1.3. İSMET İNÖNÜ DÖNEMİNDE TÜRKİYE VE KÜTAHYA
4.3.6. Hakkı Gedik
Hakkı Gedik, 1896 yılında Uşak’ta doğdu. Babasının adı Ahmet, annesinin adı Ümmügülsüm’dür. İsviçre Ticaret Okulu’nda öğrenim gördü. Fabrikacılık ve ticaret ile ilgilendi.841 VIII. Dönem milletvekili seçimlerinde, Demokrat Parti Kütahya milletvekili adayı oldu.842 Yapılan oylama sonucunda aldığı oylar şu şekildedir;
Kütahya Merkez: 17620, Uşak: 12620, Tavşanlı: 11659, Simav: 4949, Gediz: 7908, Emet: 9222.
Bu neticeler sonucunda toplamda 63978 oy aldı. 24.07.1946 tarihinde mazbatasını alarak VIII. Dönem Kütahya Milletvekili seçildi.
838 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 24, Birleşim 48, s. 724-729. 839 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 24, Birleşim 52, s.959-990. 840 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 24, Birleşim 54, s. 1097-1109. 841
TBMM Arşivi, 1443 Numaralı Sicil, Tercüme-i Hal Kâğıdı. 842 TBMM Albümü 1920-2010, s. 487.
Yabancı dil olarak Fransızca bilmektedir.843
Evli ve iki çocuk babası olan Hakkı Gedik, 17.05.1975 tarihinde vefat etti.844
4.3.6.2. Milletvekili Seçilmesi ve Çalışmaları 4.3.6.2.1. Meclisteki Faaliyetleri
Hakkı Gedik'in önergeleri şu şekildedir;
11.01.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, "Kütahya milletvekili Hakkı Gedik'in, alınmış ve alınacak gemilerin tip ve vasıflarıyla Denizyolları İşletmeciliği’ne, Genel Müdürlük kuruluşunda değişiklik yapılmasının düşünülüp düşünülmediğine ve Amerika'dan 1947 yılında satın alınan 6 gemi ile bu gemileri satın almakla görevli heyete dair” sözlü soru önergesi verdi. Hakkı Gedik’in bu önergesi aynı gün Ulaştırma Bakanlığı’na gönderildi.845
16.01.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bu husus görüşülecekti ancak Hakkı Gedik Meclis'te bulunmadığı için konu ertelendi.846
18.01.1950 tarihinde Ulaştırma Bakanı Dr. Kemal Satır 23 Ocak 1950'de bu konuyu cevaplandıracağını bildirdi.847
23.01.1950 tarihinde Ulaştırma Bakanı tarafından bu sözlü önerge cevaplandı. Ulaştırma Bakanı'nın cevapları üzerine Hakkı Gedik'te söz alarak kendi düşüncelerini söyledi ve Bakan’ın cevaplarını eleştirerek özellikle denizyolları bütçesinin zarar ettiğini aktardı.848
15.02.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, "Kütahya milletvekili Hakkı Gedik'in Devlet Kalkınma Planı’na, hususi teşebbüse verilecek iş sahasına, devletçilik rejimine ve Devlet İktisadi Teşekkülleri’ne dair” Başbakan’a sözlü soru önergesi verdi. Bu önerge Başbakanlık’a gönderildi.849
03.03.1950 tarihinde bu sözlü önerge Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülecekti ancak Hakkı Gedik Meclis'te olmadığı için ertelendi.850
06.03.1950 tarihinde sözlü önerge tekrar Meclis'te görüşülecekti ancak Hakkı Gedik'in ikinci kere sözlü önergesi görüşüleceği sırada
843 TBMM Arşivi, 1443 Numaralı Sicil, Tercüme-i Hal Kâğıdı. 844 TBMM Albümü 1920-2010, s. 487.
845
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 23, Birleşim 28, s. 110. 846 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 23, Birleşim 30, s. 203. 847 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 23, Birleşim 31, s. 209. 848 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 23, Birleşim 33, s. 275-288. 849
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 24, Birleşim 47, s. 598. 850 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 25, Birleşim 59, s. 196.
