin halkçı ustası» olup kırsal kesimde oldukça popülerdir.

Ramanantsoa hükümetinin ikinci güçlü adamı ve sembolik figürü ise, Dışişleri Bakanı olarak tayin edilen Firkateyn Komutanı Didier Ratsiraka’dır. Komutan Didier Ratsiraka, Mayıs 1972’deki halk hareketi döneminde ortaya konulan ulusalcı fikirleri benimsemiştir. Fransa ile kopuş ve Madagaskar’ı bütün yönlere açarak, neredeyse Fransa’yla özel olan ilişkileri bitiren politikanın ana mimarıdır. Didier Ratsiraka, Fransa ile işbirliği anlaşmalarının yeniden müzakere sürecine de büyük katkıda bulunacaktır.

1.4.1. Fransa ile ĠĢbirliği AnlaĢmalarının Yeniden Müzakere Edilmesi

4 Haziran 1973’te, Fransa-Madagaskar arasında ekonomik, askeri, kültürel ve teknik destek alanlarında yeni işbirliği anlaşmaları, Madagaskar Dışişleri Bakanı Didier

53 Ratsiraka ve Fransa İşbirliğinden Sorumlu Dışişleri Devlet Sekreteri Jean-François Deniau tarafından Paris’te, Dışişleri Bakanlığı’nda imzalanmıştır.¹¹⁰

Madagaskar ve Fransa, birçok alandaki işbirliği anlaşmalarını revize etmişlerdi, Büyük Ada, Frank bölgesinden çıkmış, hâlâ ülkede bulunan Fransız güçleri Eylül ayında tahliye edilmişti. Gerçekleşen değişim, aynı zamanda Fransızca yerine Malgaşçanın resmi dil olarak kabul edilmesiyle kendini göstermiş ve genç Dışişleri Bakanı, Firkateyn Komutanı Didier Ratsiraka’nin etkisi altındaki Madagaskar, uluslararası alanda yönünü komünist blok ülkelerine çevirmişti.¹¹¹

Bağımsızlıklardan bu yana, Fransa’nın sömürgeleri ile yaptığı işbirliği ve savunma anlaşmaları, her zaman açık ya da örtük bir biçimde Afrika siyasi sınıfının sert eleştirilerinin hedefi olmuş ve Madagaskar örneğinde de bu kural ihlal edilmemiştir.

1.4.2. Madagaskar’ın Frank Bölgesinden Ayrılması

Madagaskar, bağımsızlığı takip eden on iki yıl boyunca, yapılan parasal işbirliği anlaşmaları çerçevesinde, Frank bölgesinin ayrılmaz bir parçası olmuştur. Madagaskar, Frank bölgesinden 22 Mayıs 1973’te kesin olarak ayrılmış, 12 Haziran 1973’te¹¹² kendi merkez bankasını kurmuş ve Malgaş Frangının (FMG) kullanımını karara bağlamıştır.

Reformlar, 4 Haziran 1973 tarihinde iki ülke arasında imzalanan yeni işbirliği anlaşmaları ile gerçekleşmiştir.

Belirtildiği üzere, Madagaskar Frank bölgesinden ayrılmıştı ve kendi merkez bankasında artık Fransız kamu hazinesinin işletim hesabı bulunmadığı için bu nedenle Fransa Madagaskar parasının değerini ve konvertibilitesini garanti edemiyordu. Frank

110 A. Diarra, La gauche française et l’Afrique Sub-Saharienne, éditions KARTHALA, Paris, 2014, s.136.

111 C. Feller, Frédéric Sandron, Parcours de recherche à Madagascar, éditions IRD, Marseille, 2010, s.60.

112 G. Feuer, «Révision des accords de coopération», Annuaire français de droit international, volume 19, Persée, Paris, 1973, s.731.

54 bölgesinden ayrılma, Fransa için, Mayıs 1972 olaylarını takip eden ve Malgaş politikasının değiştiği dönemde yapılan müzakerelerin başarısızlığı anlamına gelmektedir. Madagaskar, bir işletim hesabını bulundurmak, Fransa’ya yapılan transferler üzerinde bir kontrol oluşturmak istemiştir. Bu durumda, Malgaş Frangı Ariary’e (Fransa ile kopuşu belirtmek amacıyla güncellenen Malgaş geleneksel ulusal para birimi) dönüşmüştür. Ariary, takip eden yıllarda, Madagaskar ekonomisi üzerinde olumsuz sonuçlar doğuracak, tekrarlanan bir devalüasyona neden olacaktır. Bu felaket, ikinci cumhuriyet döneminde ortaya konan kötü ekonomik politikalardan kaynaklanmıştır.

