Poliüreten Köpük (Sünger) Üretimi

Dünya üzerinde üretilen TDI ve poliollerin büyük çoğunluğu poliüretan köpüklerin üretiminde kullanılır (yaklaşık %90).²⁶ Poliüretan köpükler, sınırlı boyutta esneme ve geri şekil alma özelliğine sahip, açık hücre yapılı gözenekli poliüretanlardır. Halk arasında yaygın kullanımıyla “sünger” olarak bilinirler. Poliüretan köpüklerde kendi içinde esnek ve esnemeyen (sert) poliüretan köpükler (süngerler) olarak ayrılırlar. Esnek poliüretan köpükler, yataklarda, mobilyalarda konfor malzemesi olarak vazgeçilmezken, esnemeyen köpükler ise daha çok ısı ve ses izolasyonunda kullanılırlar.

Plastik sanayinin alt dallarından biri olan poliüretan (PU) sektörü, poliüretanın yaşamın her alanında sıkça kullanmaya başlanmasıyla birlikte geleceğin sektörlerinden biri olarak anılmaya başlanmış olup, sunduğu rahatlık, konfor ve ekonomik avantajlar ile bundan böyle hayatımızda giderek artan bir oranda var olmaya da devam edecektir.

Düşük ve orta yoğunluklu süngerler (13–50 kg/m³) slabstock teknolojisiyle sürekli hatlarda, yüksek yoğunluklu süngerler (40–80 kg/m³) ise kalıplama teknolojisiyle üretilmektedir.

Kalıplama teknolojisiyle yapılan uygulamalarda poliol ve izosiyanat (genellikle MDI ya da TDI kullanılmaktadır) bir makine yardımıyla kalıba enjekte edilir. Reaksiyon sonucu oluşan köpük kalıbın şeklini alır ve esnek bir yapıda olur. Türkiye’de ve dünyada sünger üretiminin çok büyük bir yüzdesi Slabstock diye adlandırılan, sürekli blok üretim tekniği ile üretilmektedir. Bu teknikte ise hammaddeler yüksek hızla çalışan bir miksere pompalanarak sürekli ilerleyen konveyörler üzerine dökülür ve köpük oluşumu konveyörler üzerinde gerçekleşir.

Slabstock teknolojili üretimde kullanılan diizosiyanatlar ise genellikle TDI izomerlerinin karışımıdır. Farklı uygulamalara göre 2,4 - Toluen Diizosiyanat ve 2,6 - Toluen Diizosiyanat’ın karışımları kullanılır. Güncel uygulamalara baktığımızda 80% 2,4 - Toluen Diizosiyanat, 20% 2,6 - Toluen Diizosiyanat izomerlerinin karışımı öncelikle kullanılmakta olup, bu karışım TDI 80 olarak adlandırılmaktadır. Sünger üretiminde kullanılan polioller ise üretilecek süngerlerin özelliğine göre değişmekte olup genellikle OH numarası 25–

100 ve moleküler ağırlığı 1000–6500 aralığında olan polieter poliollerdir.²⁷

Ülkemizde poliüretan köpük (sünger) üretimi yapan imalatçı kuruluşlar söz konusu olup, gerek Kayseri ili ve gerekse de ülke genelindeki tespit edilen üreticilerin listesi aşağıdaki gibidir.

Tablo 33: Poliüretan Esnek Köpük (Sünger) Üreticileri

Firma Adı Şehir Üretici Ünvanı Şehir Üretici Ünvanı Şehir Üretici Ünvanı Şehir

Mitsan Sünger Kayseri Sanifoam İstanbul EMS Sünger İzmir Nova Sünger Sakarya

Form Sünger Kayseri Birlik Sünger İstanbul İşbir Sünger-2 İzmir Marfom Sakarya Yaysün Kayseri Ersan Sünger İstanbul İşbir Sünger-1 Ankara Sünpor Sünger Sakarya

Elit Sünger Kayseri Hakan Sünger İstanbul İşbir Sünger Ankara Ürosan Tekirdağ

Yataş Sünger Kayseri Best Sünger İstanbul Püyol Sünger Ankara Çorlu Sünger Tekirdağ Tepe Sünger Kayseri Best Sünger İstanbul Mutlular Sünger Bursa Gold Fiber Tekirdağ

