Aşağıdaki tavsiye cümleleri görüşmelerimizde sorduğumuz son soru olan
“Üç kişi size gelse ve ortaklık yapıyoruz bize üç tavsiye verin dese ne der-siniz?” sorusuna görüşmecilerimizin verdiği cevaplardan derlenmiştir.
Neredeyse araştırma bulgularını özetler mahiyetteki bu tavsiye cümleleri aslında görüşmecilerimizin en yalın haliyle ortaklığa bakışlarını yansıtması açısından önemlidir.
Aşağıdaki tavsiyelerin çok olumlu ortaklık tecrübesine sahip olup da zin-har ortaklık yapmayın diyenler zin-hariç genellikle ortaklık tecrübesinin bir neticesi olduğu gözlemlenmiştir. Bu tavsiye cümleleri dikkatle değerlendi-rildiğinde birkaç alanda yoğunlaştığı görülebilir.
Bunlardan ilki şartların baştan birlikte belirlenmesine ve bir yazılı sözleş-meye dönüştürülmesine yapılan vurgudur. Bunun ortaklıklar açısından önemi ısrarla dile getirilmektedir.
İkinci olarak kurumsal yapının şekillendirilmesi, görev paylaşımının yapıl-ması ve işin yürütülme biçiminin baştan kararlaştırılyapıl-ması tavsiye edilmek-tedir. Bu da kurumsal yapıların devamı için gerekli görülen önemli bir et-ken olarak öne çıkmaktadır.
Vurgulanan diğer bir konu ise ortaklık yapılacak kişilerin şahsî
özellikleri-dir. Görüşmecilerimiz ortaklık yapılacak kişilerin iyi seçilmesini tavsiye etmektedirler.
Burada doğruluk, dürüstlük, önceden tanıma gibi etkenler öne çıkmaktadır. Ayrıca kişilerin birbiriyle uyumu, birbirini tamamlaması, işbölümüne katkısına da dikkat çe-kilmektedir.
Bir başka vurgulanan nokta ise ortaklıkla neticesinde yapılacak işin gelişmeye açık değer üretecek bir iş olmasıdır. İşin iyi seçilmesinin ortaklıkların yürütülmesini etki-lediği düşünülmektedir.
• “Önce iyi düşündünüz mü diye sorarım. Neden ortaklık yapmak istiyorsunuz diye sorarım.”
• “Tartışmasız her şey yazılı olsun.”
• “Kurduğunuz yapı denetlenebilir, hesap verebilir bir yapı olsun.”
• “Dostluklarınızı, arkadaşlıklarınızı, kardeşliklerinizi ticarete karıştırmayın.”
• “Ortaklık kurarken nasıl ayrılacağınızı da düşünün.”
• “Yetkileri tayin etmeniz lazım, kim çalışacak kim satacak, kim tahsilât yapa-cak…”
• “Güzel düşün, iyi hisset, yanılma; sen şaşma doğruluktan, doğruluk şaşar san-ma.”
• “İyi niyetle sabırla çalışmak... İşin ruhu çalışmaktır. Çalışacaksınız hedefe varmak için sürekli durmadan çalışacaksınız.”
• “Farklı, birbirini tamamlayan ve işbölümüne katkı sağlayacak kişilerin ortaklığı daha verimli olur.”
• “Ortaklıklarda ortakların sadece parasal güçleri değil, ilerde iş bölümüne sağla-yacakları faydayı da görmek lazım.”
• “Görev dağılımını baştan belirlemek lazım.”
• “Ontolojik duruşu kontrol edin derim birinci olarak. Sağlıklı bir ortaklık kuracak-sanız onların yakın olması lazım. İşe dair perspektif ve bakışınız aynı olsun.”
• “Yazın, çizin! Yetki, kim nerde duracak, kim ne işe bakacak… Yetki, sorumluluk, kuruluş, gelişme ve kapatma alanları ile ilgili iyi bir analiz yapın. Bunları kurala kaideye bağlayın; gerekirse profesyonel destek alın.”
• “Kuracağınız işi seçerken çok dikkat edin. Dünyanın ve Türkiye’nin şartları; bu işin önünün kapalı olup olmadığı; gelişmesi, uzun dönemli olabilmesi ile alakalı iyi alan seçin.”
• “Yabancı yatırımcı kendisi için önemli olan parametreleri iyi belirlemeli; yerli yatırımcı da yabancı ortaklık yaptığında ne tür değerler katacağını iyi değerlen-dirmeli.”
• “Salt parası cebinde diye biriyle ortaklık yapılmaz.”
• “Kurulacak ortaklık ülke ekonomisine ne tür katkılar sağlayacak? Tek-nolojik açıdan sana ne sağlayacak ona bakmasını tavsiye ederim.”
