SAMR Modeli

TPAB modeli eğitim teknolojilerine dair bir çerçeve oluştururken SAMR modeli, teknoloji entegrasyonuna dair deneyimlerinizi sorgulamayı sağlayan popüler bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. SAMR Modeli, Ruben Puentedura tarafından oluşturulmuştur. Öğretmenlerin öğrenme ortamı tasarımında teknolojiyi en etkin şekilde kullanmalarını hedefleyen SAMR modeli, dört aşamadan oluşur. Hiyerarşik yapısı, merdivene benzetilmektedir (Şekil-11).

Şekil- 11: SAMR Modeli Aşamaları

Kaynak: Puentedura , 2006.

SAMR modeli; Substitution (Yerine Koyma), Augmentation (Geliştirme), Modification (Değiştirme) ve Redefinition (Yeniden Tanımlama) aşamalarının baş harflerinden oluşur. SAMR modeli; eğitim-öğretim sürecince teknoloji seçimi, kullanımı

Substitution

Yerine Koyma

Augmentation

Geliştirme

Modification

Değiştirme

Redefinition

Yeniden Tanımlama

Enha

nc

em

ent

İy

ile

şt

irm

e

Tran

sfor

m

at

ion

D

ön

üş

tür

m

e

55

ve değerlendirilmesi için dört aşamalı bir teknoloji entegrasyon yaklaşımıdır (Puentedura, 2006).

“Yerine koyma ve Geliştirme (Substitution ve Augmention)” olan ilk iki aşama, eğitimde teknoloji kullanımının ilk adımlarını oluşturmaktadır. Bu iki aşama birlikte

“İyileştirme (Enhancement)” olarak tanımlanmaktadır. Son iki aşama ise “Değiştirme

ve Yeniden Tanımlama (Modification ve Redefinition)” olarak adlandırılmaktadır. Bu iki aşama birlikte “Dönüşüm (Transformation)” olarak tanımlanmaktadır (Puentedura, 2009).

SAMR modelinin eğitim sistemi üzerindeki en önemli yararları, teknolojiyi mevcut durumlara entegre ederek öğrenme görevlerinin yeniden tanımlanmasıdır. Ayrıca öğretme ve öğrenme sürecine yönelik teknolojinin çeşitli imkânlarını keşfederek mevcut durumun iyileştirilmesinden dönüşüm aşamasına kadar sürece rehberlik etmesidir (Puentedura, 2012). Nitekim Puentedura'ya (2006) göre; SAMR modeli, öğrencilerin teknoloji etkin bir ortamda çalışırken farklı düşünmelerini olanak sağlayarak sürece teknolojiyi etkin bir şekilde entegre edebilmelerini amaçlamaktadır. Ayrıca öğretmenleri de daha yüksek (yani, gelişmiş), öğretme ve öğrenme seviyelerine ulaşmaları noktasında teşvik etmektedir.

56

Şekil- 12: SAMR Modeli Aşamalarının Özellikleri

Kaynak: Puentedura, 2009.

•Substitution (Yerine Koyma): Teknoloji olmadan da yapılabilecek bir öğrenme ortamı tasarımının teknolojik araç ve gereçler yardımıyla yeniden tasarlanması “yerine koyma” aşaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Yerine koyma aşamasında; dijital teknoloji, analog teknoloji yerine kullanılır, ancak “fonksiyonel bir değişiklik” yaratmaz (Puentedura, 2014a). Yani, teknoloji olmadan da kullanılabilecek veya hazırlanabilecek bir içeriği, teknoloji vasıtasıyla oluşturmaktır. Bu seviye SAMR modelinin en alt seviyesidir. Örneğin, elde yazılıp teslim edilebilecek bir ödevi, kelime işlemcide (Office Word gibi) yazarak teslim etmek bu aşama da en çok karşılaşılan teknoloji entegrasyonu örneklerinden biridir. Kelime işlemci sayesinde yazının tipi ve boyutu istenilen şekilde düzenlenebilir. Bu öğrenciye farklı taslaklar kaydetmesi için de olanak sağlar. Ancak bu durum öğrencinin belirlenen hedeflere ulaşmasında anlamlı bir etki sağlamaz. Nitekim sınıflarda akıllı tahta kullanımı da bu örneğe yakındır. Eğer akıllı tahtalar daha önce kullanılan beyaz tahtanın yerini almışsa ve sadece içerik yansıtmak amacıyla kullanılıyorsa bu ilk aşamaya örnek gösterilebilir.