Süntaş Sünger Kayseri İstanbul Sünger İstanbul BurFleks Bursa Safaş Kocaeli

BTA Sünger Kayseri Gökpa Sünger İstanbul Yılmaz Sünger Bursa Martur/Polmar Kütahya Kayseri Sünger Kayseri Mega Foam İstanbul Lükser Sünger Bursa Baymel Poliüretan Gaziantep Reform Sünger Kayseri Arslan Sünger İstanbul TeknoTrim Sünger Bursa Ka-En Sünger Hatay

Feba Sünger Kayseri Tekno Sünger İstanbul Duru Sünger Bursa - -

Format Sünger Kayseri Arsfoam İstanbul Serra Sünger Bursa - -

26http://ect-center.com/blog-en/global-isocyanate-market

27https://laselgroup.site123.me/pol%C4%B0%C3%9Cretan-ned%C4%B0r

Bölüm | 4 Sayfa | 51 Seyhan Sünger Kayseri AkustiFoam Sünger İstanbul Serra Sünger Eskişehir - -

Bereket Sünger Kayseri Akuapol Sünger İstanbul Espol Sünger Eskişehir - - Kristal Sünger Kayseri Fomax Sünger İstanbul Ensar Sünger Eskişehir - -

Europol Sünger İstanbul - - - -

(Kaynak : Rapor Hazırlama Aşamasındaki Araştırma Çalışmaları Verileri, 2019)

Yukarıdaki tabloya bakıldığında ülkemizde 56 adet poliüretan esnek köpük (sünger) üreticisi olup, bunların 15 tanesi Kayseri ilinde bulunmaktadır. Kayseri de bulunan üreticiler, kapasite anlamda ülkemizdeki en büyük esnek poliüretan köpük (sünger) imalatçıları arasındadır. Bu değer, poliüretan esnek köpüklerin (sünger) üretiminde kullanılan poliol ve TDI’a, ulusal düzeydeki üreticilerden daha önce yereldeki üreticilerin bile büyük ihtiyaç duyduğu bir girdi olduğunu ortaya koymaktadır.

Araştırma çalışmasında TDI ve poliol üreticilerine yönelik mevcut durum tespiti çalışmasında sünger üreticilerine yönelik anketler yapılmış, kullandıkları hammaddeler ve kapasitelerine yönelik soruların büyük kısmını yanıtsız bırakmışlardır. Gerek TÜİK ve gerekse de diğer kamu kuruluşların verilerinden hammadde kullanımına yönelik herhangi bir veriye ulaşılamamıştır. İlgili çalışmaya ait raporun analiz sonuçları fizibilite dosyasının sonunda yer almaktadır.

Raporun hazırlanma döneminde gerek hammadde kullanımı ve gerekse de poliüretan esnek köpük (sünger) kullanımına yönelik eğilimler hakkındaki somut veriler için konuyla ilgili GTİP kodları referans alınarak son 5 yılın ithalat ve ihracat rakamlarına ulaşılmıştır. Kullanılan GTİP kodları aşağıdaki tabloda verilmiştir:

Tablo 34: Poliüretan köpüklerle ilgili GTİP Kodları GTİP Kodu GTİP Açıklaması

390950900000 Poliüretanlar-Diğer

392113100000 Poliüretanlardan – Levha, yaprak, film, folyeler ve şeritler – Gözenekli, Esnek 392113900000 Poliüretanlardan – Levha, yaprak, film, folyeler ve şeritler – Gözenekli, Diğer

Yapılan veri analizi çalışmalarında son 5 yıla ait ithalat ve ihracat verilerine ulaşılmıştır. Bu tablolardaki veriler incelendiğinde hem ithalatta, hem de ihracatta düzenli şekilde artan bir yükselme olduğu görülmüştür.

Tablo 35: 390950900000 GTİP Kodlu “Poliüretan-Diğer” İhracat/İthalat Verileri

2015 2016 2017 2018 2019

İthalat Değeri ($) 145.733.805,00 138.006.322,00 158.927.872,00 151.881.734,00 116.428.546,00 İthalat Miktarı (kg) 49.905.581,00 48.402.014,00 53.350.277,00 44.110.966,00 38.468.341,00 İhracat Değeri ($) 54.919.173,00 50.043.752,00 70.744.784,00 70.310.799,00 65.014.592,00 İhracat Miktarı (kg) 21.480.059,00 21.333.961,00 26.258.978,00 23.356.453,00 25.527.320,00

(Kaynak : TÜİK, 2019 Verileri geçicidir)

Aynı şekilde; “392113100000 - Poliüretanlardan – Levha, yaprak, film, folyeler ve şeritler – Gözenekli, Esnek” ile “392113900000 Poliüretanlardan – Levha, yaprak, film, folyeler ve şeritler – Gözenekli, Diğer”

kodlu GTİP numaralarından elde edilen aşağıdaki tablolarda da, poliüretan esnek köpük (sünger) kullanımına olan talebin düzenli şekilde arttığı görülmektedir.