• “Ortaklığın her iki tarafın da menfaatlerini gözetmesi lazım.”
• “İş planı yapın ve bunda mutabık kalın. Vizyonda mutabık kalın. Rol-lerde mutabık kalın.”
• “Ortaklık yapılacak insanların bir paylaşım kültürüne sahip olup ol-madıklarına bakmak gerekir.”
• “Ehliyet liyakat, dürüstlük, bilgi organizasyon kabiliyeti, cesaret…
Bunlar kişisel özellikler ama işin başına doğru insanı getirmek gereki-yor. İşi onunla büyütmek; meyveli hale getirmek daha az riskli. Dola-yısıyla ben bunun çok önemli olduğunu düşünüyorum.”
• “Doğru bir modelle işe başlamak gerek.”
• “Üç kişi, yeterli paraları var, işi biliyorlar ve o işte çalışacaklar; üçü de bilgili olabilir, paraları olabilir ama o işin başına koyacakları adam yan-lış olursa zararı onlara olur. “
• “Yeterli sermaye yeterli bilgi yeterli yönetici bir de iş yapacağı yerin konumu bunlar varsa bir anayasa yapmaları.”
• “Prensipler çok önemli, birbirinin hoşlanmadığı şeye saygı duymak gerekir.”
• “Ortaklık yapacak insanların paylaşmayı bilmesi en önemlisi.”
• “Birbirlerine saygı gösterip birbirlerinin açıklarını kapatmaları lazım.”
• “Hırslarını rekabete değil işe vermeleri lazım. Müesseseye sahip çık-maları lazım. İşi büyütürsen ben de büyürüm diye düşünmeleri lazım.
Ben kendim büyüyeyim kendime iktidar alanı oluşturayım derse bir müddet sonra o iktidar alanı müesseseden kopmaya başlar. Onun için bütün varlığıyla emeğiyle müesseseye odaklanılması lazım.”
• “Mutlaka görev paylaşımı yapın bu çok önemli.”
• “Biriniz başkan olacak karizmaya sahip olmalı. Bir taneniz öne çıkıp abilik yapabilecek pozisyonda değilse ortaklığın yürüyeceğini düşün-meyin.”
• “Şirketin kârlarının nasıl dağıtılacağını, ahlâkî ilkelerini, şirketin nereye gideceğini, o sektörde nereye gelmek istediğini, bunu dışında başka işler yapıp yapmayacağınızı belirleyen detaylı bir sözleşme yapmalısınız. Çünkü beklentiler farklı olabiliyor.”
• “Bir malî müşavir ve bir de hakem belirleyin.”
• “Sözleşmenin ve şartların mutlaka yazılı olması lazım. Ne yapacaksanız, bu şir-ketin nereye gitmesini düşünüyorsunuz. Detaylı bir ortaklık sözleşmesi yazma-lısınız, imzalamalısınız.”
• “Eğer dürüst olursanız üçüncü ortağınız da Cenâb-ı Mevla olur. Doğruluk ve dürüstlükten başka elinizde hiçbir şey olmasın.”
• “Paylaşmasını bileceksiniz. Yalnız kendi aranızda değil çalışan elemanlarla da paylaşacaksınız.”
• “Ortaklıkta bereket vardır; ortak olun!”
• “Birçok şeyi görmeyin! Yani hatasız kul olmaz.”
• “Sabır!”
• “Mümkünse ortaklık kurma! Kurmak zorundaysan daha önce çeşitli vesilelerle test etmiş olduğun birisiyle ortaklık kur.”
• “Bir yazılı anayasanız olsun baştan iyi konuşun; sonra kavga etmeyin.”
• “Ekonomik ve sosyal sermayenizden çok ilişki sermayenizi güçlü tutmaya çalı-şın.”
• “Ortak çıkar nedir bunu net tanımlamak lazım. Yani bu şirket niye var? Bunu çok iyi tanımlamak lazım.”
• “Büyüme konusunu baştan konuşmak lazım.”
• “Ortaklık yapmadan önce evlenmesini tavsiye ederim. Evlenmeyen adam or-taklık yapmasın. Gerçek davranışlar evlilikten sonra ortaya çıkıyor.”
• “Kendi sınırlarını çok iyi çiz. Karşısındakinin sınırlarına da en az kendi sınırın ka-dar önem verip saygı duy.”
• “Kimlerle ortak olacağını bir kere daha gözden geçir, onların ticarî başarılarına bak. … Ortaklığın başarılı insanlarla mı yoksa tesadüfen bir araya gelmiş birile-riyle mi? Buna net cevap ver.”