Substitution (Yerine Koyma)

•Teknoloji, hiçbir fonksiyonel değişiklik olmadan doğrudan bir araç yerine geçer.

Augmentation (Geliştirme)

•Teknoloji, fonksiyonel iyileştirme ile doğrudan bir araç yerine geçer.

Modification (Değiştirme)

•Teknoloji, eğitim ve öğretim sürecinde radikal değişimlere olanak sağlar.

Redefination (Yeniden Tanımlama )

57

•_{Augmentation (Geliştirme): Bu, yerine koyma aşamasına göre bazı olumlu} geliştirmelerin yani fonksiyonel iyileştirmelerin olduğu aşamadır. Teknolojinin sunduğu çeşitli yararlardan faydalanılarak bir önceki aşamaya göre öğrenme ortamını daha fazla etkilemektedir. Öğrencilerin daha interaktif olduğu seviyedir. İlk aşamadaki örneğimizde elle yazmak yerine Microsoft Word kullanmışlardı, bu seviyede kelime işlemcinin sunduğu bazı kısa yolları ve kolaylıkları kullanabilirler. “Kopyala yapıştır” işlemini ya da “dil bilgisi kontrolünü” kullanarak zamandan tasarruf sağlayabilirler veya kelime işlemcinin programı yerine Google Docs (Google Dökümanlar) kullanmaya başlayabilirler ve oluşturulan belgeler diğer öğrenciler ve öğretmenle paylaşılır ya da Google dokümanları, Google Classroom sayfasına teslim edilir. Ayrıca öğretmenlerin sınavlarını Google Formlar üzerinden yapması bir diğer örnek olarak gösterilebilir. Son olarak akıllı tahtanın Starboard yazılımı kullanılarak yazılımın sunduğu çeşitli kolaylıklar sayesinde fonksiyonel iyileştirme gerçekleştirilebilir. Ancak yine de bu özelliklerin kullanımı, öğrenme ortamında ve belirlenen kazanımlara ulaşmada anlamlı bir farklılık yaratmaz.

•Modification (Değiştirme): Değiştirme aşamasında teknoloji entegrasyonu, bir görevin/kazanımın önemli ölçüde yeniden tasarlanmasını olanak sağlar. İçerikte kayda değer değişiklikler olmuştur ve sınıf için teknoloji gerekli hale gelmiştir. İçeriğe, farklı çoklu ortam (multimedia) araçları eklenir. Sınıf içi paylaşım ve etkileşim bu seviyede ön plandadır ve öğrencilerle birlikte çalışarak aktif öğrenmenin yer aldığı bir öğrenme ortamı kurgulanır. Dolaysıyla öğrencilerin iş birliği ile çalışarak birbirlerinden de bir şeyler öğrenmesi sağlanmış olunur. Örneğin öğretmen, yapılmasını istediği ödevleri bireysel çalışmanın yanında iş birliği içeren bir formata dönüştürebilir. Öğrencilerden bir "video" oluşturması beklenebilir. Böylece hedeflenen öğrenme ortamı sınıfta ya da sınıf dışında oluşturulabilir ve tüm öğrenciler öğrenme ortağı haline gelmiş olur. Öğrenciler pek çok multimedya bileşenini kullanarak kendilerine özgü çalışmalar/projeler yapabilir ve bunu birbirleriyle paylaşabilirler. Birbirlerine geribildirim vermelerini sağlayarak akran öğrenmesini de harekete geçirilebilir Böyle bir ders tasarımında öğrencileri sadece

58

verilen sıralı yönergeleri uygulamakla kalmaz, bilgiyi birlikte inşa ederek birbirleriyle öğrenme ortağı olurlar.

