Ünite Soruları
10. OKUL ÖNCESİ EĞİTİM KURUMLARINDA PERSONEL
Giriş
Okul önces eğ t m kurumlarında çalışan personel n görev ve sorumlulukları bulunmaktadır Yönet c lerden başlayarak her b r mdek personel n görevler n yer ne get r rken kurum ç let ş m ve şbrl ğ n n önem akılda bulundurulmalıdır. Ahenk ç nde çalışan eğ t mc ve h zmet veren personel n bulunduğu b r eğ t m kurumunda eğ t m n n tel ğ de artar.
10.1. Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Yönetici (Müdür)
Okul önces eğ t m kurumları, çocukların a leler nden sonra lk defa b reysel ve toplumsal b r varlık olarak kend ler n fade etme şansı buldukları lk kurumdur.
Burada, çocuklar akranları ve öğretmenler le geç rd kler zaman d l m nde çeş tl yaşantılardan geçerler. Çocukların aldıkları eğ t m n n tel ğ , kurumda uygulanan programın özell kler ne bağlı olmasına rağmen, bunun hayata sağlıklı ve eğ t m lkeler ne göre geç r lmes nde öğretmen ve d ğer personele bağlıdır.
Bu açıdan bakıldığında, sınıfın l der olan öğretmende bulunması gereken özell klere geçmeden önce okul önces eğ t m kurumlarının yönet m nden sorumlu olan müdür ve müdür yardımcılarının yetk ve sorumlulukları açıklanacaktır.
Yönet c n n rolü, okuldak öğret m n etk l l ğ n arttırmaktır. Okul kültürünü, amaçlarını, pol t kalarını, öğret m n etk l l ğ n ve kal tes n arttırmanın yanı sıra öğretmenler n meslek becer ler n arttırab lmeler n , öğret m n kal tes n y leşt rmey amaçlamalıdır (Koçy ğ t, 2010).
Her kademede olduğu g b okul önces eğ t m kurumlarında yönet c ler n l derl k özell kler ne sah p olmaları eğ t m n n tel ğ n attırıcı b r etk y get r r.
Uygulanan eğ t m programından, okuldak poz t f öğrenme ortamının temeller n atma, öğretmenler mot ve etme ve onların meslek gel ş mler ç n düzenl gözlem ve ger dönütler verme l derl k becer ler n n b r bölümünü oluşturmaktadır. Özell kle küçük çocukların d ğer eğ t m kademeler nde uygulanan programların akadem k kazanımlarının baskınlığı göz önünde bulundurulduğunda, okul önces eğ t m kurumlarında hem öğretmen ve çocukların hem de a leler n eğ t msel l der vasıflarına sah p yönet c lere daha çok ht yacı bulunmaktadır. Bu özell klere ek olarak, okul önces eğ t m kurumlarında yönet c l k yapacak k ş ler n bu alanda eğ t m görmüş olmaları ve deney ml öğretmenler arasından seç lm ş olmaları eğ t m n n tel ğ n de arttırmada öneml b r etkend r.
Okul Önces Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ ’nde (2019) okul müdürünün yetk ve sorumlulukları aşağıdak g b açıklanmıştır:
Okul müdürünün görev, yetki ve sorumlulukları
Madde 17: Okul önces eğ t m kurumu, demokrat k eğ t m-öğret m ortamında d ğer çalışanlarla b rl kte müdür tarafından yönet l r. Müdür; kanun, tüzük, yönetmel k, yönerge, program ve em rlere uygun olarak okulun bütün şler n düzenlemeye, yürütmeye ve denetlemeye yetk l d r. Müdür, kal te yönet m anlayışına uygun olarak okulun yönet lmes , değerlend r lmes ve gel şt r lmes nden sorumludur.
