3. Bir İrşâd Metni Olarak Mesnevî ve XVI Yüzyıla Kadar Mesnevî Üzerine Yapılan
2.2. CEZÎRE-İ MESNEVÎ
2.2.2. Nüshaları
Cezîre-i Mesnevî’nin ellinin üzerinde nüshasını tesbit ettik. Müellif hattına ulaşmamız ise mümkün olmadı. En eski tarihli olarak h. 958, h. 975 ve h. 997 tarihli nüshalara ulaşabildik.330 Ulaşabildiğimiz nüshalar şu şekildedir:
Eser Eserin Bulunduğu Yer İst. Tarihi Açıklamalar331
Cezîre-i Mesnevî Çankırı İl Halk Ktp., 18 Hk 487/2 Bir önceki risâlenin İst. tarihi: 1002. 35b-47a. Cezîre-i Mesnevî
Çorum Hasan Paşa İl Halk Ktp., 19 Hk 848/4332 Bir önceki risâlenin İst. tarihi: 958 22b-28b, 21 satır, tâlik. Cezîre-i Mesnevî Manisa İl Halk Ktp., 45 Hk
2646/1 İst. tarihi yok 1b-15b, 15 satır Cezîre-i Mesnevî Manisa İl Halk Ktp., 45 Hk İst. tarihi yok 1b-13b, 17 satır, tâlik
328
Sâkıp Dede, Sefîne, II/21 329
Bkz. Mevlânâ Müzesi Kütüphanesi, no: 2474, 8b-33b, 8b. 330
Şunu belirtmemiz gerekmektedir ki başta Süleymaniye Kütüphanesi olmak üzere çeşitli kütüphanelerde yaptığımız her taramada nüsha sayısı artmakta idi.
331
Bu başlıkta eserin varak ve satır sayısı, müstensihi vs. gibi teknik detayların yanı sıra istinsah kayıtlarında veya eserin giriş kısmındaki zahriyesinde yer alan önemli bir detay varsa onu da bu kısımda aktardık. Zira bir tarihçinin belirttiği gibi bu bilgiler aynı zamanda tarihi bir veri niteliği de taşımaktadır. Bkz. Şeker, Mehmet, Yazma Eserlerin Tasnif ve Tesbitinde İhmal Olunan Hususlar ve Bunlarla İlgili Bazı Teklifler, İSTEM, yıl: 2, sa. 3, Konya, 2004, s. 31-36.
332
2968/1
Cezîre-i Mesnevî Kastamonu İl Halk Ktp.,
37 Hk 1763/5 İst. tarihi yok 47b-54b, 21 satır Cezîre-i Mesnevî Kütahya Vahit Paşa Ktp.,
43 Va 1468/3 İst. tarihi yok 79b-84b, 24 satır, tâlik Cezîre-i Mesnevî Milli Ktp., Adnan Ötüken
Kol., 06 Hk 1719 İst. tarihi yok 13 vr., 18 satır, iran tâlik Cezîre-i Mesnevî İngiltere Milli Ktp., Türkçe
Yazmaları- Or. 4394 İst. tarihi: 1030 Cezîre-i Mesnevî
Boşnak Enstitüsü Türkçe Yazmaları Kol., Zürih
İsviçre, Ms 93
İst. tarihi yok 71 vr, 19 satır, nesih
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., İbn
Mirza, 136/1 İst. tarihi yok
1b-13b arası. 1a’da; 1040 yılında Gelibolu Mevlevîhânesine
vakfedildiği kayıtlıdır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., M.
Arif-M. Murad, 74 İst. tarihi yok
11 vr., 24 satır. Cezîre-i Mesnevî’nin istinsah tarihi yoktur.
Ancak bir sonraki risâle 1029 tarihlidir. Bkz. 153a. İntihâb-ı
Mesnevî-i Şerîf
Milli Ktp., 06 Mil Yz A
8542/1 İst. tarihi: 1800 2a-19b; 12 satır, tâlik. Cezîre-i Mesnevî Koyunoğlu, 13482 İst. tarihi yok 1b-12b. 19 satır.
Cezîre-i Mesnevî Milli Ktp., 06 Mil Yz A
2412/1 İst. tarihi yok
2a-18b; 13 satır, tâlik. Sürh çerçeve içine yazılmış. Eser, İlmî
Dede şerhi olarak başlar, mukaddime İlmî Dede’nin, devamı ise Cezîre-i Mesnevî’dir. Cezîretü’l-
Mesnevî
Kütahya Vahidpaşa İl Halk
Ktp., 43 Va 1930 İst. tarihi yok 6 vr, 24 satır, tâlik. Cezîre-i Mesnevî Atıf Efendi Yazma Eser
Ktp., 34 Atf 2799/10 İst. tarihi yok 182b-195a, 17 satır. Cezîre-i Mesnevî Nuruosmaniye Yazma Eser
Ktp., 34 Nk 5008/2 İst. tarihi yok
1b-14b arasında der-kenâr kısmındadır. Cezîre-i Mesnevî Köprülü Yazma Eser Ktp.,
34 Ma 195/1 İst. tarihi yok.
1b-15b, 15 satır. 1a: Müst: es-Seyyid Muhammed
Şerîf el-Hac Hamza Hâmid Paşazade
Cezîre-i Mesnevî
İstanbul Millet Ktp., Ali Emiri Kol., 34 Ae Manzum
771/3
İst. tarihi yok 32b-44a, 17 satır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Yazma
Bağışlar, 6932/1 İst. tarihi yok 1b-15b, 15 satır. Cezîre-i Mesnevî Mevlânâ Müzesi Yazmalar,
2179 İst. tarihi yok
108b-119b, nesih, sürh çerçeve içine siyah mürekkeple
yazılmıştır. Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, İsmail Saib
I, 2449 İst. tarihi: 997 68a-81a.
Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, İsmail Saib
I, 4733 İst. tarihi: 1080 57b-65b, 25 satır, tâlik. Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, İsmail Saib
I, 5299 İst. tarihi yok
1b-4b, 15 satır, tâlik. Eksik bir nüshadır.
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Damad
İbrahim, 395/5 İst. tarihi yok
222-238 vr. 238b’deki temmet kaydı: “Temmet el-kitâb biavnillâh el-Melik el-Vehhâb” Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Hacı
Mahmud Ef., 2979 İst. tarihi yok 1a-13b, 17 satır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Hacı
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Hacı
Mahmud Ef., 3240 İst. tarihi: 1225
1b-15b. 17b’de: 1225 tarihi kayıtlıdır.
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Halet
Ef., 786 İst. tarihi yok 1b-7a, 21 satır.
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Halet
Ef., 78 İst. tarihi yok
1b-10b, 23 satır. 1a’da: “Cezîre-i Mesnevî-i Şerîf-i Sîneçâk el-
Mevlevî” ve “Vakf-ı Mevlevîhâne-i Galata” ibaresi
vardır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Nafiz
Paşa, 440/2
Bir önceki risâlenin ist.
tarihi: 1032
108-121vr. I. Risâle olan Gülşen-i Tevhid, 1032’de istinsah
edilmiştir.
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Nafiz Paşa, 499
İst. tarihi: 12 Rebiulevvel
1198
1b-13b. Eserin dibacesi eksiktir. 1a’daki vakfiyede 1210 yılında Derviş Hüseyin tarafından Bâb-ı Cedîd/Yenikapı Mevlevîhânesine
vakfedildiği kayıtlıdır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Pertev
Paşa, 635 İst. tarihi yok 1b-17b, 17 satır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Şehid
Ali Paşa, 2771 İst. tarihi yok 31b-41b, 19 satır. Cezîre-i Mesnevî Atıf Ef. Ktp., 2799 İst. tarihi yok 182-232. Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, İsmail Saib
II, 4497
İst. tarihi: 24
Şevval 1268 19 satır, ta’liktir. Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, Muzaffer
Ozak I, 114
İst. tarihi: Erzincan 17 Rebiulevvel
1264
Müst: es-Seyyid Muhammed Arif
Cezîre-i Mesnevî Ankara DTCF, Mustafa
Con A, 401 İst. tarihi: 1276
1b-14b, 15satır. Müst: el-Hac Es- Seyyid Ömer el-Buhârî Cezîretü’l-
Mesnevî
Ankara DTCF, Muzaffer
Ozak I, 14 İst. tarihi yok Cezîre-i Mesnevî Köprülü Ktp., Mehmed
Asım Bey, 195 İst. tarihi yok 15 vr.
İntihâb ve İhtiyâr-ı Mesnevi
Beyazıt Devlet Ktp.,
Veliyyüddin Ef., 1817 İst. tarihi yok
143a-149b. Eksik bir nüsha olup “der beyân-ı nehy kerden ez
musâhabet-i müddeiyân ve müzevvirân” babından
başlamaktadır. Cezîre-i Mesnevî Hacı Selim Ağa Ktp.,
Kemankeş, 201 İst. tarihi yok 49b-63a.
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Esad
Ef., 3475/12 İst. tarihi yok 36-40 vr. 24 satır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Laleli,
1910 İst. tarihi yok
1b-13b. Eser, katalogda 124 vr. görünmektedir. Ancak 14b’de
Gülşen-i Tevhid başlar. Cezîre-i Mesnevî Paris-Bibliotheque
Nationale, Regius 1585333 İst. tarihi: 1044 123 vr., müst: İsmail b. Hıdır Cezîre-i Mesnevî Beyazıt Devlet Ktp.,
16382334 İst. tarihi: 1269 11 vr., müst.: Mehmet Arif Cezîre-i Mesnevî Wien-National Bibliothek,
N. F. 346335 İst. tarihi yok 20 vr., müst.: Hüseyin Ali
333
Önder, vd., Mevlâna Bibliyografyası, s. 145. Cezîre-i Mesnevî’nin 123 vr. olması mümkün değildir. Muhtemelen bu nüsha Cezîre şerhlerinden birisidir.
334
Önder, vd., Mevlâna Bibliyografyası, s. 145. 335
Cezîre-i Mesnevî Ankara Ün., İlahiyat Fak.
Ktp., 80336 İst. tarihi yok 263a-278a
Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Murad
Molla, 1564 İst. tarihi yok 1b-14a, 17 satır. Cezîre-i Mesnevî Süleymaniye Ktp., Yazma
Bağışlar, 7795/3 İst. tarihi: 975 79b-87b, 25 satır. Cezîre-i Mesnevî Mevlânâ Müzesi, Türkçe
Yazmaları; 2039/4 1237
183b-194b. müst.: Muhammed Âlim Fergânî