İngiltere’nin Girit Meselesi Politikası

Hamiyet gazetesinin haberlerinde, Girit meselesi konusunda İngiltere’nin daha çok Yunan karşıtı politika takip ettiğini görmekteyiz. Girit’in Yunanistan’a kalacağı endişesine kapılan İngiltere, Ada’nın Osmanlı Devleti’ne bağlı kalmasını tercih etmiştir.

Hamiyet gazetesinin haberlerinde İngiltere’nin, Girit Adası’nda her türlü faaliyette bulunan Yunan gemilerini engellemekte olduğu anlaşılmaktadır. Bununla ilgili olarak verilen habere göre; İngiltere’nin, İtalyan ve Fransa torpiverleri ile Yunanistan’ın Girit’te bulunan

368 _{Hamiyet, 10 Mayıs 1313 (22 Mayıs 1897), nr. 46, s. 4.}

askerî kumandanı Vassos’un Karga Derneği’ne mühimmât sevk etmekte olan Hidera adlı Yunan gemisini durdurmuş olduğu hususunda bilgiye yer vermiştir370. Büyük Devletler’e ait gemilerle İngiltere gemilerinin, Yunan asilerine mühimmat ve zahire ulaştırmaya çalışan Yunan gemilerinin engellenmesi ve Yunan askerî kumandanı Vassos’un önüne birkaç kıta zırhlı yanaştırılması bütün Avrupa basınının ilgisini çekmiştir371.

Londra Avam Kamarası’nda Lord Balkor, Girit’te Avrupa Devletleri tarafından onaylanan ıslahatın muhakkak yapılacağını belirttiği sözleri şu şekildedir: “Girit’te tatbîki karargir olup Avrupa devletleri tarafından dahi tasvib ve tasdik edilen ıslahatın icraatinden hiçbir vakit feragât olunmayacaktır. Yunan Hükümeti’nin haksız olarak Girit Adası’na asker çıkarması tanzimât ve ıslahât-ı mukarrereye asla hâiz-i te’sîr değildir”372. İngiltere, Girit üzerinde siyasî ve hukukî düzenlemeleri onaylamıştır. Bu konudaki kararlarda ise Büyük Devletlerle ortaklaşa hareket etmekten de uzaklaşamamıştır.

İngiltere başvekili Salisbury, Lordlar kamarasında Büyük Devletlere çekilmek üzere kaleme alınan telgrafnâmeyi okumuştur. Söz konusu telgrafta; Avrupa barışını bozmamak amacıyla Yunanlıların Girit’te bulunan asker ve gemilerimin oradan uzaklaştırılması gerektiği, Osmanlı Devleti’nin gözetimi altında bulunması amacıyla muhtariyet verilmesi ve şayet Yunan Hükümeti’nin buna karşı çıkarak Girit’i Yunanistan’a ilhak etmekte ısrarlı davrandığında Almanya İmparatorunun düşüncesi üzerine Yunan limanlarının abluka altına alınacağı ve bu tedbir etkili olmazsa güç kullanılacağı hususunda bilgi verilmiştir373. Times gazetesi ise Yunan Kralı Yorgi’nin İngiltere veliahdı Prens Digal’in telgrafnâmede Yunanistan Girit’te bulunan askerini Büyük Devletlerin güç kullanmaksızın hiçbir zaman askerini çekmeyeceği hususunda bilgi yer almıştır374.

Times gazetesi, Büyük Devletler’in Yunanistan’a vermiş olduğu son notanın Yunanistan’dan cevap gelmesi üzerine Lord Salisbury toplamış olduğu mecliste, İngiltere Devleti’nin Girit meselesini müsait bir zaman buldukça dostane bir şekilde halletmekten geri durmayacağını, fakat Büyük Devletlerin Yunanistan’a karşı güç kullanmasına ise asla karşı

370 _{Hamiyet, 16 Şubat 1312 (28 Şubat 1897), nr. 18, s. 4.}

371 _{Hamiyet, 16 Şubat 1312 (28 Şubat 1897), nr. 18, s. 4.; İngiltere, bir batriye top dağ ve bir batriye de sahra}

topu ile beş zabıt ve 18 nefer askerin Girit’e gönderilmesine karar verdiği Reuter telgraf şirketinde belirtilmiştir. Ayrıca Malta’da bulunan İngiltere harp gemileri Girit’te bulunan İngiliz donanmasına katılmak üzere yola çıkmışlardır. Bkz. Hamiyet, 15 Mart 1313 (27 Mart 1897), nr. 25, s. 2–4.

372 _{Hamiyet, 16 Şubat 1312 (28 Şubat 1897), nr. 18, s. 4.}

373 _{Hamiyet, 19 Şubat 1312 (3 Mart 1897), nr. 19, s. 4.}

gelmeyeceğini yazmıştır375. İngiltere, Girit meselesinin çözümünde barışın önemini kavramıştır.

