1.3. İSMET İNÖNÜ DÖNEMİNDE TÜRKİYE VE KÜTAHYA
2.2.6. Muhlis Erkmen
Muhlis Erkmen, 1891 yılında Bursa’da doğdu. Babasının adı Reşat, annesinin adı Leman’dır. İstanbul Halkalı Yüksek Ziraat Okulu’nda okudu. Almanya’da ihtisas yaptı. Ankara Ziraat Okulu Öğretmenliği, Halkalı Yüksek Ziraat Okulu Müderrisi, İktisat Vekâleti Zirai Umûm Müdürlüğü Fen Müşavirliği, Ziraat Umûm Müdür Vekilliği, Halkalı Yüksek Ziraat Okulu Mevaşi Tekniği Müderrisi ve Emini, İktisat Vekâleti Müsteşarı görevlerinde bulundu.
III. Dönem Bursa, IV., V. Dönem Kütahya Milletvekili olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi’ne katıldı. 7., 8., 11. ve 12. Hükümetlerinde Ziraat Vekili olarak görev yaptı.299
VI. Dönem Milletvekili seçimlerinde Kütahya’dan tekrar Milletvekili adayı oldu. Yapılan oylama sonucunda aldığı oylar şu şekildedir;
Kütahya Merkez: 207, Gediz: 113, Emet: 97, Simav: 112, Tavşanlı: 114, Uşak: 259.
Bu oyların neticesinde toplamda 902 oy aldı. 26.03.1939 tarihinde mazbatasını aldı ve VI. Dönem Kütahya Milletvekili seçildi.300
VII. Dönem Seçimlerinde yine Kütahya’dan aday oldu. Bu seçimlerde aldığı oylar şu şekildedir;
Kütahya Merkez: 210, Uşak: 262, Simav: 86, Gediz: 110, Tavşanlı: 107, Emet: 100.
Böylece toplamda 875 oy aldı. 01.03.1943 tarihinde mazbatasını aldı ve VII. Dönem Kütahya Milletvekili seçildi.301
Yabancı dil olarak Fransızca ve Almanca bilen Muhlis Erkmen, evli ve 2 çocuk babasıdır. 27 Haziran 1985 yılında vefat etti.302
2.2.6.2. Milletvekili Seçilmesi ve Çalışmaları 2.2.6.2.1. Meclisteki Faaliyetleri
299 TBMM Albümü 1920-2010, ss. 342.
300 TBMM Arşivi, 271 Numaralı Sicil, Tercüme-i Hal Kâğıdı. 301
TBMM Arşivi, 527 Numaralı Sicil, Tercüme-i Hal Kâğıdı. 302 TBMM Albümü 1920-2010, ss. 342.
Muhlis Erkmen'in söz almaları şu şekildedir;
29.05.1939 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1939 senesi Ziraat Vekâleti bütçesi" sebebiyle söz aldı ve bu konudaki düşüncelerini dile getirdi. Bütçeye yönelik olan soru ve eleştirilere cevap vererek bütçeyi savundu. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.303
06.07.1939 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ankara Orman Çiftliği’ndeki bira fabrikası ile tesisat ve müştemilâtının ve arpa silosunun İnhisarlar Umum Müdürlüğü’ne devri hakkındaki kanun" sebebiyle söz aldı ve bu konudaki fikirlerini aktardı. Kanunu destekleyerek biranın da ucuzlatılması gerektiğinden bahsetti. Ayrıca Atatürk’ten kalan bu eserin elden geldiğince korunması gerektiğini aktardı.304
Bu kanun 3697 numarasıyla, 06.07.1939 tarihinde kabul edildi ve 13.07.1939 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.305
21.12.1939 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Buğdayı Koruma Kanunu’na ek kanun lâyihası" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini paylaştı. Toprak ofisinin nerelerde şubesi bulunduğuna dair malumat arz edemeyeceğini belirtti.306 Bu kanun 3767 numarasıyla, 08.01.1940 tarihinde kabul edildi ve 15.01.1940 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.307
20.03.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Çay Kanunu" sebebiyle söz aldı.308
Aynı konu hakkında 27.03.1940 tarihinde tekrar söz aldı ve bu konu hakkındaki düşüncelerini paylaştı. Çoruh Milletvekili’nin çay bahçesinin ömrünün kaç yıl olduğu ve tasarruftan men etmeyle alakalı sorusunu cevaplayarak çay bahçesi ömrünün 30-40 yıl olduğunu ancak mahsul vermesi olanaksız olması durumunda da ömrünü bitirmiş sayılacağından bahsetti.309
Bu kanun 3788 numarasıyla, 27.03.1940 tarihinde kabul edildi ve 02.04.1940 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.310
303 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 2, Birleşim 20, TBMM Basımevi, ss. 364-369. 304 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 4, Birleşim 36, TBMM Basımevi, ss. 134 305
T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 20, TBMM Basımevi, ss. 928. 306 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 7, Birleşim 16, TBMM Basımevi, ss. 109 307 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 21, TBMM Basımevi, ss. 96.