Müdür
a) Okuldak gerekl çalışmaları lg l personelle ş b rl ğ ç nde eğ t m yılı önces nden planlama ve düzenlemes n yapar.
b) Eğ t m n kal tes n arttırmak ç n alanıyla lg l gel şmeler tak p eder ve sonuçlarını değerlend rerek kurum personel yle paylaşır.
c) Öğretmenlere yıllık ve günlük planların eğ t m programlarına göre hazırlanmasında ve d ğer çalışmalarda rehberl k eder.
d) Kurumun tem zl k ve düzen le lg l çalışmaları düzenler ve zler. Aylık yemek l stes n n hazırlanmasında lg l sorumlularla ş b rl ğ yapar.
e) Okul b nasının kullanımı, bakımı, tem zl ğ , b nanın f z ksel durumu ve okulun ç ve dış güvenl ğ n n sağlanması yönünde gereken önlemler alır.
f) Eğ t m materyaller n n tedar k ed lmes , eğ t m ortamında organ zasyonu ve bakımı ç n gerekl önlemler alır.
g) Çocukların düzenl olarak sağlık taramalarının yapılması ç n gerekl şlemler yürütür.
h) Okulun yıllık bütçes n hazırlar usullere uygun bütçen n kullanılmasına l şk n şlemler gerçekleşt r r.
) Okulla lg l olağanüstü durumları lg l makama b ld r r.
j) Çocuklara ver len günlük yemeklerden örnekler alınmasını sağlayıp uygun ortamda 24 saat saklanmasından sorumludur.
10.2. Yönetici (Müdür) Yardımcısı
Okul önces eğ t m kurumlarında müdür yardımcılarında da müdürler n sah p olması gereken n tel kler n bulunması gerekmekted r. Okul müdürünün görev yükünü paylaşan ve müdürün kurumda bulunmadığı ya da müdürün ş nden dolayı okulunu tems l edemeyeceğ durumlarda kurumunu tems l eden k ş olarak okuldak şley şte kr t k b r role sah pt r.
Okul Önces Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ ’nde (2019) okul müdür yardımcısının yetk ve sorumlulukları aşağıdak g b açıklanmıştır:
Madde 18: Müdür yardımcısı, okulun şley ş nden ve şler n düzenl olarak yürütülmes nden müdüre karşı sorumludur.
Müdür yardımcısı:
a) Okulun yönet m, eğ t m ve büro şler yle lg l olarak müdür tarafından ver len görevler yer ne get r r.
b) Aylık beslenme l stes n hazırlar veya hazırlatır.
c) Okulun genel tem zl k şler n organ ze eder.
d) İht yaç duyulan durumlarda okul müdürüne vekâlet eder.
e) Okul müdürünce ver len d ğer sorumlulukları yer ne get r r.
f) Okulda öğle yemeğ saatler nde çocukların düzenl olarak yemek yemeler n ve günlük eğ t m n sona ermes nden vel ler n çocuklarını tesl m almalarına kadar geçen sürede çocukların gözet mler le lg l olarak okul müdürü tarafından alınan tedb rler n uygulanmasına yardımcı olur.”
10.3. Öğretmen
Okul önces dönem çocuğunun sosyo-duygusal gel ş m özell kler d kkate alındığında, okul önces eğ t m kurumundak lk öğretmen , anne babasının devamı g b d r (B lg n, 2010). Çocuğun hayatında öneml zler ve etk ler yaratab lecek olan okul önces öğretmenler n n meslek ve k ş l k özell kler olarak yeterl l k düzeyler n n yüksek olması gerekl d r. Öğrenc ler n gereks n m duydukları her konuda yardım alab lecekler , sevg ve anlayışla kabul görecekler b r öğretmen n olması, çocuğun yaşamını ve ruh sağlığını olumlu yönde etk leyecekt r (B lg n, 2003). Çocuk a les ve yakın çevres ndek k ş lerden sonra öğretmen le yakın
l şk ler kurar ve onu kend s ne rol-model alab l r.
Okul önces dönemde alınan eğ t m n çocuğun hayatındak yer , akadem k ve yaşam becer ler açısından düşünüldüğünde öğretmenler n meslek yeterl l kler büyük önem kazanmaktadır. Kuran (2002)’n n de değ nd ğ üzere, meslekler n gel ş p, kend n yen lemeler nde yeterl l k kavramı karşımıza çıkmaktadır. Bu kavramla lg l resm olarak öğretmenl k mesleğ n n tanımını ncelemek gerek r.
