Araç Gereç Türleri:

3.5.1.1. Yaz Araç Gereçler:

Tarihsel yaz metinler tarihçinin ba ca çal ma araçlar ndand r. Mesela, bir erin sava zaman ndaki yol hat ra defteri, sava gerçekleri hakk nda herhangi bir resmi bilgiden çok daha iyi bir fikir verir. Bütün tarih çal malar n can damar belgeler ve di er yaz kaynaklar olu turmaktad r.

Brooks, Aris vd.(1993), belirledikleri yaz araç gereç türlerini u ekilde listelemi lerdir: “Mektuplar, belgeler, raporlar, hesap pusulalar ve faturalar, tutanaklar, ticari kay tlar, tapular, senetler, siciller, resmi yaz malar, kanun metinleri, posterler, kataloglar, günlükler, seyir defterleri, fermanlar, buyruklar, haritalar, planlar, nüfus kay tlar , bro ürler, gazeteler, dergiler, afi ler, kitaplar, istatistikler, y ll klar, dökümler, notlar, belediye kay tlar , meclis tutanaklar , hükümet kay tlan, yaz malar, emlak kay tlar , ki isel araç gereçler, dini kitaplar ve kâ tlar, hat ratlar, edebi metinler, bilimsel ve matematiksel hesaplamalar ve kay tlar, biyografiler, otobiyografiler,

kronikler ve tarihçeler, paralar, madalyalar, ta yaz tlar, binalar n, kap lar n, duvarlar n, an tlar n üstündeki yaz lar, kitabeler ve di er yaz kan tlar”(I k,2008: 391).

Türkiye’de sosyal tarihîn, ehir tarihçili inin gündeme gelmesiyle, en az ndan yaz araç gereçlerin( eriyye Sicili ve Tapu Tahrir Defterleri gibi.) sundu u bilgiler nda günümüze kadar gelebilmi mahalle, sokak ve yap lar tespit etmek önem kazanm r. Bu tarz tarihçilik, tarihçilerin, ar ivden ç p, ehir merkezinde dola mas na, geçmi in izlerini günümüzde takip etmesine, dolay yla iyi birer ehir tarihî rehberi olmas na yol açm r(Ata, 2002: 33).

3.5.1.2. Görsel Araç Gereç Türleri

retme-ö renme ya ant nda göze hitap eden araçlard r. Bunlar, resim- foto raf, küre, harita, grafik, çizim, ekillerdir( im ek,2003:146).

Nalçac ve Erco kun bir ara rmalar nda bunlardan baz lar n fonksiyonlar u ekilde aktarm lard r;

Resim; ilgi çeker, yanl tasar mlar düzeltir, bellekte iz b rak r, sözcük da arc n zenginle mesine yard m eder ve gözlem gücünü zenginle tirir. Foto raf makinesiyle çekilmi resimler, gazete, kitap gibi bas araç gereçlerde yay mlanm resimler, posterler, ço altma resimler gibi resimlerin tümüne düz resimler denilmektedir (Küçükahmet, 1995, 102). Grafikler, konuyu somutla r, anlamay kolayla r. Bellekte iz b rak r, say sal durumlar n kar la lmas sa lar ve yorumlama genelleme olana sa lar(Ba aran, 1985,29).

flamada görsel semboller olarak adland lan görsel araç gereçlerin tarih ara rmalar nda ve tarih ö retiminde önemli bir yerinin oldu u söylenebilir. Derman (1991: 37)‘a göre görsel alg , bilinç düzeyindeki davran lar n yakla k % 99’unun belirleyici ö esi durumundad r. Bu oran özellikle bilinç düzeyindeki davran lar za etkisi aç ndan çok büyük gözükmektedir. Buna göre alg n niteli i ve yo unlu unun yüksek olmas na dikkat çekmek gerekir. Görselli in bireysel alg ile ili kili oldu u bir gerçektir. Çünkü bireyin alg lad asl nda, nesnenin kendi varl ndan çok onun

olu turdu u duyumsal verilerdir(Derman,1991: 34). Bundan dolay , hem tarih ara rmalar nda hem de tarih ö retiminde bir araç gereç olarak kullan lan görselli e herkesin ayn anlam yüklemesi söz konusu olamayacakt r. Önceden kazan lan deneyim ve birikimlerin etki etti i alg lama ve dolay yla bireysel gerçeklik, ki inin bilinç olu turmas nda önemli bir role sahiptir. Ortak bir alg n etkisinin, kullan lacak araç gerecin sanatsal ya da belgesel nitelikli bir çal man n ürünü olmas ile ilgili oldu u söylenebilir( im ek,2003:146).

