NİTEL ARAŞTIRMADA GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK

Pozitivist çalışmalarda geçerlik ve güvenirlik açısından araştırmacıları ya da hakemlerin karar vermesini belirleyen objektif kriterler vardır; böylece araştırma bulgularının geçerli ya da güvenilir olup olmadıkları test edilebilir. Fakat nitel araştırmalarda durum farklıdır; çünkü geçerli bir araştırma olup olmadığının tespiti için bir araştırmacının kolaylıkla ulaşılabileceği özel bir hedef /oluşum bulunmamaktadır. Bu farklılıkları (Guba ve Lincoln,1985: Akt. Klanke, 2008:40) aşağıdaki gibi tablolaştırarak ifade etmiştir.

Tablo 3.11. Nicel ve Nitel araştırmalarda geçerlik ve güvenirlik kriterleri.

Nicel Araştırmaları Test Etmek için Geleneksel Kriterler

Nitel Araştırmaları Test Etmek için Alternatif Kriterler

İç geçerlik Yaratıcılık

Dış geçerlik Transfer edilebilirlik

Güvenirlik Bağlılık

Objektiflik Uygunluk

Nitel araştırmada geçerlik, araştırmacıya okuyucunun işi gerçekten yaptı dedirtecek hissi uyandıracak güveni kazandırdığı bir süreç olarak da tanımlanmaktadır (Biber, Leavy, 2011: 48). Bu sebeple, metodolojik ve epistomolojik sınırlar belirli olsa da daima aynı tarzda uygulamaz ve yapılan işin kalitesini değerlendirecek üniversal bir kriter veya kesinlik oluşturmak gereksiz görülmektedir. Bu süreçte çalışmanın kalitesini arttırmak ve değerlendirebilmek için nitel alanda çalışan araştırmacılara pek çok farklı stratejiler önerilmektedir. Bunlardan bazıları özetle şöyledir:

Katılımcılarla uzun süreli birliktelik ve gözlem, araştırma hakkında bilgisi olmayan meslektaşların bazı kör noktaları ortaya çıkarması ve aydınlatması açısından görüşlerini almak, 2.bir araştırmacıya yapılan çalışmaların, analizlerin kontrol ettirilmesi, araştırmacının önyargılarını kontrol edebilmesi ve esnek olması, araştırmanın tanımı, üçleme gibi stratejilerdir (Klanke, 2008:40). Yıldırım ve Şimşek (2006:256) bu stratejilere ek olarak araştırmacının esnek olması, gerekli gördüğü yerlerde yeni stratejilere başvurması geçerliliği arttırmaktadır. Aynı zamanda araştırma alanına olan yakınlık, yüzyüze görüşmeler, derinlemesine bilgi toplama, uzun süreli bilgi toplama gibi özelliklerin geçerliliği oluşturmak için önemli görüldüğünü

belirtmiştir. Ek olarak Grene,Caracelli ve Graham, (1989) araştırma sonuçlarının geçerliğini kontrol etmek için önemli bir teknik üçleme/üçgenleme metodunundan bahsetmişlerdir.Üçleme, araştırma bulgularındaki yakın ilişkiyi arama hedefiyle iki farklı yöntemin kullanılmasıyla olmaktadır Eğer iki metodun sonuçları birbiriyle örtüşüyorsa araştırmanın geçerliğini arttırıyor demektir (Akt:Biber ve Leavy,2011 :51)

Nitel Araştırmada geçerlik için yapılan işlemler şunlardır:

▪Dış geçerlik için ikinci olarak, gözlem, görüşme, doküman analizi ve anket sonuçlarından yararlanılarak araştırmada farklı kaynaklarla doğrulama ya da çapraz kontrol yapılarak (eş zamanlı üçleme) verilerin çeşitliliği sağlanmıştır.

▪Yapılan gözlemler ve yüzyüze görüşmeler sırasında katılımcılarla yakınlık kurularak derinlemesine ve gerçek veri toplanmaya çalışılmıştır.