308 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 9, Birleşim 29, TBMM Basımevi, ss. 9-23. 309
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 9, Birleşim 32, TBMM Basımevi, ss. 50. 310 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 21, TBMM Basımevi, ss. 196.
03.05.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Orman Umum Müdürlüğü teşkilât kadrolarına müteallik kanun" sebebiyle söz aldı ve bu konudaki fikirlerini paylaştı. Umumi olmaz üzere memurların ücretten maaşa geçme konusunu desteklediğini ve Orman Umum Müdürlüğü’nün listesindeki bir takım memurların maaşa geçmesini destekledi.311
Bu kanun "Orman Umum Müdürlüğü Teşkilât Kanunu ile Orta Orman Mektebi teşkili ve muallimleri hakkındaki kanun ile Orman Koruma Teşkilat Kanunu’nda bazı değişiklikler yapılmasına dair kanun" şekliyle kanunlaştı. Bu kanun 3818 numarasıyla, 13.05.1940 tarihinde kabul edildi ve 18.05.1940 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.312
28.05.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1940 malî yılı Ziraat Vekâleti bütçesi" sebebiyle söz aldı ve bu konu hakkındaki düşüncelerini aktardı. Bu konuda verilen desteklere teşekkür etti ve sorulan sorulara cevaplar vererek bütçe ve Ziraat Vekâleti’nin uygulamaları hakkında bilgiler verdi. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.313
31.05.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Orman Umum Müdürlüğü 1940 malî yılı bütçesi" sebebiyle Tokat Milletvekili Emin Arslan’ın sorularına cevaben söz aldı ve bunları yanıtladı. Orman ve kadastro haritası için cevaplarından sonra amenajman işleriyle alakalı bilgi verdi. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.314
13.12.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Derince travers fabrikasının Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü’ne devri hakkındaki kanun" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini aktardı. Nafia Bakanlığı ile birlikte çalıştıklarından bahisle, memleketin orman meselelerini elden geldiğince halledeceklerini belirtti.315 Bu kanun 3945 numarasıyla, 18.12.1940 tarihinde kabul edildi ve 24.12.1940 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.316
30.12.1940 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Devlet memurları aylıklarının tevhit ve teadülü hakkındaki kanuna ek kanun" sebebiyle
311
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 11, Birleşim 46, TBMM Basımevi, ss. 3 312 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 21, TBMM Basımevi, ss. 294.
313 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 11, Birleşim 57, TBMM Basımevi, ss. 338-342. 314 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 11, Birleşim 60, TBMM Basımevi, ss. 479-482. 315
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 15, Birleşim 16, TBMM Basımevi, ss. 65-66. 316 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 22, TBMM Basımevi, ss. 49.