Görsel unsurlarla çal ma, tarih ö reniminde önemli bir yere sahiptir. Ö retimde metinlerin gücünün yan s ra görselin etkinli i de önemli bir yer tutmaktad r. Tarih alan nda geçmi üzerinde çal mak ona ait yaz , görsel ve i itsel her malzemenin de ele al nmas olup, yaz sat rlarda ifade edilmesi güç birçok ifadenin bir resimde sergilendi ini görmek mümkündür. Görsel malzemeler ö rencinin duygular etkileyerek hayal dünyas n geli mesine olanak sa layabilir.

Ça da e itim ortamlar n, e itim ve ö retimin yap ld mekânlarda bulunmas yeterli de ildir. Önemli olan, ça da e itim ortamlar etkili ve verimli bir ekilde kullanmak olmal r(Hali,2003: 40)

Görsel özelliklere sahip olan bir yaz araçlar, sadece metinden olu an bir yaz araçlardan daha etkili ve somut olacakt r. Görselin e itimde yetersiz kullan hakk nda “görselin görünmezli i” ifadesine tepki, bu alanda e itimde yer alan çal malara bak ld nda hakl görülebilir. Uzun y llar görselin ta klar na gereken önem verilmemi tir. Alkan’a göre daha çok görme duyusunu etkileyen görsel araçlar aras nda yer alan ba ca ö retim gereçleri: haritalar, küreler, filmler, film eritleri, slâytlar, mikro kartlar, mikro fi ler, mikro filmler, levhalar, ö retim levhalar , foto raflar, resimler ve diyagramlar, emalar ve çe itli grafikler olarak s ralanabilir(I k, 2008: 31).

-Sözel semboller: Sözcükler, okuma yazma, tarihsel bilgilerdir.

-Radyo ve ses kay tlar : Radyodaki tarihsel hikâye anlat mlar , önceden kaydedilmi tarihsel bilgi içeren programlard r.

-Film ve televizyon: Tarihsel filmler ve televizyondaki tarihsel içerikli programlard r. Bunlar hem göze hem de kula a hitabeden, hareketli görüntü sa layan araçlard r.

-Gösterim ve oyunla rma: Sözlü tarih çal malar , rol oynama, benzeti im, dramatizasyon ve çe itli oyunlard r.

-Sergiler ve müzeler: Tarihsel e yan n sergilendi i, geçmi e ait izlerin gösterildi i bu yerlerdir. Bu tarz ö renme, do rudan do ruya edinilen maksatl ö renmeden sonra en fazla hat rlamay sa layabilir( im ek,2003:146).

Son y llarda, Avrupa tarihçilerinin görsel kaynaklara yöneldi i görülmektedir. Örne in, Cambridge tarihçilerinden Skinner(1999), 13. yüzy lda ya am talyan ressam Ambrogio Lorenzetti'nin yapm oldu u fresklerde dönemin siyasal dü üncelerinin nas l cisimle ti ini göstermeye ve bu freskleri okuma i ine giri mi tir. Üstelik kendisi sanat tarihçisi de ildir ve sanat tarihçilerinin bu fresklere ili kin geleneksel izlenimlerini de çürütmü tür. Skinner, buradan hareketle “Ba lam Ara rmalar ” ad alt nda bir tarih yaz yöntemi de önermi tir. Günümüzde Türkiye'de de paralel geli meler ya anmaktad r. Türkiye'deki tarihçilerin, görsel kaynaklara olarak foto raflara di er malzemelere göre daha fazla önem verdikleri görülmektedir. 1999 y llar nda Atatürk'ü elinde tebe irle gösteren foto raf n Sivas'ta m , yoksa Kayseri'de mi? çekildi i önemli bir tart ma zemini haz rlam r. Pek çok kaynak bu foto raf n 19 Eylül 1928'de Sivas'ta çekildi ini ileri sürerken, Nail Tan, 20 Eylül 1928 günü Kayseri'de çekildi ini ileri sürmü tür(Ata,2002: 34).

Birinci elden kaynaklara ula lmas -ki bunlar ister görsel olsun ister yaz - ve bunlar n ö retimde kullan , mevcut ar iv, müze ve kütüphanelerin artmas ile paralel olarak yükselen bir çizgi göstermi tir(Do an ve Dinç,2007: 198).

Tarihçi I n Demirkent’ in Haçl Seferleri(1997) adl kitab (306 sayfa) içerdi i