Sözlü Tarih Ara rmalar n Planlanmas :

Sözlü tarih, yak n geçmi in tarihini ara r. Yak n geçmi te ya anan e itim- retim pratiklerinin kay t alt na al nmas nda, sözlü tarih önemli bir bo lu u doldurabilir. Çünkü tarih yaz nda birden fazla tan kl n varl , tarihin gerçekli i ve bilimselli ini kuvvetlendirir.

Sözlü tarihin belgeleri, tek tek ya am öyküleri, çe itli tan kl klardan yap lan derlemeler ya da görü melerden al nt lar çözümleyerek yeni tezler ya da anlay lar olu turan metinler gibi de ik biçimleri alabilir (Tan,1997: 37).

Tarihsel çevrenin d nda okul d tarih ö retimi sözlü tarihi de içermektedir (Anderson ve Moore,l994:199). Sözlü tarih “ya ayan ki ilerin kendi geçmi leriyle ilgili belleklerinin, toplumsal olaylar n, tan klar ki ilere dair anlat mlar n ve genel olarak an lar n görü me yoluyla kayda geçirilmesidir”(Somersan,1994:368) .

Sözlü tarih yöntemiyle görü me yapmak üzere yola ç kan ara rmac bilgileri, üzerinde çal ara rmaya kaynak olarak toplamaktad r. Ara rmac n ilk yapaca kendisine bir proje haz rlamak olmal r. Projenin ard ndan ise görü me gelmektedir. Görü meden elde edilen kasetlerin saklama ve s fland lmas ndan sonra ise yorum yani tarihi yazmak gelir(Sar ,2006: 119).

Sözlü tarih yönteminin uygulamas bireysel olabilece i gibi grup projeleriyle gerçekle tirilebilir. Sözlü tarih grup projeleri ile e itimde egemen olan rekabet ortam yerine, entelektüel dayan ma ruhu olu turulabilir. Böylece ö rencilerin i birli i için

renme ve ara rma aktiviteleri zenginle tirilmi olur(Uygun,2011: 105).

Geleneksel yöntemleri kullanan tarihçiler geçmi in ö renilmesinde sözlü kaynaklar n de eri konusuna üpheyle yakla malar na ra men, II. Dünya Sava sonras Avrupa'da sözlü tarih, akademik tarihçilik ve tarih e itiminde yerini alm r. Özellikle son 50 y ll k ça da tarihin anla lmas nda ve yerel tarihin ö renilmesinde kaynak ki ilerle ö rencileri görü türme tarih dersine ilgiyi art racakt r. Gerçekte, 1950'lerde Ça atay Uluçay gibi tarih e itimcilerinin yazd makalelerde sözlü tarihin izlerine rastlamaktay z. Ancak bu makalelerde sözlü tarih Kurtulu Sava gazilerinin sava n geçti i yerde konu malar sa lama ya da sava a kat lm olanlar n okula davet edilerek, ö rencilerle görü türülmesiyle dersin canl ve renkli geçmesinin sa lanmas aç ndan ele al nm r(Uluçay,1954: 71).

Türkiye’de sözlü tarih çal malar 1980’lerden sonra sivil bir hareket olarak ba lam , resmî ve akademik tarihin de inmedi i alanlarda sözlü tarih görü melerine

ba lanm r. Demokratik dönü üme paralel olarak resmi tarih söyleminin sorguland bir dönemde kendisine geni bir hareket alan bulan sözlü tarih; kad n, çocukluk, kimlik,

itim vb. alanlarda tercih edilen bir yöntem olarak akademik, amatör, yerel ve popüler ara rmac lar taraf ndan kullan lmaya ba lanm r. Özellikle tarih, sosyal bilgiler derslerinde sözlü tarihin ara rma yöntemi olarak kullan lmas n yan nda bir ö renme yöntemi olarak da kullan labilece i dü üncesi geli mi tir. Sivil toplum kurulu lar nda ve okullarda sözlü tarih projeleri geli tirilerek sözlü tarih atölyelerinde ö rencilere bilgi ve beceri kazand lmaya çal lmaktad r. Ancak sözlü tarihin üniversitede, birkaç üniversite d nda, hak etti i yeri buldu unu söylemek için epey daha beklemek gerekmektedir(Uygun,2011: 109).

