R.Craig Scott, R.Steven Corman ve George Cheney Tarafından

Scott vd. (1998), örgütsel özdeşleşme literatürüne özdeşleşme-kimlik kavramını bütünleştirecek, eylem-yapı kavramlarını içine alacak, çalışanların çoğul kimlikleri içinde ve çoğul kimlikleri arasındaki ilişkileri yansıtacak ve eylemlere dayanan farklı özdeşleşme şekillerini de içeren bir modele ihtiyaç duyulduğunu belirtmişlerdir.

Yapısal özdeşleşme modeli adanmışlık kavramıyla ilişkili bir modeldir. Örgütsel adanmışlık düzeyi birey ve örgüt için örgütsel sadakat, örgütsel bağlılık ve örgütsel özdeşleşme gibi olumlu sonuçları meydana getirmesi bakımından önemlidir. Adanmışlık süreci büyük oranda sembolik olup bireyler ve bireylerin bir parçası olduğu sosyal ortam tarafından şekillenir. Adanmışlık kavramı algılanan sosyal üyeliğe dayalı ve bireyin algıladığı üyelik davranışlarını göstermesi ile birey arasındaki bağlantı ile ilgilidir. Benzer olarak özdeşleşme kavramı da kişinin kendisini üyesi olarak tanımladığı gruba aitlik duygusudur (Mael ve Ashforth, 1992: 104). Hem adanmışlık hem de özdeşleşme kavramının bireyin ait ya da üyesi bulunduğu grup ile ilgili kavramlardır. Bu yüzden adanmışlık sürecini adanmışlığın türlerinden ziyade en iyi açıklayan özdeşleşme kavramıdır. Bunun nedeni sadakatin özdeşleşmenin bir boyutu olmasıdır (Cheney, 1992; Patchen, 1970). Örgütsel davranış literatürü kapsamında geliştirilen davranışsal bağlılık kavramı özdeşleşme ile örtüşen ve benzer bir kavramdır (Motazz, 1989; Sass ve Canary, 1991). Ayrıca kimlik ile iletişim arasındaki ilişki adanmışlığın diğer türlerinden çok özdeşleşme ile ilişkilidir. Bu nedenler dikkate alındığında yapısal özdeşleşme modeli adanmışlık kavramı çerçevesinde açıklanmaktadır (Scott vd., 1998: 298-299).

Scott vd. (1998) tarafından geliştirilen yapısal özdeşleşme modelinde Giddens (1984)’in yapısal modeli kullanılmıştır. Giddens (1984)’in geliştirdiği yapısal model yapı ve sistem arasındaki ikiliğe odaklanır. Bu ikili yapı hem süreçlerin hem de yapının insan davranışlarını içeren süreciyle ilişkilidir. Bu model örgütsel iklim ve örgüt kültürünü içeren örgüt yapılarını anlamak için kullanılmaktadır. Ayrıca bu model özdeşleşme ile kimlik arasındaki bağlantıyı kurarak eylem-tabanlı ve yapı- odaklı görüşleri içermektedir. Scott vd. (1998) geliştirdiği model Giddens (1984)’in modeline durumsal eylem kavramını dahil eder. Yapısal özdeşleşme modelinin yapının ikiliği, yapının bölgeselliği ve durumsal eylemi kapsayan üç boyutu bulunmaktadır (Scott vd., 1998: 301). Bu boyutlar aşağıda açıklanmaktadır:

Yapının İkililiği: Yapısal özdeşleşme kuramı; yapı ve sistem arasındaki

ilişkiyi incelemektedir. Sistem ve yapı birbirini içeren kavramlar olduğu için, kavramlar arasındaki ikilik önem arz etmektedir. Kimlik kaynakları ve

özdeşleşmenin gösterimi arasındaki algılanan bağ, kimlik ve özdeşleşme ikililiği arasındaki yapıya açıklama getirmektedir. Böylece yapısal anlamda bu ikililik özdeşleşmenin anlatımında kimliklerin benimsenmesini içermektedir. Kimlik yapısının benimsenmesi özdeşleşmenin oluşumunu sağlamaktadır. Scott vd. (1998) kimlik ve özdeşleme ikililiğini adanmışlık sürecine dayanarak açıklamışlardır (Scott vd., 1998: 307).

