Sınıf İçi İlişkilerin Düzenlenmesi

Sınıf kurallarının belirlenmesi, sınıf yaşamının kolaylaştırılmasına yönelik öğrenci-öğrenci, öğrenci-öğretmen ilişki düzenlemeleri bu boyutta yer alır (Başar, 1999, s. 14).

Sınıfta olumlu bir havanın yaratılmasında, sınıf içi ilişkilerin düzenli olmasının önemli bir yeri vardır. Düzenin sağlanabilmesi için, sınıfta uyulması gereken kuralların öğrencilerle birlikte belirlenip, benimsetilmesinin sağlanması ve öğretmen–öğrenci, öğrenci-öğrenci ilişkilerinin düzenlenmesi gerekir (Gündüz, 2001, s. 6).

2.1.5.4.1. Sınıf Kurallarının Belirlenmesi

Kurallar yaşantımızın vazgeçilmez bir parçasıdır. İster yazılı olsun ister sözlü ifade edilsin kuralların temel amacı düzeni sağlamak, dengeli, kestirilebilir ve güvenli bir ortam yaratmaktır. Düzenin sağlandığı yerde ise verimlilik, etkililik, üretkenlik, kişi hak ve özgürlüklerine saygı vardır (Aksoy, 2003, s. 16).

Sınıftaki tüm etkinliklerin belli bir kurallar dizisi içinde gerçekleşmesi beklenir. Bu nedenle kural koyma, sınıf yönetiminin en önemli öğesidir. Kural, sınıfta yer alan eğitim yaşantılarının amaçlarına dönük kararlar dizisi olarak tanımlanabilir (Aydın, 2010, s. 13). Biehler ve Snowman’a göre bir sınıfın iyi yönetilip yönetilmediğinin göstergesi vardır. Bunlar:

1. Öğrenciler kendilerinden ne beklendiğini biliyorlardır ve bekleneni yaptıklarında başarı duygusu yaşarlar.

2. Öğrenciler, öğretmenin yönlendirdiği öğretim etkinlikleriyle meşguldür. 3. Boşa geçen zaman, karışıklık ve kesinti az olur.

4. Anlamlı, işe yönelik bir hava vardır, ama aynı zamanda sınıfın atmosferi rahat ve hoştur.

Öğrencilerin kendilerinden ne beklendiğini biliyor olmaları, derste boş geçen zamanın, karışıklığın, kesintinin az olması, sınıf ortamının rahat ve hoş olması kendiliğinden olabilecek şeyler değildir (Yüksel, 2011, s. 139). Öğrenciler kendilerinden beklenen bu davranışları zaman içinde ödül ve ceza yolları ile de öğrenebilirler. Ancak bu yaklaşım hem uzun zaman alır, hem de sınıfta hoş olmayan durumlar ortaya çıkarabilir. Öğrenciden beklenen davranışlar en iyi kurallar yoluyla belirtilir ve benimsetilir (İpşir, 2002, s. 154). Sınıf kurallarının kullanışlı ve etkili olması için kuralların belirlenmesinde dikkatli davranılması gerekir (Erden, 2005, s. 133). Öğretmen kendi sınıfı için kuralları belirlerken, aşağıdaki hususlara dikkat etmelidir (Evertson vd.’den aktaran İpşir, 2002).

 Kurallar belirlenirken, öğrencilerin görüşleri alınmalıdır. Öğrenciler kendi koydukları kuralları daha kolay benimserler.

 Kural sayısı çok fazla olmamalıdır. Kurallar belirlenirken sınıf düzenini en çok bozan davranışlar göz önünde bulundurulmalıdır.

 Öğrencilere kuralların neden önemli olduğu ve bu kurallara uymanın kendileri için yararları anlatılmalıdır.

 Kurallar öğrencilerin görebileceği bir yere asılmalıdır.

Bu bağlamda kurallar, bütün öğrenciler için olduğundan, tarafsızlığı sağlar, kişisel isteklere hayır deme olanağı verir. Bireysel üstünlüğe gerek kalmadan, yöneticinin yetkisinin benimsenmesini kolaylaştırır. Ödül ve cezayı kişisellikten çıkarır, kabul edilebilir hale getirir. İnsanları göreve yöneltir, değerlendirme ölçütü oluşturur. Kurallar sınıfta öğretmenin karar ihtiyacını azaltır (Başar, 1999, s. 58-59).