1739 sayılı M ll Eğ t m Temel Kanununun 43.Maddes nde “Öğretmenl k mesleğ , devlet n eğ t m, öğret m ve bununla lg l yönet m görevler n üzer ne alan özel b r ht sas mesleğ ” tanımı bulunmaktadır. Bu tanımdan hareketle, öğretmenl k mesleğ n n eğ t m alanında uzmanlaşarak yapılması gerekl l ğ n okul önces eğ t m kurumlarının özell kler yle b rleşt r lmes n ortaya çıkarmaktadır. Okul önces eğ t m n kal tes n bel rleyen b rçok unsur bulunmaktadır. Bunların başında f z ksel koşullar, program, personel ve planlama olarak sıralanab lmekted r. Okul önces eğ t m n kal tes n arttıran en öneml unsur, tüm olanaklar sağlansa b le bu kaynakları şley p çocukların yüksek yararı ç n kullanacak k ş olan öğretmend r.
Saracho ve Spodek (2007), yaptıkları araştırmada okul önces eğ t m kurumlarının n tel ğ n n, okul önces öğretmenler n sah p oldukları özel alan yeterl kler le paralel olduğunu saptamışlardır.
Temel Eğ t me Destek Programının Öğretmen Eğ t m b leş m kapsamında öğretmen yeterl l kler bel rlenm ş ve bu çalışmanın devamında yapılan toplantılar sonucunda M ll Eğ t m Bakanlığı Öğretmen Yet şt rme ve Eğ t m Genel Müdürlüğü tarafından “Öğretmenl k Mesleğ Genel Yeterl l k Taslağı” oluşturulmuştur (İlhan, 2005; Bağ ve Çev ker Ay, 2017). Bu yeterl kler toplam 7 alanda, 19 yeterl l k ve 3 düzeyden oluşan performans göstergeler nden meydana gelmekted r.
MEB tarafından okul önces öğretmen yeterl kler olarak kabul ed lmekted r.
Okul önces öğretmen ne yönel k 7 alan şu şek lded r:
- Meslek Gel ş m Sağlama. (Oktay, 2016; Oktay, 2011)
Okul önces öğretmenler n n sah p olması gereken özell kler şu şek lde sıralanab l r:
- Sağlıklı, canlı, hareketl ve neşel olmak - Yaratıcı olmak
- Hoşgörülü ve esnek olmak - Çocukça davranışlardan sıkılmamak
Eğ t m n her kademes nde öğretmenler n meslek ve k ş l k özell kler önem arz etmekle b rl kte, erken çocukluk dönem nde çocuklarla çalışan öğretmenler n lk defa a les nden uzakta sosyal b r ortama henüz katılmış, a les ve yakın çevres nden sonra yen ve yabancı b r çevreyle karşılamış çocuklar açısından daha da kr t k b r rol oynamaktadır.
- Bağımsız anaokulu, ana sınıfı ve uygulama sınıfı öğretmenler kend devreler nde ve etk nl k saatler dışındak zamanlarda nöbet tutarlar.
- Yönet c ve öğretmenler lk ha a okul müdürlüğünce hazırlanan program çerçeves nde kend okullarında meslek çalışmalarını yaparlar.
Okul önces eğ t m öğretmenler n n, m ll eğ t m bakanlığı tarafından bel rlenen okul önces eğ t m programının hedefler doğrultusunda b reyler yet şt reb lmek ç n ayrıntılı b r şek lde bel rt len okul önces öğretmenl ğ meslek yeterl l kler ne mutlaka sah p olması gerek r (Kanbay Ak, Yıldırım ve Kadıoğlu Ateş, 2016).
Öğretmen, her çocuğun farklı gel ş msel ve b reysel özell kler olduğunu ve yeterl l klere sah p olduğunu da ma aklında tutmalıdır (MEB, 2013).