Günümüzde sözlü tarih toplumun her kesiminden biriyle görü meyi içerecek ekilde geni bir anlam kazanm r. Paykoç'un da önerilerinden yararlanarak sözlü tarih etkinli ini kullanma haz rl klar öyle s ralayabiliriz:

1. Konunun seçilmesi

2. Görü me yap lacak ki ilerin belirlenmesi 3. Sorular n haz rlanmas

4. Görü menin düzenlenmesi

5. Görü meden elde edilen bilgilerin düzenlenmesi 6. Etkinli in toparlanmas (Paykoç, 1991:109).

Sözlü tarih ö retimi kapsam nda kaynak ki ilerden yararlanma etkinli inin plânlanmas nda u noktalara dikkat edilmelidir:

1- Kaynak ki i bilgi verece i alan n uzman olmal r.

2- Hangi konular üzerinde ve ne ekilde durursa, ö rencilere yararl olaca konusunda ö retmen kaynak ki iyle bir ön görü me yapmal r.

3- Kaynak ki inin bo zaman al nmal r.

4- Kaynak ki i kendisine ihtiyaç duyuldu unda dinlenmelidir.

5- Kaynak ki iyi ö rencilerin tam olarak dinlemeleri ve soru sormalar sa lanmal r.

7- Kaynak ki inin anlatt klar ; ders kitaplar yla, yaz kan tla kar la lmal ve renciler taraf ndan de erlendirilmelidir(Ülkümen,1954: 290).

Bunlar Safran ve Ata’n n(1998: 1-8) önerileriyle öyle s ralayabiliriz:

1. Kaynak ki i bilgi verece i alan n uzman olmal r.

2. Hangi konular üzerinde ve ne ekilde durursa ö rencilere yarar olaca konusunda retmen, kaynak ki iyle bir ön görü me yapmal r.

3. Kaynak ki inin bo zaman al nmal r.

4. Kaynak ki i kendisine ihtiyaç duyuldu unda dinlenmelidir.

5. Kaynak ki iyi ö rencilerin tam olarak dinlemeleri ve soru sormalar sa lanmal r. 6. Kaynak ki inin anlatt klar hakk nda ö renciler k sa not almal r.

7. Kaynak ki inin anlatt klar ; ders kitaplar yla, yaz kan tla, kar la lmal ve renciler taraf ndan de erlendirilmelidir(Sar ,2006: 121).

Okul d tarih ö retiminin bir unsuru olarak sözlü tarih etkinli inde, orta dereceli okullarda ö rencilerin ilk sözlü tarih görü melerini büyükanne ve büyükbabalar yla yapmalar sa lanabilir(Somersan,l994: 376).

Okullarda sözlü tarih etkinliklerinin yap labilmesi için dikkate al nacak ilkeleri Welton ve Mallan’ n(1999: 109) da önerilerinden yararlanarak öyle s ralamak mümkündür;

- Sözlü tarih etkinli i özellikle alt s flarda kontrol edilebilir bir konu üzerinde odaklanmal r.

- Görü me dikkatlice haz rlanmal r. Ö rencilere konu hakk nda yard mc olabilecek vasiyetname, günlük gibi kaynaklar da etkinlikte kullan labilir. Di er taraftan

rencilerin güdülenme düzeylerini dü ürecek derecede haz rl k yap lmas uygun olmayabilir.

- Görü mede kullan lan araçlar aras nda eski foto raflar, resimler ve mutlaka bir ses kaydedici cihaz olmal r.

- Ö renciler görü melere iki ya da üçlü gruplar halinde gönderilmelidir.

Sözlü tarihin e itim alan nda kullan lmas ile ders kitab tek kaynak ve s f vazgeçilemez ö renme ortam olmaktan ç kar ve ö renme alan geni ler ve zengin veri kaynaklar na ula may sa lar. Ö rencilere bu becerileri kazand racak ö retmenlerin de sözlü tarih çal malar hakk nda onlara k lavuzluk edecek bilgi ve beceri ile donanmalar da kaç lmazd r. Bu beceriler onlara hizmet öncesi e itimlerinde mutlaka kazand lmal r. E itim tarihi dersleri bu becerilerin kazan nda etkin olarak kullan labilir(Uygun,2011: 105).