Çanakkale Milletvekili Ziya Gevher Etili’nin santral şefi ve ücretine dair eleştirilerine cevap verdi. Çanakkale Milletvekili’nin kanundaki bu şef ve ücretine dair değişiklik isteği kabul edildi.317
Bu kanun 3968 numarasıyla, 03.01.1941 tarihinde kabul edildi ve 14.01.1941 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.318
28.05.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1941 malî yılı Ziraat Vekâleti bütçesi" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini aktardı. Bütçeyi savunarak, eleştirile karşı düşüncelerini aktardı. Ayrıca memleketin zirai işlerinden bahisle yaptıklarından söz etti. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.319
30.05.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1941 malî yılı Orman Umum Müdürlüğü Bütçe Kanunu" sebebiyle söz aldı ve fikirlerini dile getirdi. Bütçe görüşmeleri sırasında söz alan vekiller genel itibariyle amenajman ve tahdit işlerinden bahsettiler. Bunlara cevapla işlerin hızlandırılacağından, orman ile ilgili yapılan işlemlerden ve faaliyetlerden bahsetti. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.320
16.06.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Çiftçi mallarının korunması hakkındaki kanun" sebebiyle söz aldı ve fikirlerini aktardı.321 Aynı konuda 20.06.1941322
, 23.06.1941323 ve 25.06.1941324 tarihlerinde de söz aldı. Ziraat Vekâleti’nin çiftçilikte yapılacak ıslahatta, çiftçi mallarının korunmasıyla alakalı bu kanunun çok önemli olduğundan bahisle kanunun gerekliliğini aktardı. Bu kanun 4081 numarasıyla, 02.07.1941 tarihinde kabul edildi ve 10.07.1941 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.325
15.12.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1941 malî yılı Muvazene-i Umumiyesi'ne dâhil bazı daire bütçelerinde değişiklik yapılması hakkındaki kanun" sebebiyle Çanakkale Milletvekili Ziya Gevher Etili’nin telifat, neşriyat ve propagandaya ayrılan bütçenin, aletlere ayrılmasının daha uygun olacağıyla alakalı sorusuna cevap verdi. Bu hususta istedikleri paranın küçük bir miktar olduğunu
317
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 15, Birleşim 23, TBMM Basımevi, ss. 238. 318 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 22, TBMM Basımevi, ss. 91.
319 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 18, Birleşim 58, TBMM Basımevi, ss. 261-266. 320
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 18, Birleşim 60, TBMM Basımevi, ss. 346-350. 321 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 19, Birleşim 65, TBMM Basımevi, ss.59-60. 322 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 19, Birleşim 67, TBMM Basımevi, ss.109-113. 323 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 19, Birleşim 68, TBMM Basımevi, ss.147. 324
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 19, Birleşim 69, TBMM Basımevi, ss.176. 325 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 22, TBMM Basımevi, ss. 770.
ve halkı bilgilendirmek için broşür gibi şeylerin yapılması için gerekli olduğunu belirtti.326 Bu kanun 4148 numarasıyla, 15.12.1941 tarihinde kabul edildi ve 22.12.1941 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.327
19.12.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Milli Korunma Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesi hakkındaki kanun" sebebiyle Antalya Milletvekili Rasih Kaplan’ın, Eskişehir’de odun ve kömür satımındaki bazı usulsüzlüklerle alakalı sözlerine karşılık olarak bu konuyu araştırıp gerekli önlemleri alacaklarını belirtti.328
Bu kanun 4156 numarasıyla, 19.12.1941 tarihinde kabul edildi ve 23.12.1941 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.329
24.12.1941 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Buğdayı Koruma Karşılığı Vergisi’nin Kaldırılması Hakkındaki Kanun" sebebiyle söz aldı ve fikirlerini aktardı. Ziraat Vekâleti’nin patates, mısır gibi ürünlerde kuraklığı önlemek için tüm kuvvetleriyle çalıştıklarını, tedbirler aldıklarını aktardı.330
Bu kanun 4159 numarasıyla 24.12.1941 tarihinde kabul edildi ve 02.01.1942 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.331
27.05.1942 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ziraat Vekâleti Bütçesi" münasebetiyle söz aldı ve bu konu hakkındaki fikirlerini dile getirdi. Sorulara, eleştirilere cevap vererek, Ziraat Vekâleti’nin yaptıklarından söz etti. Sulama, orman mevzusu, gübre meselesi gibi konularda ayrıntılı açıklama yaptı. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.332
28.05.1942 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Orman Umum Müdürlüğü 1942 malî yılı bütçe kanunu" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini aktardı. Yakacak meselesindeki eleştirilere cevapla Orman Umum Müdürlüğü’nün bu konu üzerinde önemle durduğundan bahsetti. Ayrıca amenajman, yangını önleme gibi orman ile alakalı konularda bilgiler verdi. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.333
326 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 22, Birleşim 16, TBMM Basımevi, ss.58-59. 327 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 23, TBMM Basımevi, ss. 25.
328
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 22, Birleşim 18, TBMM Basımevi, ss.107-110. 329 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 23, TBMM Basımevi, ss. 53.