B r okul önces öğretmen nden, çocukların gel ş m özell kler n yet şt r ld kler a le çevres nden t baren öğrenerek onların ht yacı olan eğ t m programlarını gel şt rmeler öncel kle beklenmekted r. Zembat (2001)’ n de vurguladığı üzere, çocuklar zaten doğal olarak öğrenme ortamının ç nded rler. Öğretmen n temel görev , çocukların yen şeyler öğrenmek ç n öğren lecekler n farkında olmalarını araştırmalarını, sorgulamalarını, kullanmalarını ve uygulamaları ç n uygun ortamlar sağlamaktır. Bu uygulamalar esnasında, öğretmen n n sonuçtan z yade sürece önem vermel , çocuğun çabalarına odaklanmalı, bu çabaları takd r
Okul önces öğretmenler n n sah p olması gereken özell kler şu şek lde sıralanab l r:
- Çocuk gel ş m ve eğ t m , beslenmes ve sağlığı konularında gerekl donanıma sah p olmak (Oktay, 1999) - Esnek olmak ve çocuğa karşı hoşgörülü tutumda tutarlı olmak
- Meslektaşları ve a lelerle ş b rl ğ yapab lmek - Meslek et ğ ne sah p olmak
- Alanı le lg l gel şmeler tak p etmek, sem ner ve kurslara katılmak (Aral, Kandır ve Yaşar, 2001) - Çocukça davranışlar ve ht yaçlar karşısında rahatsız olmamak (Zembat, 1992)
- Yaratıcı olmak
- Çocuğa duygusal destek sağlama ve rehberl k etme (Zembat, 2001) - Örnek davranışlar serg lemek (Oğuzkan ve Oral, 2000)
10.4. Diğer Personel
Okul önces eğ t m kurumlarında eğ t m-öğret m sürec çer s nde müdür-müdür yardımcısı ve öğretmenler dışında kurumun şley ş nde başka personellere de ht yaç duyulmaktadır. Çocukların eğ t m aldıkları ortamın n tel ğ n n yüksek olab lmes ç n, sağlık, tem zl k, güvenl k ve d ğer h zmetler yürütecek personel gereks n m doğmaktadır.
Uzmanlık gerekt ren h zmetler n dışındak k ş ler n (doktor, hemş re vb.) en az lköğret m mezunu olmaları, Türkçe’y doğru ve düzgün konuşmaları, sevecen ve çocuklarla olumlu let ş m kurab lmeler gerekmekted r.
Hemşire
Okul önces eğ t m kurumlarında hemş reden çocuk sağlığı ve lk yardım konusunda yeterl b lg ye sah p olması ve kurumda çocuklara, öğretmenlere ve a lelere rehberl k etmes beklenmekted r.
Kurum hemş res n n bu sorumluluklarının yanında aşağıdak görevler yer ne get rmes gerekl d r:
- Çocukların sağlık kartlarını düzenl b r şek lde tutmak ve bell aralıklarla sağlık kontroller n yapmak - İy leşt r leb l r bozuklukların düzelt lmes ç n öğrenc ve vel ler yönlend rmek (Polat, 1993) - Bulaşıcı hastalıklara tedb r alınması ç n düzenl olarak çocukları muayene etmek - An hastalık veya sakatlık durumlarında lkyardımda bulunmak
Memur
Okul önces eğ t m kurumunun dar şler n n yürütülmes nde gerekl yazışmaları yapma ve evrakları dosyalama şler ç n b r memur bulunmaktadır. Memur, okulun arş v şler n yürütür, personel n özlük dosyalarını tutar ve bunlarla lg l değ ş kl kler dosyalara kaydeder. Okulun kapas tes ve mkânlarına göre memurun şler n , müdür yardımcısı ya da öğretmenler yapab lmekted r.
Aşçı
Okuldak kom syon tarafından oluşturulmuş aylık menüde yer alan yemekler p ş rmekle yükümlü olan aşçının tem z, düzenl , çocukları seven ve ş b rl ğ ç nde çalışma becer s ne sah p olması gerekmekted r.
Hizmetli
Anaokullarında her b r grup ç n b r h zmetl bulundurulması gerekl d r. Uygulama sınıfları le anasınıflarında bu görevler, bağlı bulundukları okulun çalışanları tarafından yer ne get r lmekted r.
H zmetl ler n sorumlulukları aşağıdak şek lde sıralanab l r:
- Okul b nası ve okuldak eşyaların tem zl ğ , bas t bakım ve onarımlarını yapar.