•Redefinition (Yeniden Tanımlama): Son olarak, yeni görevler oluşturmak için teknoloji kullanıldığında “Yeniden Tanımlama” aşamasına ulaşılır. Bu görevlerin teknoloji kullanılmadan yapılması mümkün olmaz. Dolayısıyla teknolojinin en yoğun kullanıldığı aşamadır. Bununla beraber; öğrenci merkezli, farklılaştırılmış öğrenme stratejilerinin boy gösterdiği, iş birliğiyle çalışma ve iletişimin ön planda olduğu, global bakış açısının hissedildiği bir öğrenme ortamı bu aşamanın merkezindedir. Çünkü öğrenci merkezli eğitimde, ortak çalışma ve iletişim ön planda olmalıdır. Teknoloji bunu mümkün kılmaktadır. Bu adımda önemli olan, oluşturulan içeriğin paylaşılabilir duruma gelmesidir. Ortaya çıkan ürün; web konferans, google dokümanlar, youtube videolar gibi araçları kullanarak tüm Türkiye ile hatta tüm dünya ile paylaşılıp dönüt alınabilir. Oluşan ürün, birçok kişinin katkısıyla en ideal şekle ulaşır. Bir önceki aşamayla ince bir çizgiyle ayrılan bu aşamada; öğrenmenin öğrenmek için olduğu, öğrenme sürecinin sadece sınıf ortamıyla sınırlı olmaması beklenmektedir. Örneğin, proje tabanlı öğrenme modelinin adımlarını takip ederek hazırladığınız bir ders tasarımında öğrenme sürecini sadece sınıfınızla sınırlı bırakmayabilirsiniz. Skype ve Google Hangout gibi web konferans araçlarını kullanarak diğer okullardaki öğrenci ve öğretmenlerle öğrencilerinizi bir araya getirebilir, ortak projeler üretebilir ve yürütebilirsiniz. Hazırladığınız projeleri bloglar aracılığıyla tüm dünyayla paylaşabilirsiniz. Eğer sınıfınızda gerçek hayat problemlerini çözmek üzerine çalışan sosyal girişimciler varsa onları yine teknoloji sayesinde uzmanlarla tanıştırabilir, sosyal medya araçlarını kullanarak seslerini duyurmalarını teşvik edebilir, hazırladıkları inovatif çözümleri sergilemeleri ve gerçeğe dönüştürmeleri için sponsor ve destek bulmalarını sağlayabilirsiniz. Teknolojiyle hayalleri gerçeğe dönüştürmek ve dünyada fark yaratmak artık daha kolaydır (Jude vd., 2014; Lund, 2015; Myers, 2014; Puentedura, 2010; Puentedura, 2012).

SAMR modeli aşamalarından hareketle, bir matematik dersinde SAMR Modelinin aşama - aşama uygulaması Şekil-13’te verilmiştir.

59

Şekil- 13: Matematik Dersinde SAMR Modelinin Uygulaması

Kaynak: Puentedura, 2009.

TPAB Modeli ile SAMR Modeli Arasındaki İlişki:

Öncelikle TPAB modeli ile SAMR modeli her ne kadar teknoloji entegrasyon modelleri kapsamında yer alsalar da her iki model birbiriyle karıştırılmamalı, aynı kapsamda düşünülmemelidir. Çünkü iki modelin de birbirlerinden ayrıştığı ciddi yanları bulunmaktadır. Çünkü iki modelde yapısal olarak birbirinden farklıdır. İlk olarak Teknolojik Pedagojik Alan Bilgisi Modeli teknoloji entegrasyon bilgisini teknoloji, pedagoji ve alan bilgisi bağlamında kuramsal çerçeve içerisinde sunmakta ve model de bu üç bileşen etrafında açıklamaktadır. SAMR modeli ise kademeli olarak teknoloji entegrasyonunu amaçlayan bir süreçtir. Ayrıca öğretmen ve öğrenme sürecine yönelik teknolojinin çeşitli imkânlarını keşfederek mevcut durumun iyieştirilmesinden dönüşümüne kadar sürece rehberlik eden bir modeldir. Dolayısıyla SAMR modeli ile