Meclis'te bulunmaması sebebiyle sözlü soru önergesi düştü. Hakkı Gedik aynı gün sözlü soru önergesi düştükten sonra Meclis'e gelse de, sözlü soru önergesinin tekrar görüşülmesi kabul edilmedi.851
08.03.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde daha önce sözlü önergesi düşen Hakkı Gedik, tekrar aynı konuda sözlü soru önergesi verdi. Bu önergesi aynı gün Başbakanlık’a gönderildi.852
13.03.1950 tarihinde sözlü önergesi Devlet Bakanı ve Başbakan Yardımcısı Sait Barlas tarafından yanıtlandı. Hakkı Gedik'te söz alarak kendi önergesi hakkında konuşma yaptı. Başbakan Yardımcısı’nın verdiği cevaplara kani olmayan Hakkı Gedik, devlet planının hala hazırlanmamış olmasını eleştirdi. Devlet kalkınma planının ilmi esaslara uymakla gerçekleşebileceğini aktardı.853
22.12.1948 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Şeker ve Glikoz İstihlak Vergisi hakkında 3101 sayılı kanuna ek 4385 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bazı maddelerinin kaldırılmasına dair olan kanun" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini söyledi. Bu kanun teklifi görüşülürken, "Zamdan hâsıl olacak fazla paralar yeniden şeker fabrikası kurulmasına tahsis edilmesi ve maddenin tadil edilmek üzere komisyona iadesi" hakkında soru önergesi verdi ancak bu önergesi aynı gün reddedildi.854
"Şeker ve Glikoz İstihlak Vergisi hakkında 3101 sayılı kanuna ek 4385 sayılı kanunun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bazı maddelerinin kaldırılmasına dair olan kanun" 5281 numarasıyla, 22.12.1948 tarihinde kabul edildi ve 27.12.1948 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.855
12.02.1947 tarihinde "Hakkı Gedik ve üç arkadaşının Uşak belediye seçimleriyle Gediz belediye seçimi" hakkında sorusu aynı gün İçişleri Bakanı Şükrü Sökmensüer tarafından cevaplandırıldı.856
Hakkı Gedik'in bu 5 önergesinden başka bir önergesi bulunmamaktadır. Hakkı Gedik'in söz almaları şu şekildedir;
851
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 25, Birleşim 60, s. 209. 852 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 25, Birleşim 61, s. 220. 853 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 25, Birleşim 63, s. 308-314. 854 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 14, Birleşim 22, s. 217-259. 855
T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 31, s. 49.
28.12.1946 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ticaret Bakanlığı 1947 yılı bütçesi" sebebiyle söz aldı ve bütçe hakkında fikirlerini söyledi. Ticaret Bakanlığı’nı ve dolayısı ile bütçeyi eleştirdi. Bakanlığın görevinde başarısız olmasını, plansız ve programsız olmasına bağladı. Uzun vadeli politikalar yerine, ani tedbirler ile başarılı olunamayacağını aktardı. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.857
16.06.1947 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Arazi Vergisi Kanunu’nun 9. maddesinin değiştirilmesine dair kanun tasarısı" münasebetiyle söz aldı ve düşüncelerini söyledi. Hükümetin özel idarelerin gelir gider dengesizliği yaşadığından bahisle, arazi vergisi kanunu kapsamında alınan vergileri iki kat arttırmak istemesini eleştirerek, bu durumun vatandaşı zorlayacağından bahisle kanunun reddedilmesini istedi.858 Bu kanun tasarısı 17.06.1947 tarihinde Bütçe Komisyonu tarafından tekrar incelenmek üzere geri çekildi.859
13.10.1947 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Hasan Saka'nın kurduğu hükümetin programı" sebebiyle söz aldı ve düşüncelerini dile getirdi. Bundan önce kurulan Cumhuriyet Halk Partisi programları gibi, yeni hükümet programının da bir yenilik getirmediği, var olan sorunları çözemeyeceğini aktararak, Hasan Saka Hükümeti’nin programını eleştirdi. Aynı gün 49 oya karşı 362 oy ile Hükümet Programı kabul edildi.860