- Okula gelen-g den çeş tl malzeme le araç-gerec gerekl yerlere taşır ve yerleşt r r.
- Okul yönet m nce yapılacak planlama ve ş bölümüne göre her türlü yazı ve dosyayı dağıtır ve toplar.
- Yönet c ve öğretmenler tarafından kend s ne ver len h zmetlerle lg l d ğer görevler n yer ne get r r (Okul Önces Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ Madde 33).
B lg n, H. N. (2003). Çocuk Ruh Sağlığı. İstanbul: Morpa Yayınları.
B lg n, H. (2010). Okul Önces Eğ t mde A le le İlet ş m ve A lelere Rehberl k. Okul Önces Eğ t me G r ş. Ed. G. Uyanık Balat. 208-219 Ankara. Pegem Akadem Yayınları.
Gürkan, T. (2005). Öğretmen N tel kler , Görev ve Sorumlulukları. Okul Önces Eğ t mde Güncel Konular. Eds. Ayla Oktay, Özgül Polat Unutkan. 61-85. İstanbul: Morpa Yayınları.
Kanbay Ak, Yıldırım ve Kadıoğlu Ateş, (2016). Okul Önces Öğretmenler n n Meslek Yeterl l k Algılarının İncelenmes (Başakşeh r İlçes Örneğ ). Akadem k Bakış Derg s , 55(Mayıs-Haz ran), 89-108.
Koçy ğ t, S. (2010). Okul Önces Eğ t m Kurumlarında Personel. Okul Önces Eğ t me G r ş. Ed. G. Uyanık Balat.184-204 Ankara. Pegem Akadem Yayınları.
Kuran K. (2002). Okul ve Sınıf Ortamı (Ed tör: A. Türkoğlu) Öğretmenl k Mesleğ ne G r ş, M kro Yayınları, Ankara.
MEB (2013). Okul Önces Eğ t m Programı. Ankara: M ll Eğ t m Bakanlığı Teme Eğ t m Genel Müdürlüğü.
MEB (2019), Okul Önces Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ , http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1703.pdf E.T.: 20.07.2019.
Oğuzkan, Ş. & Oral, G. (2000). Okul Önces Eğ t m (5.Baskı). İstanbul: M ll Eğ t m Basımev . Oktay, A. (2000). Yaşamın S h rl Yılları. (2.Baskı). İstanbul: Eps lon Yayıncılık.
Oktay, A. (2011). Türk ye’de Okul Önces Öğretmen Yet şt rme ve Okul Önces Öğretmen Yeterl l kler . Prof. Dr. Yahya Akyüz’e Armağan Türk Eğ t m Tar h Araştırmaları, Eğ t m ve Kültür Yazıları. Ed. Cem l Öztürk-İlham Fındıkçı, Ankara: Pegem Akadem Yayınları.
Oktay, A. (2016). Türk ye’de Okul Önces Eğ t m, Öğretmen ve Öğretmen Yet şt rme. Okul Önces Eğ t me G r ş. Ed. Reng n Zembat, Ankara: Hedef CS Yayıncılık.
Saracho, O. N. & Spodek, B. (2007). “Early Ch ldhood Teachers’ Preparat on and the Qual ty of Program Outcomes” Early ch ldhood Development and Care. 177(1), 71-91.
Polat, Z. (1993). Okul Önces Eğ t m Kurumlarında Sağlık. 9. Ya-Pa Okul Önces Yaygınlaştırma Sem ner , Ankara: Ya-Pa Yayın Pazarlama.
Ünite Soruları
1.
Aşağıdak lerden hang s okulönces eğ t m kurumlarında çalışan personellerden b r değ ld r?A) Öğretmen
B) H zmetl
C) Tam rc
D) Aşçı
E) Müdür
2.
Aşağıdak lerden hang s yönetmel ğe göre okul müdürünün görev d r?A) Okul b nasının kullanımı, bakımı, tem zl ğ , b nanın f z ksel durumu ve okulun ç ve dış güvenl ğ n n sağlanması yönünde gereken önlemler almak.