330 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 22, Birleşim 20, TBMM Basımevi, ss. 133. 331 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 23, TBMM Basımevi, ss. 58.
332
T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 25, Birleşim 64, TBMM Basımevi, ss. 361-362. 333 T.B.M.M.Z.C., Devre 6, Cilt 25, Birleşim 65, TBMM Basımevi, ss. 409-414.
Muhlis Erkmen, VI. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde 17 konuda söz alarak çalışmalara katkıda bulundu. Muhlis Erkmen, Kütahya Milletvekilleri içinde faal bir milletvekilidir.
2.2.6.2.2. Kütahya’daki Faaliyetleri
Tarım Bakanı olan Muhlis Erkmen'in, Nisan 1940'ta radyoda Türk köylüsüne hitaben söylediği sözler, Kütahya Valisi Hamit Oskay tarafından çiftçilere okunup anlatılmak üzere Kütahya'nın bütün köylerine gönderildi. Muhlis Erkmen bu konuşmasında köylünün kışlık ekimini övdü ve 1940 yılında yapılan bu ekimin diğer yıllara oranla daha fazla olduğunu belirtti. Daha da fazla olmasına engel olarak su baskını ve don olaylarını gösterdi. Bu zararların tekrarlanmaması için çiftçilerin daha fazla çalışmasıyla yazlık ekimde bu olayların önüne geçileceğini belirtti. Ayrıca dünya üzerinde yaşanan savaş koşullarına da değindi ve şunlardan bahsetti;
"Bu gün harp içinde değil, dışında bulunan ve çiftçi memleketi sayılan birçok devlet bile yiyecek için bazı kanunlar çıkarmış, yasaklar koymuşlardır. Haftanın şu ve bu günleri de et yememek gibi. O günlerde hayvan kesilmez, et bulunmaz. Diğer birçok yiyecek çeşitleri üzerinde de buna benzer sıkılıklar vardır. Bizde ise hangi şeyi ararsın da istediğin kadar bulamazsın? Bu aramak ve bulmak üzerinde biraz duralım. Sen ve ben, her aradığımızı istediğimiz kadar buluyoruz. Ama çok arayanlar daha var; dışarıdan, dışarı memleketlerden. Bunlar ellerinde para, hem bol para bizden birçok şeyler arıyorlar da istediklerini istedikleri kadar bulamıyorlar.
Yurdumuz bu aranılan toprak ürünlerini yetiştirebilir, sen onları yetiştirebilirsin ve bu yüzden çok para kazanmış, memlekete de para sokmuş olursun."334
02.08.1940 tarihinde Kütahya'ya gelen Tarım Bakanı Muhlis Erkmen, merkez, Tavşanlı, Emet ilçe ve köylerini gezdi. 06.08.1940 tarihinde Kütahya Belediyesi tarafından Muhlis Erkmen adına düzenlenen çay toplantısında, şehirde ve köyde yaşayan insanlarla konuştu. Ertesi gün Gediz, Simav ve Uşak ilçelerinin
334 Kütahya Gazetesi, 12 Nisan 1940.
bucak ve köylerinde de incelemelerde bulundu. Tüm bu incelemeler neticesinde öne çıkan hususlar şu şekilde sıralanmaktadır:
1-Yeni ekme, orak, harman ve meyve kurutma makineleri verilmelidir. 2-Düzenli tarım yapılmalıdır.
3-Afyon satın alımı, pancar nöbetleşmesi yapılmalı ve tütün ekimine izin verilmelidir.
4-Porsuk vadisindeki bazı köylerin su baskını yüzünden ekim yapamıyor olması ve bunun önlenmesi gerektiği.
5-Fidanlık alanların genişletilmesi gerekliliği.
6-Özel idareye ait tarım aletleri fabrikası bakanlıkça tamirhane olarak işletilmeli.
7-Boğa ıslah istasyonunun açılması gerektiği.
Tüm bu istek ve önerileri yerinde bulan Muhlis Erkmen ve uzman kişiler, incelemelerine devam etmek üzere Kütahya'dan ayrıldılar.335
Tarım Bakanlığı görevinde de bulunan Muhlis Erkmen, Kütahya'yı pek fazla ziyaret etmese de, geldiği zamanlarda halka aydınlatıcı konuşmalar yaptı.
2.2.7. Mustafa Bacak