Bölüm | 4 Sayfa | 52 Tablo 36: 392113100000 GTİP Kodlu “Poliüretanlardan – Levha, Yaprak, Film, Folyeler ve Şeritler –

Gözenekli, Esnek” İhracat/İthalat Verileri

2015 2016 2017 2018 2019

İthalat Değeri ($) 32.751.912 34.802.626 37.832.787 36.304.954 18.696.730 İthalat Miktarı (kg) 7.962.839 10.180.881 10.741.385 10.833.953 6.243.348 İhracat Değeri ($) 18.746.554 23.272.530 24.010.307 29.755.919 31.144.066 İhracat Miktarı (kg) 5.790.792 8.601.313 9.232.687 10.561.028 12.302.164

(Kaynak : TÜİK, 2019 Verileri geçicidir)

Tablo 37: 392113900000 GTİP Kodlu “Poliüretanlardan – Levha, Yaprak, Film, Folyeler ve Şeritler – Gözenekli, Diğer” İhracat/İthalat Verileri

2015 2016 2017 2018 2019

İthalat Değeri ($) 9.726.091 8.184.269 9.773.021 13.004.463 10.307.800 İthalat Miktarı (kg) 1.768.698 1.216.511 1.699.618 1.826.449 1.478.274 İhracat Değeri ($) 10.392.245 6.879.302 8.593.279 7.289.503 7.121.470 İhracat Miktarı (kg) 2.693.960 1.528.520 2.176.484 1.929.579 2.354.133

(Kaynak : TÜİK, 2019 Verileri geçicidir)

Tablolarda yer aldığı gibi, bölgede ve yurt içinde poliüretan köpüklere yönelik artan talep, pazarın önümüzdeki yıllarda sürekli büyüme kaydetmesine yol açacaktır. PU esnek köpükler, tüketim malları, otomotiv, inşaat, mobilya ve yatak takımları ve sağlık hizmetleri gibi farklı endüstrilerde giderek daha fazla kullanılmaktadır. Bu artan kullanımlar, yurt içinde orta ve uzun vadede TDI ve poliol pazarının büyümesini pozitif yönde etkileyecektir.

Poliüretan esnek köpüklere olan ilgi dünya genelinde de yoğundur. Pazarın 2018'de 54,19 milyar ABD dolar düzeyinde olduğu ve 2018-2023 arasında Yıllık Ortalama Büyüme Oranı (CAGR)’ın % 8,36 düzeyinde seyrederek 2023 yılında 79,77 milyar ABD dolarına ulaşacağı uluslararası projeksiyonlarda yer almaktadır.

Poliüretan köpük pazarının bu denli büyüme eğilimi göstermesi yatak, mobilya, otomotiv ve inşaat sektörlerindeki artan talep ile ABD, Çin, Hindistan ve Brezilya'daki yeni altyapı geliştirme yatırımlarının artmasından kaynaklandığı görüşü ağır basmaktadır.

Türüne bağlı olarak, poliüretan köpük pazarı sert köpük, esnek köpük ve sprey köpük olarak ayrılmıştır. Hindistan, Çin ve Malezya gibi ülkelerde otomotiv endüstrisinden gelen esnek poliüretan köpük talebinin artması, poliüretan köpük pazarının büyümesine neden olmaktadır. 2018-2023 yılları arasında global ölçekte poliüretan esnek köpük (sünger) pazarının Ortadoğu, Kuzey Amerika ve Asya Pasifik ülkeleri (Çin, Hindistan, vb) olması beklenmektedir.²⁸

Aşağıdaki harita 2019-2024 yılları arasında poliüretan esnek köpük (sünger) pazarının dünya genelindeki yoğunlaşmasını göstermektedir.

28ResearchAndMarkets.com, 2019

Bölüm | 4 Sayfa | 53 Şekil 12: 2019-2024 Yılları Arasındaki Poliüretan Esnek Köpük (sünger) Pazarının Dünya Genelindeki

Yoğunlaşması (Kaynak : Mordor Intelligence, Polyurethane Market)