Rusya ve Fransa İttifakı

Devletler menfaatleri doğrultusunda hareket ederlerken daha çok çıkarlarını muhafaza edebilecek devletler ile ittifak yolunu seçmişlerdir. Bunlardan biri de Hamiyet gazetesinin haberlerinde yer alan Rusya-Fransa yakınlaşmasıdır.

353 _{Hamiyet, 8 Nisan 1313 (20 Nisan 1897), nr. 34, s. 3.}

354 _{Hamiyet, 6 Mayıs 1313 (18 Mayıs 1897), nr. 45, s. 3.}

355 _{Hamiyet, 5 Temmuz 1313 (17 Temmuz 1897), nr. 62, s. 1.}

356 _{Hamiyet, 26 Nisan 1313 (8 Mayıs 1897), nr. 41, s. 4.}

357 _{Hamiyet, 12 Mayıs 1313 (24 Mayıs 1897), nr. 47, s. 2.}

Hamiyet gazetesi bütün Avrupa basınını meşgul eden “Petersburg Mülâkâtı”ndan söz etmiştir. Basının mülakata çok ilgi gösterdiği, fakat bu mülakattan hepsinin de kendi devlet ve milletine göre yorumlar çıkarttığını ifade eden gazete, Avrupa basınının tarafsız olmadığını da vurgulamıştır. Bunlardan Fransa basınını örnek vererek, Rusya Hükümeti’nin Fransa’ya pek çok sebepten dolayı dostluk ve yardım etme derecesini göstererek Cumhurbaşkanın Petersburg’a yapacağı seyahatinde, Rusya Devleti ile muâhede-i ittifâkıyye359 imzası kararlaştırmış ve bu muahedenin ilanının beklenmiş olduğunu ifade etmişlerdir. Ancak Almanya gazeteleri bunun aksini belirtmiştir. Rusya gazeteleri ise bu seyahat ve müzakeratı şimdiden belli ve kararlaştırılmış gözüyle bakmışlardır. Ancak Hamiyete göre bu müzakeratı devletlerce açıklanmadan ilan etmeyi doğru bulmamakla beraber, Fransa’nın durumu ve devletlerin durumuna bakıldığında, Rusya Devleti’nin ve Fransa arasında yapılacak ittifakı engelleyeceğini ifade etmiştir. Ayrıca Almanya Hükümeti ile öteden beri var olan münasebeti korumaya mecbur oldukları hissine kapıldıklarını belirtmiştir360.

Hamiyet gazetesi, “Fransa-Rusya İttifakı” başlığı ile vermiş olduğu haberinde, bütün basının odak noktası olan Fransa ve Rusya arasında gerçekleştirilecek ittifakı masaya yatırmıştır. Buna göre; Almanya, Rusya ve Fransa arasında üçlü ittifak gerçekleştirilmesi beklenirken ve bu ittifakın Avrupa denge siyasetini ihlal edeceği düşünülürken, Fransa ve Rusya ittifakının söz konusu olduğundan bahsetmiştir. Ancak böyle durumların görüle geldiği için bunda şaşılacak bir durum olmadığını da ifade etmiştir361. Bu ittifakın da diğer üçlü ittifakta362 olduğu gibi bozulması durumu diplomatları endişelendirmiştir. Ancak Hamiyet, her devlet barıştan yana olduğu için yani barışın korunması için çalıştıklarından dolayı Fransa- Rusya ittifakından endişe edilmemesi gerektiğini vurgulamıştır363. Yine Fransa-Rusya ittifakı ile ilgili olarak verilen özet haberde, Rusya Çarının sonbaharda Paris’e gideceği ve Fransa ile

359 _{Bir harp çıktığı zaman birbirlerini desteklemek üzere iki veya daha çok devletler arasında yapılan andlaşma.}

Bkz. Ferit Devellioğlu, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, s. 656.

360 _{Hamiyet, 14 Temmuz 1313 (26 Temmuz 1897), nr. 66, s. 1.}

361 _{Hamiyet, 23 Ağustos 1313 (4 Eylül 1897), nr. 82, s. 1.; Fransa XIX. yüzyıl boyunca dış politikada yalnız}

kalmıştır. XIX. yüzyılın sonunda Osmanlı ekonomisi üzerinde Fransa’nın denetimi güçlüydü fakat II. Wilhelm’in izlediği “dünya siyaseti” sonucu Almanya Osmanlı Devleti ile ekonomik ilişki kurmaya başlamıştır. Bu durum ise Fransa’yı endişelendirmiş ve Fransa’nın Rusya’ya yaklaşmasına neden olmuştur. Rusya da aynı şekilde Almanya’nın siyasî ve ekonomik açıdan Osmanlı’ya yakınlaşması bölgedeki çıkarını tehdit etmiştir. Bu nedenle Fransa ile diyalog içerisine girmiştir. Bkz. Ayşe Nükhet Adıyeke, Girit Bunalımı, s. 232–234.