B) Çocukların sağlık kartlarını düzenl b r şek lde tutmak ve bell aralıklarla sağlık kontroller n yapmak
C) Çocuğa duygusal destek sağlamak ve rehberl k etmek.
D) Bağımsız anaokulu, ana sınıfı ve uygulama sınıflarında kend devreler nde ve etk nl k saatler dışındak zamanlarda nöbet tutmak
E) Aylık beslenme l stes n hazırlamak veya hazırlatmak.
3.
Aşağıdak lerden hang s okul önces öğretmenler n n sah p olması gereken özell klerden değ ld r?A) Sağlıklı, canlı, hareketl ve neşel olmak
B) Yaratıcı olmak
C) Hoşgörülü ve esnek olmak
D) Çocukça davranışlardan sıkılmamak
E) D s pl nl ve kuralcı olmak
4.
Okul önces eğ t m kurumunun dar şler n n yürütülmes nde gerekl yazışmaları yapma ve evrakları dosyalama şler ç n b r ………bulunmaktadır. Yukarıdak paragra a noktalı yere hang s gelmel d r?
A) Müdür
B) Müdür yardımcısı
C) Memur
D) Öğretmen
E) Rehber öğretmen
5.
“Çocukların eğ t m aldıkları ortamın n tel ğ n n yüksek olab lmes ç n, sağlık, tem zl k, güvenl k ve d ğer h zmetler yürütecek personel gereks n m doğmaktadır”. Uzmanlık gerekt ren h zmetler n dışındak k ş ler n (doktor, hemş re vb.) bu alanda görev alab lmeler ç n aşağıdak özell klerden hang s ne sah p olması gerekmez?A) En az lköğret m mezunu olmaları
B) Türkçe’y doğru ve düzgün konuşmaları
C) Sevecen ve çocuklarla olumlu let ş m kurab lmeler
D) Gerekl görülen boy ve k lo ölçüler ne sah p olmaları
E) İş n severek ve steyerek yapmaları
6.
Okulönces eğ t m kurumlarında görev ve sorumluluklar hang standartlara göre bel rlen r?A) Orta Öğret m Kurumları Yönetmel ğ
B) Okul Önces Eğ t m Kurumları Yönetmel ğ
C) Memeurlar Kanunu
D) Tevh d- Tedr sat Kanunu
E) Eğ t m Kurumları Yönerges
7.
Temel Eğ t me Destek Programının Öğretmen Eğ t m b leş m kapsamında oluşturulan bölümün adı ned r?A) Öğretmen Et k Beyannames
B) Türk ye Okul Önces Öğretmenler Standartları
C) Okul Önces Öğretmen Yeterl kler
D) Temel Eğ t m Yönetmel ğ
E) Öğretmenler B rl ğ Kılavuzu
8.
Aşağıdak lerden hang s “Okul Önces Öğretmenler n n Yeterl k Alanlarından” b r s değ ld r?B) Yaratıcılık ve estet k
C) Okul ve toplumla ş b rl ğ
D) Gel ş m alanları
E) Tekn k destek b lg s
9.
“Okuldak kom syon tarafından oluşturulmuş aylık menüde yer alan yemekler p ş rmekle yükümlü olan aşçının tem z, düzenl , çocukları seven ve şb rl ğ ç nde çalışma becer s ne sah p olması gerekmekted r.” Yukarıda görev ve sorumlulukları yazılı olan okul önces eğ t m personel n n ne ad ver l r?A) Memur
B) Müdür
C) Bekç
D) Yardımcı teyze
E) Ahçı
10.
Papatya Anaokulunda müdür yardımcısı olarak görev Al Öğretmen’ n sorumluluklarından b r tanes aşağıdak seçeneklerden hang s nde ver lm şt r?A) Çocuklarla etk nl k yapmak
B) Menüde bulunan yemekler p ş rmek
C) Okulun genel tem zl k şler n organ ze etmek
D) 23 N san etk nl ğ yapmak
E) Günlük eğ t m planı yapmak
CEVAP ANAHTARI
1. c 2. a 3. e 4. c 5. d 6. b 7. b 8. e 9. e 10. c