26.12.1947 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1948 yılı Bütçe Kanunu’nun tümü" hakkında söz aldı ve bütçe kanunu hakkındaki düşüncelerini aktardı. Hükümetin mali ve ekonomik ihtiyaçlara göre bir bütçe hazırlamadığından söz etti. Uzun bir konuşma yapınca kendisine ayrılan süreyi aştı. Bunun üzerine konuşmasına devam edip etmeyeceği konusu Meclis’te oylandı ve konuşmasına devam etmesine karar verildi. Devletin modern bir kalkınma gerçekleştirebilmesi için, şark usulünden, lüksten ve verimsiz hayallerden uzaklaşarak rasyonel, realist bir politika benimsemesi gerektiğini aktardı. 861
Bu kanun 5161 numarasıyla, 31.12.1947 tarihinde kabul edildi ve 02.01.1948 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.862
857
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 3, Birleşim 26, s. 702-729. 858 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 6, Birleşim 73, s. 255-257. 859 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 6, Birleşim74, s. 332. 860 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 6, Birleşim 85, s. 688-734. 861
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 8, Birleşim 23, s. 319-325. 862 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 30, s. 210.
30.12.1947 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ekonomi Bakanlığı'nın 1948 yılı bütçesi" sebebiyle söz aldı ve bu bütçe hakkındaki düşüncelerini söyledi. Halkın hala yoksullukla uğraştığından bahisle gerekli kalkınma ve atılımların yapılmadığını aktardı. İktisadi devletçilik sisteminin ıslah edilmesi gerektiğinden bahsetti. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.863
18.06.1948 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "İkinci Hasan Saka hükümetinin programı" sebebiyle söz aldı ve fikirlerini dile getirdi. Bu hükümet programının da öncekiler gibi sadece vaatler içerdiğini ancak bu vaatlerin de öncekiler gibi yerine getirilmeyeceğinden bahisle hükümet programını eleştirdi. Aynı gün Hasan Saka Hükümeti güvenoyu istedi ve 40 oya karşılık 308 oy ile güvenoyu aldı.864
03.07.1948 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Milletvekilleri Seçimi Kanunu’nun bazı maddelerinin değiştirilmesine ve bu kanuna bazı maddeler eklenmesine dair olan kanun" münasebetiyle söz aldı ve bu kanun teklifi üzerine görüşlerini dile getirdi. Cumhuriyet Halk Partisi’nin halk hâkimiyeti iddiasının gerçekleşmediğini, tam aksine bu partinin demokrasi ışığından korktuğunu söyledi. 1946 yılı seçimlerindeki yaşanan usulsüzlükleri hatırlatarak bunları eleştirdi.865
Bu kanun 5258 numarasıyla, 09.07.1948 tarihinde kabul edildi ve 14.07.1948 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.866
15.11.1948 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "İstanbul milletvekili Fuad Köprülü ve 15 arkadaşının şeker fiyatına yapılan zam dolayısıyla Başbakan hakkında gensoru açılmasına dair olan önergesi" sebebiyle Meclis’te görüşmeler devam ederken birkaç kere eleştiri olarak laf atmada bulundu. Bu gensoru açılmadı ancak şeker fiyatına yapılan zam Meclis'te görüşüldü.867
21.02.1949 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1949 yılı Bütçe Kanunu’nun tümü" hakkında söz aldı ve bu bütçe kanunu teklifi üzerine düşüncelerini söyledi. Bütçenin, önceki bütçeler gibi sağlam temellere oturmadığından
863 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 8, Birleşim 27, s. 677-710. 864 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 12, Birleşim 73, s. 237-277. 865 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 12, Birleşim 81, s. 649-651. 866
T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 30, s. 787.