60

TPAB modelini teknoloji entegrasyon süreci bağlamında birbirlerinden ayırmak önem arz etmektedir. Nitekim TPAB modeli bir teknoloji entegrasyon süreci olmayıp, teknoloji entegrasyonun teknoloji, peagoji ve alan bilgisinin bütününden oluşan bir yeterlik olarak karşımıza çıkmaktadır. SAMR Modeli ise teknoloji entegrasyonu bir süreç olarak tasarlayan bir model olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu bağlamda her modelde teknoloji entegrasyonunu öncelesede biri kuramsal bir çerçeve sunarken diğeri süreç odaklı bir model önerisinde bulunmaktadır. Bir diğer ayrışma noktaları ise teknoloji entegrasyonunda TPAB modeli, öğretmene ve öğretmen yeterliğine vurgu yapmaktadır. SAMR modeli ise öğretmenlerin yanı sıra öğrenciye dönük bir entegrasyon süreci tasarlamaktadır. Modelin ilk iki aşamasını oluşturan İyileştirme (Enhancement) düzeyinde öğretmen entegrasyon sürecinde daha aktif ve süreci yöneten bir tutum sergilerken, son iki aşamayı oluşturan Dönüşüm (Transformation) düzeyinde öğrenci entegrasyon sürecinde çok daha aktif ve sürecin odağında yer almaktadır. Öğretmen bu düzeyde sürece rehberlik etme ve gerekli yönlendirmeleri yapmaktadır. Dolayısıyla bu düzeyde öğrenci kendi öğrenmesinden sorumlu ve öğrenmeyi öğrenme noktasında bir dönüşüm geçirmektedir. Bu kapsamda her iki modeli bu hususlarda karşılaştırmakta yarar vardır.

Odak noktaları teknoloji entegrasyonu olduğu için işin doğası gereği her iki modelinde ortak noktaları da mevcuttur. Her iki modelde, sınıfta teknoloji entegrasyonuna odaklanmaktadır. TPAB modeli Teknoloji, Pedagoji ve Alan bilgisine bakar ve öğretmenlerin bu üç bileşenden bilgi alması gerektiğini savunur (Abell, 2008; Moroder, 2013; Koh vd., 2014: 20). SAMR model ise, teknoloji entegrasyonuyla birlikte; geleneksel pedagojilerin ve eğitim görevlerinin geliştirilmesi, değiştirilmesi veya yeniden tanımlanması yoluyla yeni ve etkin teknolojilerin kullanımına dönüştürülmesi üzerine odaklanmaktadır (Moroder, 2013; Cavanaugh vd., 2013; Jude vd., 2014). Böylece eski teknolojinin yeni teknolojiyle yer değiştirmesi amaçlanmaktadır.

Şekil 14 ve 15’te TPAB ve SAMR Modelleri arasındaki ilişki ve yapısal eşleşmeleri açıklanmaktadır.

61

Şekil- 14: TPAB ve SAMR Modeli Arasındaki İlişki

Kaynak: Puentedura, 2009.

Şekil- 15: TPAB ve SAMR Yapı Eşleşmeleri ve Açıklamaları

Kaynak: Kihoza vd., 2016:112.