▪Görüşme yapılan öğrenci ve öğretmen özellikleri, gözlem yapılan sınıflar başka araştırmalarla karşılaştırma yapılmasına olanak sağlayarak ayrıntılı bir şekilde betimlenmiştir.

3.7. GÜVENİRLİK

Nicel araştırmadan farklı olarak, nitel araştırmada güvenirlik, bağlılık (dependability) ile eş anlama gelmektedir. Araştırmacı, güvenilir sonuçlara ulaşabilmek için değişen durumlara karşı ayak uydurabilmedir. Güvenirlik, bir dereceyi ifade eder, alandaki diğer araştırmacıların alanda benzer gözlem ve analizler yaparak (örn.betimsel datadan uyarlanmış okuma alan notlarından benzer yorum ve sonuçlara ulaşılabilmesi anlamına gelmektedir (Franklin ve arkadaşları, 2010:356).

Başka bir ifadeyle, güvenirlik “alan araştırmalarında araştırmacının öngörü, şüphe, merak ve sorularına bağlı olduğunu ve araştırmacının eğer olaylara ya da kişilere farklı bakış açılarıyla bakabiliyorsa (kişisel, politik, ekonomik) ve zihinsel olarak sorular sorabiliyorsa güvenilirdir” şeklinde ifade edilmiştir (Neuman, 2003: 388:Akt Biber ve Leavy, 2011:67)

Franklin C.S. ve arkadaşları, (2010:356) nitel araştırmada başvurulacak 2 güvenirlik tekniğinden bahsetmişlerdir. Bunlar eş zamanlı (senkronik) ve art zamanlı

(diacronik) güvenirliktir. Eş zamanlı güvenirlik: gözlemlerin aynı zaman dilimi içerisindeki benzerlikleridir. Yıldırım ve Öztürk (2006:260) bu güvenirlik türünü aynı zaman diliminde birden fazla araştırmacının bir olgu ya da bir olayı ölçmesi anlamına geldiğini belirtmektedir. Art zamanlı güvenirlik ise; belli bir zaman geçtikten sonra da benzer gözlem sonuçlarına ulaşılması, aynı kalması şeklinde ifade edilmektedir.

Eldeki araştırmada art zamanlı güvenirlik kapsamında görüşme ve gözlemler tematik analiz yapıldıktan belirli aralıklar sonrasında (15 gün) yeniden gözden geçirilmiş ve uygun değişiklikler yapılmıştır.

Buna ek olarak, Klenke (2008:93) içerik analizi kullanılarak yapılan bir araştırmada iyi yapılan bir kodlamanın güvenirliği arttırdığını ifade etmiştir. Buna ek olarak kodlama işlemi genellikle intercoder güvenirliği sağlaması açısından farklı kodlayıcılar tarafından yapılması durumunda kaliteyi arttırmaktadır. Yüksek derecedeki uyum dış geçerliğin bir göstergesi olarak kabul edilmekte ve sadece araştırmacının hayali bir ürün olmadığını göstermesi açısından önemli görülmektedir (Ryan ve Bernard, 2000:785). Bu sebeple bu çalışmada araştırmacının kendisinin yanı sıra ADÜ Eğitim Programları ve Öğretim Bölümünde görev yapmakta olan farklı bir kodlayıcı/ öğretim üyesinden (Yrd.Doç.Dr.) yardım alınmıştır.Rastgele seçilen 2 görüşme formu araştırmacının kendisi ve diğer kodlayıcı tarafından kodlandıktan sonra analizler arasındaki tutarlılık (anlaşma/anlaşma+anlaşmama)x100 formulü ile incelenmiştir ve uyuşma katsayısı öğretmen görüşme formu için .87, öğrenci görüşme formu için .85, gözlemler için .82 olarak hesaplanmıştır. Elde edilen bu sonuçlar araştırma için güvenilir kabul edilmiştir.

Bununla birlikte iç güvenirliğin sağlanması için Le Compte ve Goetz (1982, Akt.Yıldırım ve Şimşek, 2006:262)’nin belirttiği gibi doğrudan alıntılara yer verilerek verilerin betimsel bir yaklaşımla alıntıların doğrudan sunulması sağlanmıştır