Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı

Araştırmada uygulanan Okuma Yazmaya Hazırlık Eğitim Programının çocukların yazı farkındalığı becerilerine etkisini belirlemek amacı “Preschool Word And Print Awareness”(Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı) kullanılmış ve tarafımdan da testin güvenirlik ve geçerlilik çalışması yapılmıştır.

Caly (1979) tarafından geliştirilen “Concepts About Print Test” (CAP) “Preschool Word And Print Awareness” (Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı) “Print Concepts” (Yazı Kavramları) ve “Word In Print” (Sözcük Tanıma) adlı iki bölümden oluşan test Justice, Bowles ve Skibbe (2006) tarafından yeniden düzenlenmiştir. I. Bölüm, Yazı Kavramları(Kitabın adı, ön yüzü, arka yüzü, başlık, yazının okunuş yönü, soldan-sağa, yukarıdan-aşağıya doğru, yazının işlevi ve harf kavramları gibi) ile ilgili 14 maddeden oluşmaktadır. II. Bölüm ise Sözcük Tanıma (büyük ve küçük, kısa ve uzun, ilk ve son sözcükler, sayfadaki sözcük sayısı vb.) ilgili 12 maddeden oluşmaktadır. Yazı Kavramları alt testi için Nine Ducks Nine (Hayes 1990) hikâyesi; Sözcük Tanıma alt testi için ise Spot Bakes A Cake(Hill, 1994) hikâyesi kullanılmıştır(Justice, Bowles ve Skibbe,2006:232).

Clay, CAP’ta kullandığı hikâye kitaplarını test için özel olarak kendisi geliştirmiştir. Her biri yirmi dört madde içeren ve kısa bir hikâyeyi anlatan kitaplarda, sayfalardan biri yazılı metni, diğeri ise, metin hakkındaki resmi içermektedir. Clay, Sand(1972), Stones(1979), Follow Me, Moon(2000) ve No Shoes(2000) yılında hikâyeler hazırlamıştır. Ayrıca Clay geliştirdiği bu testin her ne kadar okul öncesi dönem çocuklarının yazı dili hakkındaki becerilerini ölçebilen bir test olsa da okuma yazma bilmeyen 5 yaş çocukları için bazı zorlukları olduğunu da belirtmiştir(Clay, 2000:7).

Clay’ın (1972) yılında geliştirmiş olduğu CAP’ı Öztunç (1994) yılında “Okuma Kavramları Ölçeği” olarak Türkçe’ye uyarlamıştır.

PWPA’da kullanılan hikâye kitapları ise piyasada bulunabilecek kitaplarıdır. Justice ve Ezel (2001) “PWPA” için bu hikâyeleri seçme nedenleri; yazıların resimlerin içerisine saklı olması; çocukların yazıdaki bir sözcüğü veya ifadeyi uygun bağlama yerleştirebilmeleri için metinler ile resimlerin bütünlük sağlaması, çocukların cevaplarının incelenmesine olanak sağlaması ve renkli resimleri ve konusunun çocukların ilgisini çekmesidir. Bazı araştırmacılar ise, bu test için başka hikâye kitapları kullanmışlardır. Bu testi uygularken farklı hikâye kitapları da kullanılabilmektedir. “Concepts About Print Test” (Okuma Kavramları Testi) ve “Preschool Word And Print Awareness” (Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı) aralarında birçok farklılık bulunduğu görülmektedir. “Preschool Word And Print Awareness” (Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı) özellikle okul öncesi dönem çocukları için geliştirilmiştir(Justice ve Ezel(2001:210-213).

Bu araştırmada, kullanılanılan, “Nine Ducks Nine” (Hayes 1990) ve “Spot Bakes A Cake” (Hill, 1994) adlı hikaye kitapları İngiliz Dili Edebiyatında okuyan iki uzman tarafından Türkçe’ye çevrilmiş ve alandan üç uzman tarafından incelenmiş gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra ölçme işleminde bu Türkçe formlar kitap haline getirilerek kullanılmıştır.

Kullanılan hikaye kitaplarından “Nine Ducks Nine”(Dokuz Ördek) adlı hikaye kitabı, dokuz ördek ile tilki arasında geçen macerayı anlatmaktadır. Diğer hikaye kitabı olan Spot Bakes A Cake”(Spot Pasta Yapıyor) adlı hikayede ise Spot adlı köpeğin annesiyle birlikte pasta yapışı anlatılmaktadır.