• “Ortaklık kurmak işin en kolayı. Düşünülen işin ana felsefesini uygulamaya ge-çirecek ekibin kalitesi nedir? Operasyonel ekip doğru seçilmiş mi? Bu ekip kafa-lardaki düşünceyi hayata geçirebilecek mi?”
• “Kurumsal yapıyı özellikle malî açıdan denetleyin. Ne olursa olsun özellikle ku-rulan yapının malî işleyişi ile ilgili zaman zaman biraz daha işin içine girerek bilgi alın.”
• “Mümkün olduğu kadar az kişi ortak olun.”
• “Eğer ortak olacağınız kişiyi tanımıyorsanız kesinlikle ortak olmayın.”
• “Otuz yaşından önce, bir iş tecrübesi edinmeden kesinlikle ortak ol-mayın.”
• “Normalde bana sorsanız ben mümkün olduğu kadar ortaklık yap-mayın derim.”
• “İkiniz de aynı şeyi yapıyorsanız o ortaklık yürümez. Ortakların farklı bilgi ve becerilere sahip olması lazım.”
• “Hukuku yazmak lazım bu ortaklık ne üzerine kuruluyor bunun kesin-likle yazılması lazım.”
• “Edep sahibi olmak lazım... Ben bunu gördüm edep ve usul ortaklıkla-rın temel cevheri, en baş konu.”
• “Çıkış politikasının oluşturulması gerekir. Ayrılırken ne yapılacağı ön-ceden yazılması lazım ki kırgınlıklar olmasın.”
• “Bir insan yapmak isteyeceği bir iş için ortaklığa girmeli. Yok yapmak isteyebileceği bir iş değil hedefi sonunda çıkar, para elde etmekse ke-sinlikle bu ortaklık başlamamalı.”
• “Ortaklığın en temeli, olmazsa olmazı ne birbirlerine karşı ne de baş-kalarına karşı yalan sözün olmamasıdır.”
• “Yeni ve orijinal işler bulup onları kurak lazım. Her şeyin profesyonel-leştiği ve seri üretime geçtiği bir dönemde iyisini yapamayacaksan benzer ve taklit üreteceksen yine bu ortaklığın başlamaması gerek.”
• “Herkesle ortaklık olmaz. … Birinin parası vardır, birinin sermayesi vardır, terbiyesi vardır… Bir iş herkesle yapılmaz.”
• “Samimi olacaksın, dürüst olacaksın, açık yürekli olacaksın, şaibeye mahal vermeyeceksin.”
• “Bir kere birbirlerinin yapılarını iyi analiz etsinler. Ortaklık için bir kere kimyanın intisab etmesi lazım.”
• “Ortaklıkta yapacakları işi iyi belirlemiş olmaları lazım.”
• “Bu işi yapacak sermayeye ve bilgi birikimine sahip olmaları lazım.”
N
Nitel bir araştırma olan bu çalışma, gömülü teori yaklaşımı çerçevesinde gerçekleştirilmiştir. Bu yaklaşımın temel özelliği olan verideki orijinal kav-ramların ve kategorilerin keşfi, araştırma sonuçları açısından önemlidir.Dolayısıyla bu kısımda verilerin yorumlanmasından çıkan teori ortaya ko-nacaktır.
Ortaklıklar iktisat tarihi, hukuk ve işletme literatürlerinde gittikçe daha fazla ele alınan bir konu olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak temelde bir organizasyon olan iş ortaklığının sosyolojik analizi henüz yapılmış değildir.
Bir sosyal kurum olarak işletmenin kuruluşunda ve gelişiminde ona eşlik eden sosyal süreçlerin analiz edilmesi ve nihayetinde ortaklık ile toplum-sal alan arasındaki ilişkilerin belirginleştirilmesi gerekmektedir. Böylece or-taklıkların sosyal anlam ve işlevleri ortaya konabilecek, toplumsal yapıdaki değişimlerin yansımaları izlenebilecektir. Bu bakımdan ortaklıkları etkile-yen arka planın resmedilmesi önem kazanmaktadır.
Ortaklıkları en genel mânâda etkileyen tarihî kültürel alan bir zihniyet arka planı oluşturmaktadır. Bunun ardından ortaklıkların içinde gerçekleştiği, somut evreni şekillendiren ekonomi politik toplumsal alan gelmektedir.
Burada çeşitli iktisadî, siyasî, hukukî ve sosyal etkenlerin ortaklıkları etki-lemekte olduğunu görmekteyiz. Son olarak işin mahiyeti ve seçilen alanın özellikleri, ortaklıkları etkileyen en dar ve bireysel alanı teşkil etmektedir.
Bu etkenlerin iş ortaklıkları üzerindeki kademeli tesirini gösteren aşağıdaki