2. YAZ KUR’AN KURSLARI
2.6. Program GeliĢtirme Sürecinde Yapılan Diğer ÇalıĢmalar
DĠB tarafından bilimsel bir yaklaĢımla ve pedagojik ilkelere uygun olarak alan uzmanları tarafından “Dinimizi Öğreniyoruz 1-2-3” adlı ders kitapları hazırlanmıĢtır. (bkz. Resim 7, 8, 9 ve-10) 3 kur için ayrı ayrı hazırlanan ve basılan “Etkinlikler” kitabı her yıl yeniden hazırlanmaktadır. Ders kitapları ve etkinlikler kitabında yer alan bütün unsurlar, sıcak yaz aylarında düzenlenen kursların adeta Ģölen havasında geçmesine, eğlenirken öğrenmeye önemli katkı yaptığı gözlemlenmektedir.
“Dinimizi Öğreniyoruz 1-2-3” öğrenci kitabı her yıl DĠB tarafından ücretsiz olarak dağıtılmaktadır.123 Bu ders kitapları, Kur‟an kurslarındaki din eğitim ve
123 “Dinimizi Öğreniyorum 1-2-3-” adlı ders kitabı 2011 yılından, “Elif-Ba” ise 2013 yılından itibaren
DĠB‟ce üretsiz dağıtılmaya baĢlamıĢtır. Ayrıca 2013 yılında yaz Kur‟an kurslarındaki eğitim-öğretim faaliyetlerinin desteklenmesi amacıyla il/ilçe müftülüklerine ücretsiz olarak 122.000 adet “Alim Çocuk”3.0CDgönderilmiĢtir.
http://www2.diyanet.gov.tr/EgitimHizmetleriGenelMudurlugu/Sayfalar/YazKuranKurslari.aspx; (EriĢim Tarihi: 27.12.2013); Mehmet Bozkurt ile kiĢisel iletiĢim, 03.Ocak.2014.
öğretiminin iyileĢmesi, yanlıĢ uygulama ve öğretimin önünü kesmesi yönüyle önemli bir iĢlev görmektedir.
Ayrıca DĠB‟ce Yaz Kur‟an Kursları Öğretim Programlarının uygulanmasına iliĢkin Kur‟an kursu öğreticilerine rehberlik etmek amacıyla “Dinimizi Öğretiyoruz Öğretici Kitabı” hazırlanmıĢ ve alanda görev yapan personelin tamamına ücretsiz dağıtılmıĢtır. (Ata, 2013: 26; Aydın, 2008: 117; IĢıkdoğan ve Korukçu, 2008: 210; BaĢkurt, 2010: 92; Özdemir ve GüneĢ, 2013: 96)
Diğer taraftan Kur‟an kursu öğreticilerinin ve cami görevlilerinin eğitiminde kullanılmak üzere baĢlatılan materyal geliĢtirme projesi kapsamında 2007 yılında Görsel-ĠĢitsel Materyal Seti-I, 2008 yılında da Görsel-ĠĢitsel Materyal Seti-2124 hazırlanmıĢ ve bu hizmette görev alan personele ulaĢılmıĢtır. Görsel-iĢitsel materyallerin hazırlanmasında eğitsel kaygılar ön planda tutulmuĢ, bununla birlikte teorik bilgilerden ziyade DĠB‟in din eğitimi anlayıĢını uygulamalı olarak göstermek de hedeflenmiĢtir. Böylece öğrenme-öğretme etkinliğinin kılavuzlanması, öğretimin zenginleĢtirilmesi, eğitim ve öğretimde birlik beraberliğin sağlanması ve eğitim sürecine yönelik yöntemlerin, iĢlenecek konunun, araç-gereç ve kaynakların bir bütünlük oluĢturtacak Ģekilde düzenlenerek hizmete sunulması amaçlanmıĢtır. (Ata, 2013: 26; Akyürek, 2013: 160-162, 181; AĢıkoğlu, 2013: 61; Özdemir ve GüneĢ, 2013: 96)
b. Öğretici Kılavuzu
“Yaz Kur‟an Kursları Öğretici Kılavuzu” çalıĢması, DĠB Din Eğitimi Dairesi BaĢkanlığı tarafından hazırlanan ve Din ĠĢleri Yüksek Kurulu‟nun 01.06.2006 tarih ve 90 sayılı kararıyla “Yaz Kur‟an Kursları Öğretim Programı”nın uygulanması sürecinde öğreticilere yardımcı olmak üzere hazırlanan kılavuz kitaptır. (DurmuĢ, IĢılak ve Karatekin, 2011: 8; ayrca bkz. Aydın, 2008: 117; Ata, 2013: 26; Özdemir ve GüneĢ, 2013: 96)