Geçerlilik ve Güvenirlik

“CAP” ölçeğinin geçerlik çalışmaları kapsamında yapı geçerliliği tekniğinden yararlanılmıştır. Yaş grupları arasında “yazı ve sözcük farkındalığı” konusunda farklılıkların bulunması ölçeğin amacına uygun olduğu, beceri düzeyleri farklı olan çocuklar arasındaki farklılıkları ölçmede kullanılabilir bir araç olduğu anlamına gelmektedir. Bu amaçla, yaş grupları arasında toplam puanlar üzerinden bir karşılaştırma yapılmıştır. 5.00-5.05 yaş grubu toplam puanları ortalaması 8.71(s.d=2.68), 5.06-5.11 yaş grubu toplam puanlar ortalaması 9.86(s.d=2.58), 6.00- 6.05 yaş grubu toplam puanlar ortalaması ise 13.03 (s.d=3.69) olarak saptanmıştır (F033.27; s.d=2,183; P<.01). Grup ortalamaları arasında yapılan Sheffe karşılaştırmalarında 5.00-5.11 yaş grubu ile 6.00-6.05 yaş grubu arasında .05 düzeyinde anlamlı farklar bulunmuştur. Bu durumda, ana okul düzeyindeki gruplar toplam puanlar açısından farklılaşmamaktadır(Öztunç,1994:49).

Bu araştırmada PWPA’nın geçerlilik ve güvenirlik çalışmaları araştırmacı tarafından yeniden yapılmıştır. Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı, alt ve üst grup yöntemine göre madde ayırt ediciliklerine bakılmıştır. İki ilişkisiz örneklem ortalamaları arasındaki farkın manidar olup olmadığını test etmek için kullanılan(Büyüköztürk, 2007,39) İlişkisiz (Bağımsız) Örneklemler t-testi kullanılmıştır. Bu yöntemle madde ayırt edicilikleri karşılaştırılmıştır. İlk önce 120 çocuğa “Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı” uygulanmıştır. Daha sonra araç, “Tekrar Test Tekrar Güvenirliği”ni hesaplamak için önceden uygulanmış olan 60 çocuğa üç hafta sonra tekrar uygulanmıştır.

Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı’nın güvenilirliği, “Test Tekrar Test Güvenirliği” ile test edilmiştir. Test Tekrar Test Güvenirliği, bir testin aynı gruba belli aralıklarla iki kez uygulanmasıyla elde edilen puanlar arasındaki korelasyon ile açıklanır. İki uygulama arasındaki zaman, ölçülen

davranışa ve hedef kitleye göre değişmekle birlikte ortalama dört haftalık bir sürenin genellikle uygun olduğu söylenebilir. İki puan arasındaki ilişkinin derecesi, varsayımları karşılandığı durumda Pearson korelasyon katsayısı kullanılarak hesaplanır. Hesaplanan korelasyon katsayısı, testin zamana bağlı olarak ne derece kararlı ölçümler verdiğini yorumlamak amacıyla kullanılır(Büyüköztürk, 2007:170).

Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı’nda, I. Bölümdeki “Yazı Kavramları” alt testinin Test Tekrar Test Güvenirlik düzeyi 0.93** olarak bulunmuştur. II. Bölümdeki “Sözcükleri Tanıma” alt testi için Test Tekrar Test Güvenirlik düzeyi 0.92** olarak bulunmuştur. Bu sonuçlar, “Yazı ve Sözcük Farkındalığı Değerlendirme Aracı”nın güvenilir bir test olduğunu göstermektedir.

Ayrıca, güvenirlik için birden fazla kanıt elde etmek için iç tutarlıklık güvenirliği için madde analiz yöntemi olarak, Kuder Richardson KR-20 tekniğinden yararlanılmıştır. KR-20 aynı zamanda elde edilen test puanları arasındaki iç tutarlılığı incelemek amacıyla kullanılır(Büyüköztürk, 2007:170). I. Bölümdeki Yazı kavramları alt testi için KR20:0.74; II. Bölümdeki Sözcükleri Tanıma Alt Testi için KR20:0.71 bulunmuştur. İç tutarlılık hesaplamalarında madde sayısı önemlidir. İç tutarlılık güvenilirliği Test Tekrar Test Güvenirliğinden daha düşük çıkması testin madde sayısının az olmasından kaynaklanmaktadır. Bu nedenle testin güvenilir olduğu bir kez daha kanıtlanmıştır.