Şekil-2.2:Özdeşleşmenin Yapısal Modeli: Kimlik-Özdeşleşme İkiliği

EYLEM DÜZEYİ ADANMIŞLIK DÜZEYİ

Kaynak: Craig R., SCOTT; R.Steven, CORMAN; George, CHENEY (1998). Development of Structurational Model of Identification in the Organization. Communication Theory, p. 307.

Şekil-2.2’den de anlaşılacağı üzere, bu ikilik özdeşleşme oluşumu ile sonuçlanabilecek kurallar ve kaynaklar serisini örgüt üyelerinin mevcut kimlikleriyle hareket etmesini anlatmaktadır. Örneğin, bireyin çalışma grubu bireyin çalışma grubu kimliğini çizmektedir. Kimliğin benimsenmesi olarak görülen özdeşleşme kavramına yapılan eleştirilere (Cheney ve Tompkins, 1987) bu model sayesinde cevap verilmektedir (Scott vd., 1998: 308).

Yapının Bölgeselliği: Yapının ikiliği kavramına ek olarak Giddens’in

“bölgeselleşme” kavramı, kimliklerin kavramsallaştırılmasında, birbirleriyle olan ilişkilerini açıklamada ve kimliklere ilişkin özdeşleşme ilişkisini anlatmada yarar sağlamaktadır. Yapının ikililiğine göre kimlikler özdeşleşme tarafından kurulur ve böylece bireyleri üyesi oldukları sosyal birliklere bağlar. Bireyin benliği bireyi farklı

KİMLİK ÖZDEŞLEŞME Örgütsel Grupsal Mesleki Kişisel EYLEM ODAKLARI EYLEM

sosyal gruplara bağlayan çoğul kimliklerinden oluşmaktadır (Dutton vd., 1994). Bireylerin örgütsel, cinsiyet, sınıf, meslek, etnik, çalışma grubu ve diğer pek çok kimlikleri bulunmaktadır. Birey, örgütsel özdeşleşmeyi ifade edebilmek için örgütsel kimliğin kaynaklarını kullanmaktadır. Farklı kimlikler farklı özdeşleşme hedefleri ya da kimlik kaynakları ile ilişkilidir (Scott vd., 1998: 310). Sosyal farklılıkların daha geniş şekli olan bölgesellik kimlik ile özdeşleşme ilişkisini açıklama da kimliği tanımlama yolları olarak ifade edilebilir. Bireylerin içinde bulunduğu toplum gibi örgütlerde de farklı kültürler bulunmaktadır. Bu kültürler de bütünleşme ve homojenlik yoktur. Yapının bölgeselliği örgütleri özdeşleşme çerçevesinde bütünleştirir ve homojen olmasını sağlar (Scott vd., 1998: 313).

Durumsal Eylem: Yapısal özdeşleşme kuramının üçüncü unsuru,

özdeşleşmenin durumsal eylem görünümünü ifade etmektedir. Özdeşleşmenin bölgeselliğinden sonra hangi durumların özdeşleşmeyi yarattığı üzerinde durulmuştur. Özdeşleşme, durumdan duruma göre farklılık göstermektedir. Yapısal sürecin sonucu olan kimlik bireyin bulunduğu sosyal yapıdaki sosyal etkileşimler tarafından şekillenir. Ancak kimlik dışsal bir olgu değildir. Sosyal yapıdaki içsel güdüler tarafından oluşur. Sosyal yapılar bireysel eylemleri şekillendirir. Bireyin örgütteki rolü ve pozisyonu da örgüt yapısı ile oluşur. Bireylerin algıladığı rol örgüt içerisinde kendini özdeşleştirdiği grup tarafından etkilenir. Yani bireyin eylemleri ile örgüt yapısı arasında ilişki bulunmaktadır. Özdeşleşme süreci bireysel eylemler tarafından şekillenir. Bu yüzden özdeşleşmenin yapısal modelinde adanmışlık hem bireyin eylemlerini hem de örgüt yapısı içeren bir süreçtir (Scott vd., 1998: 309- 310).