124 Bir hizmet içi eğitim materyali olarak kurgulanan Materyal Seti II; hazırlanıĢ amacı, eğitsel
kurgusu ve müftülüklerde bir hizmet içi eğitim materyali olarak kullanımı açısından genelde din eğitimi özelde ise yaygın din eğitimi alanında bir ilk olarak değerlendirilebilir. (Akyürek, 2013: 162)
c. Hizmet Ġçi Eğitim ÇalıĢmaları
Kur‟an Kurslarında görev yapan personelin eğitim formasyonunu günümüz eğitim bilimlerinin verileri doğrultusunda geliĢtirmek amacıyla, yeni bir yaklaĢımla çeĢitli hizmet içi eğitim faaliyetleri125
baĢlatılmıĢtır. (Ata, 2010: 26, 27; ayrıca bkz. Bayraktar, 2003: 203, 204; Öcal, 2003: 224; Akyürek, 2013: 160, 161; Keyifli, 2013: 198, 199; Özdemir ve GüneĢ, 2013: 96)
Çoğunluğu ĠHL mezunu olan ve bugüne kadar yeterli bir eğitim formasyonu almaya imkân bulamayan personelin bir taraftan farkındalığının ve duyarlılığının arttırılması, bir taraftan da ivedilikle hizmete hazır hale getirilmesi için DĠB‟e bağlı eğitim merkezleri ve il ve ilçe müftülüklerinin bütün imkanları seferber edilmeye çalıĢılmıĢtır.
Her ilden yeter sayıda formatör Kur‟an Kursu öğreticisi ve belli periyotlarla hizmet içi eğitime alınan bu öğreticiler aracılığıyla diğer personele de ulaĢılmaya çalıĢılmıĢtır. Yaz Kur‟an Kurslarında görev alacak öğreticiler formatör öğreticiler ve alan uzmanlar 2005 yılından itibaren her yıl haziran ayında mahallinde bir hafta süreyle hizmet içi eğitime126
tabi tutulurken 2009 yılında konuyla ilgili tarihinde ilk
125*Hizmet içi eğitim, özel ve tüzel kiĢilere ait iĢyerlerinde, belirli bir maaĢ ve ücret karĢılığında iĢe
alınmıĢ ve çalıĢmakta olan bireylere görevleri ile ilgili gerekli bilgi, beceri ve tutumları kazanmalarını sağlamak üzere yapılan eğitimdir. (Taymaz, 1981: 4; ayrıca hizmet içi eğitim ve hizmet içi eğitimin genel amaçları ile ilgili bilgi için bkz. Taymaz, 1981: 4-7)
* DĠB‟ce yürütülen hizmetiçi eğitim faaliyetleri, uzun süreli ve kısa süreli kurslar olarak iki kategoride yapılmaktadır. (Bayraktar, 2003: 203; Öztürk, 1999: 405-407)
a) Uzun Süreli Kurslar: 1. AĢare Takrip ve Tayyibe Kursları 2. Ġhtisas Kursları b) Kısa Süreli Kurslar:
c) Eğitim seminerleri
d) Mahallinde Yapılan Eğitimler e) Hitabet Kursu
f) En Güzel Okuma Kursu
*DĠB, kurulduğu ilk yıllardan itibaren tekâmül kurslarını, 1973 yılından itibaren de muhtelif illerde açtığı eğitim merkezlerinde “hizmetiçi” ve “hizmetöncesi” eğitim faaliyetlerini yürütmektedir. (Demir, 1988: 445)
126*Balıkesir‟de de yaz Kur‟an kursları öğreticileri için hizmet içi eğitim kursları/seminerleri
düzenlenmektedir. (Sedanur Sezen ile kiĢisel iletiĢim, 26 Mart 2013) * Yaz Kur‟an kursları hazırlık seminer programı için bkz. Ek 2.2.4.