Şekil 4

Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı Madde Ayırtedicilikleri Madde No t-testi n 1. 4.243** 33 2. 4.459** 33 3. 1.407 33 4. 5.273** 33 5. 5.283** 33 6. 7.803** 33 7. 3.692** 33 8. 5.674** 33 9. 7.161** 33 10. 2.874** 33 11a. 5.831** 33 11b. 7.689** 33 11c. 6.100** 33 12. 6.646** 33 13. 5.696** 33 14. 4.121** 33 15. 3.855** 33 16. 9.325** 33 17. 3.464** 33 18. 5.488** 33 19. 3.555** 33 20. 3.767** 33 21. .630 33 22. 3.748** 33 23. 3.207** 33 24. 3.692** 33

Bütün maddelerde,**;P <.01 düzeyinde anlamlı bir fark ortaya çıkmıştır. Yalnızca, 3 ve 21. maddelerde alt ve üst gruplar arasında anlamlı bir farklılık gözlenmemesine rağmen bu maddelerin dengi olmadığı için bu maddeler araştırmacının ve danışmanın inisiyatifi doğrultusunda çıkarılmamıştır.

İlk olarak, Justice ve Ezel (2001) “Preschool Word And Print Awareness”( Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı) olarak uyarlanan test, ilk aşamada bağımsız İngiliz dilinde uzman iki çevirmen tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir. İkinci aşamada Türkçe’ye çevrilen test bağımsız iki araştırmacı tarafından tekrar İngilizce’ye çevrilmiştir. Çevirisi yapılan İngilizce form ile orijinal İngilizce form arasındaki tutarlılığa bakılmıştır. Türkçe’ye çevrilen form Türk Dili uzmanlarınca

incelenmiştir. Daha sonra Türkçe form alan uzmanlarından, 4 profesör, 2 yardımcı doçent doktor ve 1 öğretim görevlisi uzman yedi kişinin görüşlerine sunulmuştur(EK2). Sonraki aşamada 6 yaş çocuklar üzerinde pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulamadan sonra son şekli verilen formu 6 yaş çocuklarından oluşan bir örneklem grubu üzerinde geçerlik ve güvenirlik çalışmaları tamamlanmıştır.

“Preschool Word And Print Awareness”(PWPA) 3-5 yaş çocukların yazı farkındalığı becerilerini ölçen bir araçtır. Araştırmalarda, Caly (1979) yazı farkındalığı kavramlarını ölçmek için geliştirdiği (CAP) okul öncesi dönem çocuklarına da uygulamasına rağmen; yapılan araştırmalar testin okul öncesi dönem çocukları henüz okuma-yazma bilmedikleri için çok uygun olmadığını göstermiştir(Lomax ve McGee,1985;Lonigasn et al., 1999; Neuman, 1999:Akt: Justice, Bowles ve Skibbe,2006:232). Caly (1979) tarafından geliştirilen (CAP) İlköğretim çağındaki çocukların erken dönemdeki okuma problemlerini ortaya çıkarmak ve bu problemleri çözmek amacıyla geliştirmiştir. PWPA ise doğrudan okul öncesi dönemdeki erken okuma-yazma becerilerini ölçmek amacıyla hazırlanmıştır. Bu nedenle okul öncesi dönemde PWPA’nın kullanılması daha güvenilir sonuçlar verebileceğini düşünülmektedir(Justice, Bowles ve Skibbe,2006:232).

Puanlama

Okul Öncesi Dönemde Sözcük ve Yazı Farkındalığı Değerlendirme Aracı’nı (Preschool Word And Print Awareness) uygulamada çocuğa hikâyenin hemen hemen her sayfasında çeşitli sorular yöneltilir. Çocuktan alınan cevaplardan sonra hikâye okunur. Çocuk doğru cevapları için (1) puan yanlış cevapları için ise (0) puan alır. Yazı Kavramları alt testinin 4., 5. ve 12. Maddelerinde ise çocuk verdiği cevaba göre (0), (1) ve (2) puan alabilmektedir. Çocuğun Yazı Kavramları alt testinden alabileceği en yüksek puan toplam (16) puan; Sözcük Tanıma alt testinden alabileceği en yüksek puan ise toplam (12) puandır. Testin I. Bölümü “Yazı Kavramları” için Nine Ducks Nine( Dokuz Ördek) (Hayes 1990) hikâyesi kullanılmıştır. II. Bölüm “Sözcük Tanıma” alt testi için ise Spot Bakes A Cake (Spot Pasta Yapıyor) (Hill, 1994) hikâyesi kullanılmaktadır. Bu araştırmadada hikâyeler Türkçe’ye çevrilerek kullanılmıştır.