2.1.5.4.2. Öğrenci-Öğrenci İlişkilerinin Düzenlenmesi

Sınıfta öğrencilerin davranışlarında benzerlik yaratan en önemli unsur gruba uyma davranışıdır. Bireyler bulundukları grubun yargı standartlarına uyma eğilimindedirler. Her grubun kendine özgü kuralları vardır. Grup içindeki bireyler bu kuralları kendi geliştirdikleri doğruların yerine koymaktadırlar. Bu durum sınıf ortamında da öğrencilerin birbirleriyle olan ilişkileri sonucu benzer bir durum ortaya çıkarmaktadır. Örneğin çalışkan, dersi dinleyen bir öğrenci; ders çalışmayı küçümseyen, ders çalışanla dalga geçen bir gruba girerse, bir süre sonra diğer öğrencilere uyar ve ders çalışmayı bırakabilir. Tabii ki bu durumun tersi de mümkündür (Halis, 2003, s. 167). Bu bağlamda öğretmenin sınıfta olumlu bir grup ortamı yaratması gerekmektedir. Sınıf çocuğun yaşamının önemli bir kısmını geçirdiği yerdir. Sınıf arkadaşlarıyla olumlu ilişkiler kuran öğrenciler okula severek gelirler, derslerinde daha başarılı olurlar. Sınıfta öğrenciler arasında olumlu ilişkiler oluşturmasında öğretmene ve okula önemli görevler düşmektedir. (Erden, 2005, s. 68).

2.1.5.4.3. Öğretmen-Öğrenci İlişkilerinin Düzenlenmesi

Etkili bir öğretmen sınıf içinde öğrencileriyle iyi bir ilişki kurmalıdır. Öğretmen öğrencilerinin sağlıklı ve dengeli bir kişilik geliştirmelerinden sorumluluk duymalıdır. Sınıf ortamının istenen davranışı sağlayabilir hale getirebilmesi, öğrencilerinin bireysel ve grup ihtiyaçlarına duyarlı olmasıyla mümkündür (Çalık, 2011, s. 6). Bu bağlamda öğretmenler, iyi bir sınıf yönetimi sağlamak için öğrenci gereksinimlerini ve bu gereksinimlerle ilintili olan davranışların ilişkisini anlamaları ve sınıfta öğrencilerin kişisel gereksinimlerini karşılayacak düzenlemeler yapmaları gerekir (Celep, 2001, s.6 ).

bulunmaktadır.

1. Otoritesiz yapı: Problemi açık bir biçimde ortaya koyması, açık bir beden dili kullanması, problemin çözümüne ilişkin uygun davranışı açıklamasını kapsamaktadır.

2. Empatik sorumluluk: Öğrencilere onların bakış açılarıyla olaylara bakabildiğini göstermeyi kapsamaktadır.

3. Problem çözücülük: Problem çözme süreci çatışmayı yok etmeyi kapsamaktadır. Öğretmen ve öğrenci arasında gelişen çatışmalar rollerin, gereksinimlerin, ilgilerin, bireysel amaçların farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Çatışmayı ortadan kaldırmaya yönelik problem çözme sürecinde öğretmen şu adımları izleyebilir; problemi tanımlama, farklı çözümleri tartışma ve çözümlerden birini uygulamaya koyma (Emer, Evertson ve Worsham’dan aktaran Çubukcu ve Girmen, 2008, s. 127).

Sınıf ortamında öğretmen-öğrenci ilişkisini etkileyen birtakım alt faktörler vardır. Bunlardan birincisi sınıf ortamında öğretmen ve öğrenci arasında gerçekleşecek karşılıklı saygıdır. Sınıfta bu karşılıklı saygı ortamı değişik koşullarda oluşabilir. Öğrencilerin derse katılmasını sağlamak, düşüncelerine önem vermek, derse katılımlarının değerli saymak (teşekkür etmek), bunları sınıf ortamında paylaşmak ve onlarla anlaşmaya çalışmak öğrencilerle kurulan etkileşimi olumlu yönde etkileyecektir. Öğretmen-öğrenci etkileşiminde öğretmenin harcadığı tüm bu çabaları öğrencilerin görmesi diğer bir alt faktördür. Olumlu bir sınıf atmosferi kuran öğretmen öğrencilerinin de kendisine karşı daha samimi bir şekilde çekinmeden sorunlarını aktardığını görecektir. Öğretmen-öğrenci ilişkisinde öğretmen tutum ve davranışlarındaki diğer önemli alt boyuttur. Öğretmen öğrencilere örnek tutum ve davranışlar göstermelidir. Öğretmenin derste yeri geldiğinde mizah yönünün ortaya çıkarması da öğretmen-öğrenci etkileşiminde önemli bir yeri vardır (Çakmak, 2003, s. 29- 30).