Sözlü Tarih Çal malar n Yararlar :

Akademik belge tarihçili inin sözlü gelene i d lamas yla toplumsall ktan uzakla an tarih bilimi, sözlü tarihin bilimselli ini kan tlamas yla birlikte tekrar sözlü anlat ya ba vurur hale gelmi tir. Tan klar n anlat lar na ba vuran sözlü tarihçiler tarih yaz na hem yeni bir boyut getirmi hem de ö retime yeni bir yöntem kazand rm r(Uygun,2011: 104).

Sözlü tarih hem tarihin bir biçimi hem de bir yöntemdir(Thompson, 1999). Yöntem olarak sözlü tarihin yaln z tarih alan nda kullan labilece ine ili kin bir dü ünce söz konusu olabilir. Oysaki sözlü tarih, farkl disiplinlerde kullan labilecek zengin bir yöntemdir. Özellikle sosyal bilimlerde sözlü tarihin ara rmalara yeni bir canl k getirece i ve farkl bir perspektif sa layaca beklenmektedir.

Sözlü tarih, bir ara rmac n geçmi e ait verileri elde edebilece i bir yöntem ve bir tarih yaz m biçimi olmas n yan nda, tarih ve sosyal bilgiler derslerinde kullan labilecek olan önemli bir ö retim yakla r. lk, orta ve yüksek ö retim düzeyindeki ö renciler, sözlü tarihe dayal olarak gerçekle tirilecek etkinlikler arac yla, pek çok davran de ikliklerini kazanabilirler(Demircio lu,2005: 54).

Sözlü tarih ba ta tarih derslerinde oldu u gibi sosyal bilgiler, hayat bilgisi, çevre, e itim vb. alanlarda oldu u gibi di er disiplinlerin ara rma amaçlar na göre

yöntemidir. Onun için okul e itiminde sözlü tarih bir beceri olarak ö rencilere kazand lmal r. Bu beceriyi kazanan ö rencilerin okul d etkinliklerde de

renmelerini sürdürmeleri sa lan r. Safran ve Ata(1998) okul d tarih ö retiminde sözlü tarih yönteminde etkin bir ekilde yararlan labilece ini ileri sürmü ve ö renciler için sözlü tarih çal malar na yönelik k lavuz kitaplar n haz rlanmas gerekti ini vurgulam r(Uygun,2011: 104).

Sözlü tarih insanlar etraf nda kurulmu bir tarih türüdür(Thompson, 1999: 18). Sözlü tarihin yararlar u ekilde s ralanabilir. Sözlü tarih:

- Tarihin içine ya am n dâhil olmas sa layarak, kapsam geni letir,

- Kahramanlar yaln zca liderler aras ndan de il ço unlu u olu turan ve o ana kadar bilinmeyen insanlar aras ndan seçer,

- Ö retmen ve ö rencilerin birlikte çal mas destekler, - Tarihi toplumun içine ve d na ta r,

- Ya insanlar n sayg nl k ve özgüven hissi kazanmalar na yard mc olur, -Toplumsal nesiller ve s flar aras nda ba lant , dolay yla anlay sa lar,

- Ortak anlamlar ortaya ç kararak tarihçiye, ba ka insanlara, bir mekâna ya da zamana ili kin aidiyet duygusu kazand r.

Sözlü tarih, tarihin toplumsal anlam kökten dönü türmek için bir araçt r (Thompson, 1999: 18). Kywig ve Marty(2000’den aktaran Öztürk ve di erleri, 2005: 220) çal mas nda sözlü tarihi, “tarihi ki ilikler ve olaylarla ilgili olarak ilk elden bilgiye sahip ki ilerden görü me yoluyla elde edilen bilgilerin kayda geçirilmesi ve bunun toplam bilgiye eklenmesi” olarak tan mlam r.