bahisle eleştirdi.868
Bu kanun 5350 numarasıyla, 28.02.1949 tarihinde kabul edildi ve 01.03.1949 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.869
26.02.1949 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı 1949 yılı bütçesi" münasebetiyle söz aldı ve fikirlerini söyledi. Ticaret ve Ekonomi Bakanlıkları’nın birleştirilmesi ve bütçelerinde tasarrufun esas alınmasını Demokrat Parti olarak daha önceleri de söylediklerinden bahisle, Şemsettin Günaltay Hükümeti’nin bu lüzumu takdir etmesini memnuniyetle karşıladı. Hükümetin devletçi politikalarının ıslah edilmesi lüzumu üzerinde durdu. Bu bütçe aynı gün kabul edildi.870
04.04.1949 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Gelir Vergisi Kanunu" sebebiyle söz aldı ve bu konudaki düşüncelerini aktardı. Bu kanundaki eksiklikleri belirterek, çıkarılacak olan kanunun millet gerçeklerine uygun olması gerektiğinden bahsetti.871
Bu kanun 5421 numarasıyla, 03.06.1949 tarihinde kabul edildi ve 09.06.1949 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.872
06.02.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "İşletmeler Bakanlığı kuruluş ve görevleri hakkında kanun" münasebetiyle söz aldı ve bu kanun teklifi üzerine düşüncelerini söyledi. Yeni kurulan bu bakanlığın kurulmasını eleştirerek, bakanlığın teşkil edilmesi için makul bir ihtiyacın bulunmadığından bahsetti.873 Bu kanun 5528 numarasıyla, 11.02.1950 tarihinde kabul edildi ve 16.02.1950 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.874
13.02.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "1950 yılı Bütçe Kanunu’nun tümü" hakkında söz aldı ve bu kanun üzerine fikirlerini paylaştı. Gelirden çok giderin olmasını eleştirerek, aradaki farkın Marshall yardımı kapsamında kapatılacağından bahsetti. Bu bütçenin de önceki bütçelerden farksız, modern bir bütçe
868 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 16, Birleşim 48, s. 327-335. 869
T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 31, s. 344.
870 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 16, Birleşim 53, s. 744-791. 871 T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 18, Birleşim 64, s. 34-37. 872 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 31, s. 758.
873
T.B.M.M.Z.C., Devre 8, Cilt 24, Birleşim 39, s. 128-129. 874 T.B.M.M. Kanunlar Dergisi, Cilt 32, s. 447.
olmadığını aktardı.875
Bu kanun 5561 numarasıyla, 25.02.1950 tarihinde kabul edildi ve 01.03.1950 tarihinde resmi gazetede yayımlandı.876
21.02.1950 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde görüşülen, "Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı 1950 yılı bütçesi" hakkında söz aldı. Devletçilik rejimi yüzünden, ekonominin kalkınamadığından bahsetti.877
Aynı bütçe hakkında 22.02.1950 tarihinde ise Giresun Milletvekili İsmail Sabuncu’ya laf attı.878
Bu bütçe 23.02.1950 tarihinde kabul edildi.879
VIII. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi Demokrat Parti Kütahya Milletvekili olan Hakkı Gedik, 14 konu hakkında söz aldı. Önergelerinde de 3 tane söz alması bulunmaktadır. Böylece toplamda 17 kez söz almada bulundu. Bu bakımdan Meclis faaliyetlerine faal bir şekilde katıldı.
4.3.7. Halil Benli
4.3.7.1. Milletvekili Seçilmesi ve Çalışmaları 4.3.7.1.1. Meclisteki Faaliyetleri
Halil Benli'nin VIII. Dönem Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde bir faaliyetine rastlanmadı.
4.3.8. İhsan Şerif Özgen