1.4.3. Diego-Suarez’deki Fransız Askeri Üslerinin Kapatılması

Fransa ve Madagaskar arasında yürütülen müzakereler, özellikle Diego-Suarez’de bulunan askeri üslerinin boşaltılması konusunda zorlu geçmiş ve sonunda bir anlaşmaya varılmıştır. Bu anlaşma, özel kısıtlayıcı bir karaktere sahip olup, 4 Haziran 1973 tarihli bütün metinler arasında, hiç kuskusuz yeni Madagaskar rejiminin tam bağımsızlığa ulaşma ve ulusal kalkınmanın gerekliliklerini sürdürme arzusunun en iyi örneğini teşkil etmektedir.¹¹³ Esasen bu sözleşme (Madde 1), 27 Haziran 1960’dan beri Fransa Cumhuriyeti tarafından uygulanan ortak savunmanın tüm sorumluluklarını Madagaskar Cumhuriyeti’ne devretmektedir.¹¹⁴

Diego-Suarez üssünün yeni rejimine ilişkin hükümler şu şekilde ifade edilmiştir:

Madde 2 : «ulusal toprakların ayrılmaz parçası olan Diego-Suarez Üssü, tamamen Malgaş egemenliği altındadır. Sadece Malgaş Cumhuriyeti burayı savunmakla yükümlüdür».

113 J. Touscoz, La «normalisation » de la coopération bilatérale de la France avec les pays africains

« francophones» (aspects juridiques), études internationales erudit.org, Montréal, 1974, s.271.

114 4 Haziran 1973’te Madagaskar ile Fransa arasında imzalanan çerçeve anlaşmanın tam metni:

http://jwf-legal2.fr.gd/Ordonnance-52.htm (sitenin ziyaret edildiği tarih: 19 Eylül 2016).

55 Madde 3 : «Diego-Suarez Üssü, bu üssün korunmasından sorumlu Malgaş komutası altında yer alır».

Malgaş Cumhuriyeti, Fransız Deniz Kuvvetlerine en fazla, zımni yenileme ile yakıt ikmali, bakım, onarım ve teknik mola konularında yıllık yenilenebilir kolaylıklar sağlamaktadır (Madde 4). Fransa, bu noktada, sadece stratejik ve savunma alanlarında değil, aynı zamanda üçüncü devletlerin filolarını kabul veya reddetme konusundaki tüm ayrıcalıklarını da kaybetmiştir. Buna ek olarak, Fransa’nın «Tarafsızlık ve barış içinde birlikte var olma ilkelerine dayalı Madagaskar politikasının temel hedeflerine aykırı olarak», kendisine verilen imkânları kullanması da yasaklanmıştır (Madde 7). Bu imkânlar ona yalnızca, üs ve cephanelik hizmetlerini «en iyi şartlarda ve gerekli teknik düzeyde» kontrol altına almaları gereken Malgaş teknik kadrolarını iki yıl boyunca yetiştirmesi için verilmiştir (Madde 5 ve 6). Cephanelik faaliyetleri Madagaskarlı bir işletme şirketi tarafından devralınacak, tesislerin yapılarının, işleyişinin ve modalitelerinin anlaşma imzalanır imzalanmaz kurulan bir araştırma şirketi tarafından incelenmesi gerekecektir. Özellikle, askeri konulardaki bu birkaç örnekten yola çıkarak, Fransa ile gerçek anlamda bir kopuşun başladığı söylenebilir.

Fransa ile işbirliği anlaşmalarının revizyonu, hem Fransa’nın uyguladığı etki politikasını engellemiş hem de Madagaskar’ın egemenliğinin özellikle uluslararası düzeyde kabul görmesini sağlamıştır. Ancak Didier Ratsiaraka’nın iktidara gelmesi ve sosyalist bir devrimin uygulanması ile birlikte sorulması gereken sorular mevcuttur.

Fransa ile yaşanan kopuş devam edecek midir? İkinci Malgaş Cumhuriyeti’ni ve Amiral

56 Didier Ratsiraka’nin rejimini inceleyerek bunun gibi birkaç soruyu cevaplamaya çalışacağız.¹¹⁵

2. ASKERĠ YÖNETĠMĠN SONA ERMESĠ VE DĠDĠER RATSĠRAKA’NIN