Özellikle geçmi teki de ik dönemlerin, bu de iklikleri ya ayan insanlar arac yla do rudan anlat lmas ile sözlü tarih, deneyimlerin, sosyal, kültürel ve ekonomik ya am yerine siyasal ve ekonomik ili kileri öne ç karan geleneksel tarihte insanlar n gözden kaçan an lar toplaman n e siz bir yolunu sunmaktad r. Böylece sözlü kan tlar tarihe daha kapsaml ve daha temel bir boyut kazand rmaktad r. Sözlü kan tlar ara lan eyi “nesne” konumundan ç kar p “özne” durumuna getirerek yaln zca daha zengin de il, daha kesin ve daha gerçek bir tarihin olu mas sa lamaktad r. Creswell’e göre(1998: 49) sözlü tarih, ara rmac n bir bireyden ya da

bireylerden olaylar n ki isel hat rlamas , nedenlerini ve etkilerini toplad bir yakla md r(Ay,2010: 27).

Sözlü tarih yönteminin yo unlukla kullan ld konu ba klar kad n, çocukluk, öteki olarak alg lanan kimlikler, göç, aile, resmî ve özel kurumlar, sendikal ve siyasal hareketler ve yerel olgu ve olaylar çevremizde ya ayan baz insanlar olarak s ralanabilir. Bu anlamda sözlü tarihin alternatif tarih oldu u yan lg ile de kar la labilmektedir. Asl nda sözlü tarih alternatif de il, tarihin yeni bir biçimi ve tarihe zenginlik getiren yeni bir yöntemdir. Sözlü tarih, konu olarak yak n zaman n olgu ve olaylar kapsar. Bu yönüyle henüz biçimlenmemi bilgileri ö rencilerin ve ara lar n kendi dü ünce sistematikleri çerçevesinde yap land ld için ayn zamanda demokratik bir sürece de aret etmektedir. Bu süreç, ö rencilerin ilgi, istek, merak ve motivasyonlar canl tutarak ö renme ve ara rmay e lenceli ve zevkli hale de getirecektir(Uygun,2011: 104).

Demircio lu(2005: 53) çal mas nda sözlü tarihin kaynaklar u ekilde belirtmektedir; “sözlü tarih, insanlar n geçmi hayatlar na ait hat ralar yla ilgilendi i için, her toplumsal yap dan insan ve insanlar n geçmi i sözlü tarihe konu olabilir. Bu ba lamda, köylüler, ehirliler, kad nlar, erkekler, bal kç lar, i çiler, askerler ve farkl etnik gruplar n geçmi leri, bu gruplar n üyelerinin haf zalar na dayal olarak ara labilir.”

Sözlü tarih çal malar n ö rencilere kazand rabilece i beceriler öyle s ralanabilir (Welton ve Mallan, 1999: 396);

- Dinleme, - Gözlem, - Soru sorma, - Bilgiyi düzenleme,

-Olguyu dü ünceden ay rma,

- lgili ve ilgisiz bilgileri birbirinden ay rma ve ilgili olan belirleme, - Kendilerinden önceki ku aklar daha iyi anlama ve takdir etme, - De im ve süreklili i alg lama.

Sar ’ya(2002) göre sözlü tarihin tarih e itiminde bir yöntem olarak kullan lmas rencilerin önemli tarih olaylar ya am insanlarla yüz yüze görü meleri ve konu malar , onlar n güdülenmeyi düzeyini art rmaktad r. Safran ve Ata (1998) rencilerin özellikle kendi aile ve kimliklerini ö renme ve ara rma da sözlü tarihin etkili kullan labilece ini vurgulam r. Sar (2007), “sosyal bilgiler ö retiminde sözlü tarih etkinliklerinin ö renci ba ar , beceri ve tutumlar na etkisini” ara rm ve

rencilerin bu tür ö renme yöntemlerini kullanmas gerekti ini vurgulam r(Uygun, 2011: 105).

renciler sözlü tarih çal mas yapt klar ki i konu urken dinleme, gözlem, olguyu dü ünceden ay rma yönünde; sözlü tarih yapt klar ki iye merak ettiklerini sorarken soru sorma, görü me sonunda bilgiyi düzenleme, ilgiliyi ilgisizden ay rt etme yönünde; sözlü tarih çal malar n bitiminde de kendilerinden önceki ku aklar daha iyi tan ma ve takdir etme, de im ve süreklili i alg lama yönünde geli im sa layabilirler(Ay,2010: 27).