defa eğitim merkezlerinde de seminer düzenlenmiĢtir. Bu çerçevede öncelikle 05-11 Nisan 2009 tarihleri arasında Antalya H. M. Gebizli Eğitim Merkezinde eğitim merkezlerindeki idareci ve öğretmenlerin katıldığı “Eğitimcilerin Eğitimi Semineri” gerçekleĢtirilmiĢtir. Sonraki aĢamada ise Yaz Kur‟an Kurslarında görev alacak ve ilk defa 26 Nisan-28 Mayıs 2009 tarihleri arasında 12 eğitim merkezinde, Yaz Kur‟an Kursları öncesi hizmet içi eğitim kursuna alınmıĢtır. (Ata, 2013: 26, 27; ayrıca bkz. Demir, 1991: 445; Koç, 2011: 8; Akyürek, 2013: 160, 161; Koç, 2013: 312; Özdemir ve GüneĢ, 2013: 96)
ç. Uzaktan Eğitim
Bütün il ve ilçe müftülüklerinde görev yapan personelin yaz Kur‟an kurslarında uygulanacak usul ve esaslar hakkında bilgilendirilmesi, personele pedagojik formasyon kazandırılması ve onların hizmet öncesi moral ve motivasyonlarının arttırılması amacıyla 2007 yılında ilk defa canlı yayında uzaktan eğitim programları gerçekleĢtirilmiĢtir. 2007 yılından itibaren her yıl kursların düzenlenmesinden hemen önce gerçekleĢtirilen canlı yayınla uzaktan eğitim, DĠB‟in tarihinde de bir ilk olma özelliğini taĢıyan önemli bir uygulama olmuĢtur. Bu eğitim faaliyetinden her yıl 76 ile 78 bin arasında personel yararlanmaktadır. Her yıl uygulama sonrası tüm il ve ilçe müftülüklerinden alınan geri bildirimler/dönütler değerlendirilmektedir. Bu değerlendirmeler ıĢığında canlı yayında uzaktan eğitimin, hem yöneticilerin, hem de görev yapan personelin bu önemli hizmet hakkında farkındalıklarının arttırılması, hizmetlerde ilke, yöntem ve hedef birliğinin sağlanması vb. açılardan oldukça katkı sağladığı söylenebilir. (Ata, 2013: 27; Özdemir, GüneĢ, 2013: 96; uzaktan eğitim ile ilgili geniĢ bilgi için bkz. Oral, 2013: 172-196)
d. Eğitim-Öğretim
Eğitim-öğretim için kayıtlar ilk ve orta öğretim kurumlarının yıl sonu tatiline girdiği ilk hafta kur sistemine uygun olarak yapılır, ikinci haftan itibaren de eğitim-
-Ayrıca yaz Kur‟an kursları ile ilgili belgeler için bkz. Ek 2.2.1., 2.2.2., 2.2.3., 2.2.4., 2.2.5., 2.2.6. ve 2.2.7.
öğretime baĢlanır. Haftada beĢ gün günde 3 saat olmak üzere dokuz hafta eğitim- öğretim yapılır. Bu sürenin iki saati Kur‟an-ı Kerim ve meali, bir saati itikat, ibadet, siyer ve ahlak dersleri için ayrılır. (DurmuĢ, IĢılak ve Karatekin, 2011: 9; Yaz Kur‟an Kursları Öğretim Programları, 2009: 8/55)
e. Mekan
Kurs binaları, esas olarak camilerdir. Ancak müftülüklerce uygun görülecek baĢka yerler de tahsis edilebilir. Ayrıca, halk eğitimi hizmeti binalarından ve taĢımalı eğitim uygulaması nedeniyle atıl durumdaki ilköğretim okulu binalarından MEB izni ve valilik onayı ile bedelsiz olarak yararlanılabilir. (DurmuĢ, IĢılak ve Karatekin, 2011: 9; DĠB Yaz Kur‟an Kursları Öğretim Programları, 2009: 9/55)
f. Öğreticiler
Yaz Kur‟an kurslarında öncelikli olarak din hizmetleri sınıfında bulunan personel (Kadrolu, sözleĢmeli Kur‟an kursu öğreticileri, Ġmam-Hatip, müezzin- kayyımlar, vekil ve geçici öğreticiler ile müftülükçe uygun görülen diğer personel) (DĠB Kur‟an Kursları ile Öğrenci Yurt ve Pansiyonları Yönetmeliği ve Kur‟an Kursları Yönergesi, Madde 4, 27, 2012: 3, 8; DurmuĢ, IĢılak, Karatekin, 2011: 9) Ayrıca ihtiyaç halinde ĠHL, ilahiyat ön lisans, ĠDÖB/DKAB/ilahiyat fakültesi öğrencilerinden yaz kurslarında yardımcı/kalfa öğretici olarak istifade edilebilmektedir. (Yılmaz, 2013; 295; ayrıca bkz. Önder, 2007: 32)