Şekil 14 ve 15 birlike ele alındığında TPAB modeli içerisindeki yedi alt bilgi türü ile SAMR modelindeki dört aşama arasında bir ilişkinin varlığından söz edilebilir. Buna göre; TB-S: Teknoloji bilgisi yeterliği ile Substitution (Yerine Koyma) aşamaları

62

doğrudan ilişkilidir. Çünkü yerine koyma aşamasında; eğitimde kullanılan geleneksel araçlar teknolojik araçlarla yer değiştirir ve teknoloji bu araçların yerine kullanılmış olur. TPAB Modelinin temel bileşenlerinde biri olan TB standart olarak nitelendirilen teknolojilerden dijital teknolojiler olarak nitelendirilen güncel bilgi ve iletişim teknolojilerine kadar çeşitli kategorilerde sınıflandırılan tüm teknolojileri kapsamaktadır. TB-A: Teknoloji Bilgisi (TB) ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları ile TPB ve TAB ile de ilişkilidir. Çünkü Augmentation (Geliştirme) aşaması bir önceki Substitution (Yerine Koyma) aşamasında kullanılan teknolojilerin geliştirilmesiyle ortaya çıkan bir teknoloji entegrasyon aşamasıdır. Teknolojinin sürekli değişim göstermesine bağlı olarak, teknoloji bilgisi de aynı hızla gelişim göstermektedir. Bu anlamda yeni teknolojileri öğrenme ve uyum sağlamanın beraberinde, yeni teknolojilerin çeşitli fonksiyonların keşfetme becerisi, teknoloji bilgisi içerisinde önemini devam ettirecek temel beceri alanıdır. TB ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları; ihtiyaç duyulan teknolojiyi, belirlenen amaç doğrultusunda kullanabilme ve karşılaşılan problemleri teknolojiyi etkin kullanarak çözebilme noktasında bir araya gelmektedir.

AB-A: Alan Bilgisi (AB) ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları, TAB ve PAB yeterlik düzeylerini desteklemektedir. Augmentation (Geliştirme), eski teknoloji uygulamalarının verimliliğini artırmak için yeni teknolojilerin kullanılabileceğini ileri sürer. Konu alanını oluşturan alt boyutlar arasındaki ilişkileri görerek örgütsel çerçeveyi oluştururken; teknolojik gelişmelerden yararlanma, gerçek yaşamda karşılaşılan problemleri çözebilme ve konu alanıyla ilgili güncel bilgileri takip edebilmede teknolojiyi kullanabilme noktasında AB ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları arasında ilişki önem arz etmektedir.

PB-A: Pedagoji Bilgisi (PB) ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları, teknolojik pedagojik bilgisi (TPB) ve pedagojik alan bilgisi (PAB) yeterlik düzeylerini desteklemektedir. Buna göre, hedef kitleye göre öğretim planırken, bireysel farklılıklara uygun öğretim yöntemi seçilirken veya öğrencilerin ilgisini sınıf içi etkinliklere yönlendirirken teknolojik gelişmelerden yararlanma noktasında PB ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları arasındaki ilişkinin varlığı ön plana çıkmaktadır.

63

TPB-M: Teknolojik Pedagojik Bilgisi (TPB) ile Modification (Değiştirme) aşamaları aynı zamanda TAB yeterlik düzeyini de desteklemektedir. Modification (Değiştirme) aşaması; teknolojinin önemli bir görevi tekrar dizayn etmeye imkan verir. Pedagojik bilginin teknoloji bilgisiyle etkileşimi sonucu Teknolojik Pedagojik Bilgisini (TPB) oluşturmaktadır. Bu aynı zamanda teknolojik araçların özellikleri göz önüne alınarak, ilgili teknolojilerin öğretim sürecinin hangi aşamalarında ve ne şekilde kullanılabileceği bilgisini kapsar. Bu bağlamda; öğretim planlanırken veya öğrenme- öğretme süreci yürütülürken (TPB) ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları bir araya gelmektedirler.

TAB-M: Teknolojik Alan Bilgisi (TAB) ile Modification (Değiştirme) aşamaları aynı zamanda TPB ve PAB yeterlik düzeylerini de desteklemektedir. Konu alanının içerik türüne ve yapısına uygun teknolojiyi kullanabilme, konu alanına ilişkin güncel bilgiyi takip etmek için teknolojiyi kullanabilme ve konu alanı bilgisini gerçek yaşamla ilişkilendirmede teknolojiyi kullanabilme noktasında TAB ile Augmentation (Geliştirme) aşamaları arasındaki ilişki ön plana çıkmaktadır.