362 _{Almanya, Rusya, Fransa Devletleri, Girit meselesi ile ilgili olarak ittifak kurdukları böylece çıkabilecek her}

fenalığın önünü barış yolu ile alabileceklerini düşünmüşlerdir. Bu amaçla diğer devletleri de bu ittifaka davet etmişlerdir. Devletlerin bu davetine İngiltere, Avusturya ve İtalya tereddütlerden sonra katılmışlardır. Fakat bu ittifak çok sürmemiş İngiltere’nin Yunanlıları kışkırtmaya başlaması ile son bulmuştur. Bkz. Hamiyet, 8 Nisan 1313 (20 Nisan 1897), nr. 34, s. 1.

Rusya arasındaki ittifakın süresinin altı sene olarak belirlenmiş olduğu yazılmıştır364. Fransa ve Rusya ile ilgili olarak verilen bir başka haberde, Fransa ve Rusya Hükümetleri arasında ticaret için Paris ve Petersburg’da birer tüccar vekillerinin bulunacak olduğu yazılmıştır365.

Osmanlı Devleti’nin Fransa ile olan ilişkilerini göz gezdirdiğimizde; “XVI. asrın sonları ile XVII. asır zarfında Osmanlı-Fransa ilişkileri dostluk çerçevesinde seyretmiştir. Bu ilişkiyi Hamiyet, “Fransa’nın İspanya ve Avusturya devletleri ile muharebe edebilmesi Osmanlı Devleti’nin dostluğunu kazanması sayesinde idi” şeklinde sözleriyle açıklamıştır366. Böylece Osmanlı Devleti ile Fransa arasındaki münasebetin bu tarihlerde iyi olduğu anlaşılmaktadır. Ancak XIX. yüzyıl boyunca dış politikasında yalnız kalan Fransa, Rusya ile yakınlaşmıştır. Fransa Girit meselesinde de kendi çıkarı için Osmanlı Devleti ile ilişkilerini şekillendirmiştir. Girit’i İngiltere’ye kaptırma endişesi taşıyan Fransa, Girit konusunda diğer devletleri müdahale etmeye teşvik etmiştir. Hatta Girit ile ilgili kararlarını da, Büyük Devletlere açıklamıştır. Hamiyet gazetesi, “Fransa’nın Kararı” başlığı ile vermiş olduğu haberinde, Fransa’nın Girit meselesi ile ilgili olarak Meclis-i Mebusanda bir beyanat hazırladığını ifade etmiştir. Söz konusu beyanatta; Büyük Devletler’in Girit Adası üzerinde muhtariyet verilmesi kararını almış oldukları, Osmanlı askerinin Büyük Devletler’in belirlemiş oldukları yerde toplu bir halde bulunacakları, ayrıca Büyük Devletler’in Ada’da asayişin sağlanması amacıyla beşer altışar yüz asker daha ilave edecekleri, Yunanistan’ın askerlerini Ada’dan çekmediği takdirde zorla çıkarılacakları, gerektiği zaman da Yunan limanlarının abluka altına alınacağı hususunda kararlar yer almıştır. Fransa, bu kararların ise Büyük Devletlerce kabulünün ve iştirak edip etmeyeceklerini dikkate almak gerektiği üzerinde de durmuştur367.

Hamiyet, Fransa ile ilgili olarak vermiş olduğu haberinde, Fransa’nın, Osmanlı-Yunan muharebesi sırasında Osmanlı Devleti’nde bulunan Yunan teb’asının himayesini üstlenmeyi kabul etmesinden bahsetmiştir. Hamiyet, “Makale-i Mahsûs” ana başlığı altında “Hayret Ender Hayret” alt başlığı ile yazmış olduğu yazısında Fransa’nın bu kararını eleştirmiştir. Buradaki yazıya göre; Fransa’nın insanlığa hizmet için eğitimle ilgilenen, ahalisinin insaniyet ve medeniyet davaları için gazeteleri, kitapları v.s. hep bu amaç doğrultusunda okuyan, büyük doktorlar, muallimler yetiştiren Fransa’nın himaye altına almak istediği Yunan teb’ası için şöyle ifade etmiştir:

364 _{Hamiyet, 23 Ağustos 1313 (4 Eylül 1897), nr. 82, s. 4.}

365 _{Hamiyet, 1 Eylül 1313 (13 Eylül 1897), nr. 85, s. 4.}

366 _{Hamiyet, 5 Kanun-ı Evvel 1312 (17 Aralık 1896), nr. 4, s. 1.}

“Girid sahne-i canhirâşında temam yüz bin nüfus insan evladını dûçâr-ı mezâlim eden ve binlerce hânumânları yakıp cânlar yakan ve nice bî-günah kadınları, çocukları katl ve itlâf cür’etinde bulunan Yunan eşkıyâsını adetâ himâyeye başlıyor”368.

Hamiyet gazetesi, Yunanistan’ın bir savaşa sebep olacak şekilde sınırlarda tecavüz hareketlerinde bulunduğu, Yunan muharebesinde de Osmanlı askerinin haklılığının diğer devletlerce kabul edildiği halde, milliyet hislerini besleyen Fransa’dan böyle bir davranışın beklenmediğini de belirtmiştir. Aynı zaman da vefakâr dostları Osmanlılardan görmüş oldukları iyilikleri ve Yunan muharebesinde haklılığı ortaya çıkan Osmanlı Devleti’nin hakkını da göz önünde bulundurarak Osmanlı Devleti’ni takdir etmesini umarak yazısını sona erdirmiştir369.