Diğer taraftan Yaz Kur‟an Kurslarının önemli bir bileĢeni olan öğreticiler, camilerde din görevlileri, Kur‟an Kurslarında kurs öğreticileridir127
. Yaz kurslarından beklenilen davranıĢların kazandırılmasında öğreticilerin yeterlikleri ve uygulama becerileri önemlidir. Yaz Kurslarında görev yapan bu öğreticilerin, yaz kurlarının diğer bileĢenleriyle birlikte bir sistem yaklaĢımı içinde, sistemin
127 Öğretmenlerde/öğreticilerde bulunması gereken yeterlilikler: 1. Alan hakimiyeti 2. Öğretme-
öğrenme sürecini yönetme 3. Öğrenci kiĢilik (rehberlik) hizmetleri 4. KiĢisel ve mesleki özellikler (Demirel, 2002: 247) Ayrıca din görevliliği/öğreticilik rolünün gerektirdiği kiĢisel özelliklerle ilgili geniĢ bilgi için bkz: http://okul.selyam.net/docs/index-25766.html?page=10, (EriĢim tarihi: 19.10.2013) ve nitelikli öğreticide bulunması gereken özellikler ile ilgili bilgi için bkz. http://www.journals.istanbul.edu.tr/tr/index.php/ilahiyat/article/view/15819/14991, (EriĢim tarihi, 19.10.2013)
fonksiyonel bir unsuru olmaları halinde, verimlilik sağlanabilecektir. (Keyifli, 2013: 202; Kaymakcan, 2003: 66; Öcal, 2003: 215)
g. Öğrenciler
Ġlköğretim 5. Sınıfı tamamlayan öğrencilerden lise son sınıfa kadar tüm ilk ve ortaöğretim kademelerindeki çoğunlukla 12-18 yaĢ grubundaki (17.09.2011 tarih ve 28057 sayılı Resmi Gazete‟de yayımlanan 653 sayılı Kanun Hükmündeki kararname‟nin 15. maddesi ile yaz Kur‟an kurslarına yaĢ sınırlaması getiren düzenleme yürürlükten kaldırılmıĢtır) öğrenciler, yaĢ ve bilgi durumları dikkate alınarak gruplara ayrılır. Grupların 30 kiĢiyi geçmeyecek sayıda olmasına özen gösterilir. (DurmuĢ, IĢılak ve Karatekin, 2011: 8, 9; DĠB Yaz Kur‟an Kursları Öğretim Programları, 2009: 9/55)
ğ. Veliler
Yaz Kurslarındaki öğrencilerin durumlarını (kayıt, devam-devamsızlık vb. ) takip eden kiĢi/kanuni temsilci. (bkz. DĠB Kur‟an Kursları ile Öğrenci Yurt ve Yönetmeliği ve Kur‟an Kursları Yönergesi (Madde 25), 2012: 7)
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AMPĠRĠK ÇERÇEVE
ÖĞRENME ve ÖĞRETME SÜRECĠ AÇISINDAN YAZ KUR‟AN KURSLARI (BALIKESĠR ÖRNEĞĠ)
1. ARAġTIRMA ALANI: BALIKESĠR
ġekil 7:Türkiye Haritasında Balıkesir
ġekil 8: Balıkesir
Kaynak:forumdas.net, EriĢim Tarihi: 21.12.1013
ÇalıĢmanın birinci bölümünü oluĢturan konuyla ilgili kuramsal çerçeve ve ikinci bölümünü oluĢturan tarihsel çerçevenin ardından Ģimdi üçüncü bölümde daha
çok araĢtırmanın gözlem, anket ve görüĢme/mülakat teknikleri kullanılarak gerçekleĢtirilen uygulama aĢamasından elde edilen veriler değerlendirilecektir. Söz konusu ampirik çerçeveye geçmeden önce, bölüme bir giriĢ yapmak amacıyla uygulamaya konu olan araĢtırma alanı hakkında bilgi vermenin doğru olacağı düĢünülmüĢtür. Bunun için Balıkesir hakkında tanıtıcı bilgiler verilecek ve bu iĢlevsel giriĢin ardından, öğrenme-öğretme sürecinin yaz Kur‟an kursları üzerindeki etkisi analiz edilmeye çalıĢılacaktır.