PAB-M: Pedagojik alan bilgisi (PAB) ile Modification (Değiştirme) aşamaları, pedagojik alan bilgisi (PAB) ve Teknolojik alan bilgisi (TAB) yeterlik düzeylerini desteklemektedir. Konu alanındaki kavramların öğretimine uygun öğretim yöntemini seçebilme, ölçme aracı hazırlarken konu alanına ilişkin örgütsel çerçeveyi kullanabilme ve konu alanının öğretimine uygun öğretim materyali seçebilmede teknolojiyi kullanabilme noktasında Pedagojik Alan Bilgisi (PAB) ile Modification (Değiştirme) aşamaları arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır.

TPAB-R: TPAB modelinin tüm bileşenleri Redefinition (Yeniden Tanımlama) aşamasını desteklemektedir. Yeniden tanımlama aşaması, teknolojik gelişmenin yanında pedagojik ve alan bilgisinin sürece daha fazla entegre olmasını gerektirmektedir. Çünkü TPB, teknoloji bilgisi ile öğretmenlik meslek bilgisinin yani pedagoji bilgisinin birleşiminden oluşur. Bu bilgi; çeşitli teknolojilerin öğretim aşamaları sürecinde nasıl kullanılabileceği bilgisi olarak ifade edilmektedir (Schmidt vd., 2009: 124). Diğer taraftan teknoloji ve içerik bilgisinin birlikte ele alınmasıyla ortaya çıkan teknolojik alan

64

bilgisi (TAB), konu alanıyla uygun teknolojinin seçimi, kullanımı ve değerlendirilmesi bilgisidir. Ayrıca bu bilgi, öğretimi gerçekleştirilecek konu alanı bilgisinin yanı sıra teknolojik uygulamalarla değişen konu alanı bilgisine de sahip olmayı ifade eder (Mishra ve Koehler, 2006: 1018). Bu bağlamda öğretim sürecinde teknolojik gelişme, alan ve pedagojik bilgiyle birlikte olmaktadır.

Sonuç olarak; TPAB ve SAMR model yapılarına ait eşdeğerlilikleri TB-S, TB-A, AB-A, PB-A, TPB-M, TAB-M, PAB-M ve TPAB-R ilişkilerinden hareketle kanıtlanmaktadır. Sonuçta her iki modelden hareketle, farklı yaklaşımları kullanarak ortak hedeflere ulaşmak mümkün olmaktadır (Hos-McGrane, 2014; Puentedura, 2010, 2014; Tucker, 2013). Ancak her iki modelden birisi, tek başına eğitimde teknoloji kullanımına ilham vermek adına yüzde yüz yeterli değildir (Kihoza vd., 2016: 113).

SAMR modeli, TPAB modeli dışında daha birçok model ve yapıyla da ilişki içerisindedir. Bunlardan biri de Bloom taksonomisi ile arasındaki ilişkidir. Şekil 16’da SAMR modeli ile Bloom taksonomisi arasındaki ilişki verilmiştir.

Şekil- 16: SAMR Modeli ile Bloom Taksonomisi İlişkisinin Görsel Modeli

Kaynak: Puentedura, 2014.

Şekil 16’ya göre; Bloom taksonomisinin en alt basamağı Hatırlama düzeyi Substitution (Yerine Koyma) aşamasıyla, Anlama düzeyi Substitution / Augmentation aşamasıyla, uygulama düzeyi Augmentation aşamasıyla, Analiz Etme düzeyi

65

Modification aşamasıyla, Değerlendirme düzeyi Modification / Redefinition aşaması ile ve son olarak Yaracılık düzeyi de Redefinition aşamasıyla ilişkilidir.