Hamiyet gazetesinin İngiltere ile ilgili haberlerine bakıldığında, İngiltere Devleti’nin, Yunan limanlarının abluka altına alınması kararına karşı çıkmış olduğu görülmektedir. Petersburg’da çıkan Saint Petersburgiskiya Viyadevmosti? gazetesi İngiltere’nin Girit meselesinde diğer devletler tarafından Yunanistan limanlarının abluka altına alınması teklifine bir takım itirazlarda bulunduğundan bahsetmiştir376. Yine Hamiyet gazetesinin bununla ilgili olarak vermiş olduğu bir haberinde, İngiltere’nin, Yunanistan limanlarını abluka altına almaya diğer devletlerle katılmayacağı hakkında söylentilerin gittikçe kesinleşmiş olduğundan bahsetmiştir. Aynı şekilde Almanya Devleti de Yunan limanlarının abluka altına alınmasına karşı çıktığı, fakat İngiltere’nin Almanya gibi çekilse de, Yunan limanlarının abluka altına alınacağı üzerinde durmuştur. Buna kanıt olarak da Hamiyet, çıldırmış olan Yunanistan’ı durdurmak için Rusya ve Fransa’nın müttefik olduğuna değinmiştir377. Yine Kolonya gazetesine göre ise İngilizlerin keyfiyetine kalırsa Yunanistan limanlarının abluka altına alınmasını beklemek boşunadır. Ancak Almanya ile Rusya ve Fransa ve diğer taraftan da Avusturya devletlerinin âsâyîş-i cihanı muhafaza için verdikleri sözlerinde durarak bu kararı yakında faaliyete geçirecek olduklarını ifade etmiştir. Bu konuda İngiltere karşı çıksa dahi, onu dinlemeyeceklerini de belirtmiştir378.

Yunan limanlarının abluka altına alınması kararı çıkmazdan evvel, Gladstone ve aynı fikirde bulunan İngilizler, Yunanlıların Osmanlı Devleti’nin hukukuna tecavüz etmesini alkışlamakta oldukları, fakat Mısır limanlarının abluka altına alınması kararı ile ise, fikirlerini değiştirdiklerini ifade etmiştir379.

Hamiyet gazetesinin İngiltere ile ilgili vermiş olduğu haberlerine baktığımızda, 1897 savaşından önce İngiltere, Girit üzerinde muhtariyet verilmesi konusunda Osmanlı Devleti’nin fikrini sormadan hareket ettiğini ve Büyük Devletler ile bu konuda aynı fikirde olduğunu görmekteyiz. Diğer yandan, merkez idaresi Londra’da bulunan Reuter telgraf şirketinin vermiş olduğu haberlerden ise, İngiltere Hükümeti’nin, Girit meselesinin çözümünü

375 _{Hamiyet, 7 Mart 1313 (19 Mart 1897), nr. 23, s. 4.}

376 _{Hamiyet, 27 Mart 1313 (8 Nisan 1897), nr. 30, s. 4.}

377 _{Hamiyet, 25 Mart 1313 (6 Nisan 1897), nr. 29, s. 1.}

378 _{Hamiyet, 8 Nisan 1313 (20 Nisan 1897), nr. 34, s. 4.; İngiltere’nin şarka ait politikası Almanya basını}

tarafından eleştirilmiştir. Almanya basını İngiltere’nin izlemiş olduğu politika için “Eğer İngiltere Girit ve Yunan meselelerinde müttefik devletlerle birlikte hareket etse idi şimdiye kadar ne Girit meselesi ne de Yunan meselesi kalırdı” şeklinde sözler sarf etmişlerdir. Hamiyet gazetesi de Almanya basınının yazdıklarına “Biz de bir dereceye kadar bu fikirdeyiz” sözleriyle katıldığını belirtmiştir. Bkz. Hamiyet, 27 Mart 1313 (8 Nisan 1897), nr. 30, s. 4.

Osmanlı Devleti ile Yunanistan Hükümeti arasında halledilmesini kabul etmiş olduğu anlaşılmaktadır380.

Osmanlı-Yunan muharebesinde, Yunanistan’ı yalnız bırakarak savaşın sonucunu bekleyen İngiltere’nin, barış görüşmelerinde, Osmanlı Devleti’ne ve Büyük Devletlere karşı çıktığı görülmektedir. Hamiyet, bununla ilgili vermiş olduğu haberinde şöyle demektedir:

“Bu aralık Devlet-i Aliyye’nin fikrine muhâlif hareket eden yalnız İngiltere Hükümeti’dir. Mamafih meydân-ı siyâsiyatta pek yalnız kaldığından tervîc-i amale muvâfık olamayacağı bedihîdir”381.

Yine Journal gazetesinin İstanbul muhabiri, kendi gazetesine yazdığı haberlerde; “Müzakerât-ı sulhiyede İngiltere’nin ittihâz eylediği tavır ve hareket düvel-i muazzama-i sâirenin harekâtına muhâlifdir. Hükümet-i seniyye bu hâle bir tavr-ı bî-kaydâne ile nazar etmektedir. İngiltere, ittihâddan ayrılmak bile istemiş ise de buna dâir kat’î bir haber alamadım” demiştir382.

Tan gazetesi, İngiltere’nin Osmanlı-Yunan muharebesinin sona erdirilmesi amacıyla, meclisin toplanmasını teklif etmiş olduğunu yazmıştır383_{. Yunan Hükümeti ise, Fransa,}

İngiltere ve İtalya hükümetlerine başvurarak uzlaşma için aracılık yapmalarını söylemiştir. İngiltere Parlamentosu ise Yunanistan’a mağlubiyetini resmen beyan etmedikçe Büyük Devletlerin müdahale etmeyeceği hususunda cevap vermiştir384.