Sözlü tarih ba ta tarih derslerinde oldu u gibi sosyal bilgiler, hayat bilgisi, çevre, e itim vb. alanlarda oldu u gibi di er disiplinlerin ara rma amaçlar na göre farkl boyutlarda kullan labilecek bir yöntemdir. Hem ara rma hem de ö renme yöntemidir. Onun için okul e itiminde sözlü tarih bir beceri olarak ö rencilere kazand lmal r. Bu beceriyi kazanan ö rencilerin okul d etkinliklerde de

renmelerini sürdürmeleri sa lan r. Safran ve Ata(1998) okul d tarih ö retiminde sözlü tarih yönteminde etkin bir ekilde yararlan labilece ini ileri sürmü ve ö renciler için sözlü tarih çal malar na yönelik k lavuz kitaplar n haz rlanmas gerekti ini vurgulam r(Uygun, 2011: 105).

Thompson’a(1993: 18) göre sözlü tarihin kullan m alanlar ; televizyon programlar , yerel tarih çal malar , tiyatrolar, müzeler, kendini yal lm ya da umutsuz hisseden ya insanlarla yap lan an msama çal malar ve her eyden önemlisi de çocuklar tarihle tan ran bir araç olarak s ralanabilir.

Mine Gö Tan ve arkada lar (2007), Cumhuriyet’te Çocuktular adl çal mas nda çocukluk an lar arac yla Cumhuriyetin erken dönem geçmi ini çocukluk ekseninde daha eksiksiz ve do ru olarak alg lamaya yard mc olacak sözlü

tarih görü melerine yer vermi tir. Bu görü meleri, 1997-1998 bahar ve 1998-1999 güz dönemlerinde Ankara Üniversitesi E itim Bilimleri Fakültesi’nde Mine Tan’ n Çocukluk Tarihi adl lisans ve Toplumsal Tarihte Çocuk konulu doktora derslerini alan

renciler yapm r. Çocukluk, Okul ve Cumhuriyet konular nda yap lan görü melerde okul ya ant lar n çe itlili ini ve karma kl göstermesi aç ndan sözlü tarihin önemli oldu u görülmektedir(Uygun, 2011: 104).

Dinleme, gözlem ve soru sorma, görü me esnas nda bilgiyi düzenleme, olguyu dü ünceden ay rma, ilgisiz bilgi aras nda ilgili bilgiyi bulma becerileri görü meden hemen sonra bant çözümlemesinde kazan r. Kendinden önceki ku aklar daha iyi anlama ve takdir etme ile de im ve süreklili i alg lama becerileri ise ö rencinin kendi ya ant ile geçmi te ya am insanlar n ya ant lar kar la rmas sonucu kazan lmaktad r. Sözlü tarih etkinliklerinin ö rencilere kazand rd bu beceriler etkinli in ba lamas ve sonuçlanmas aras nda a ama a ama elde edilir(Sar , 2006: 3).

Sözlü tarihin e itim alan nda kullan lmas ile ders kitab tek kaynak ve s f vazgeçilemez ö renme ortam olmaktan ç kar ve ö renme alan geni ler ve zengin veri kaynaklar na ula may sa lar. Ö rencilere bu becerileri kazand racak ö retmenlerin de sözlü tarih çal malar hakk nda onlara k lavuzluk edecek bilgi ve beceri ile donanmalar da kaç lmazd r. Bu beceriler onlara hizmet öncesi e itimlerinde mutlaka kazand lmal r. E itim tarihi dersleri bu becerilerin kazan nda etkin olarak kullan labilir(Uygun, 2011: 104).