TÜRKĠYE FĠKRĠ MÜLKĠYET SĠSTEMĠ
2.4 Meslek Birlikleri
Türkiye‟nin fikri mülkiyet sistemi, kurucu unsuru olarak, telif hakkı ve bağlantılı haklar alanında faaliyet gösteren meslek birlikleri içerir. Yazarlar ve müzik bestecileri gibi yaratıcıların haklarının kiĢisel hakları olduğu veya bu hakların yasal olarak devredilmesi durumunda, yeni sahiplerin hakları olduğu bilinmektedir. Telif hakkı ve bağlantılı haklar alanında, son yıllardaki deneyimler, kullanıcıların çok sayıda çalıĢmaya hızlı bir Ģekilde eriĢmeleri gerektiğinde bireysel hak kullanımının pratik olmadığını daha da doğrulamıĢtır.
Çoklu ortam prodüksiyonlarının ortaya çıkıĢı ve internet gibi dijital ağların kullanımı da dahil olmak üzere, dijital teknolojinin daha yaygın bir Ģekilde uygulanması ile hakların kullanımı ve yönetimi yeni zorluklarla karĢı karĢıyadır. Bu zorluklara cevaben yeni teknolojik çözümler
175 SULUK, Cahit, “6769 Sayılı…, a.g.m., s. 96.
139 (Ģifreleme teknolojisi, dijital kimlik numaraları, hak yönetimi bilgi sistemleri vb.) geliĢtirilmiĢtir ve halen geliĢtirilmektedir. Hak sahiplerinin, haklarının bireysel ve kolektif yönetimi arasında ve çeĢitli meslek birlikleri arasında seçim yapma özgürlüğü artmıĢtır. Yeni lisanslama ve izleme yöntemleri, ücret toplama ve dağıtma yöntemleri tanıtılmıĢtır.176
Bir eserin yaratıcısı, eserlerinin kullanımına izin verme veya yasaklama hakkına sahiptir.
Pratik durumlar, bireysel hak yönetiminin belirli kullanım türlerinde neredeyse imkansız olduğunu göstermektedir. Bir yazar eserlerinin tüm kullanımlarını izleyemez; mesela eserlerinin kullanımı için lisansları ve ücretleri müzakere etmek adına her bir radyo veya televizyon kanalını arayamaz. Buna karĢılık, bir yayın kuruluĢunun her telif haklı eserin kullanımı için, her yazardan özel izin alması pratik değildir. Bu nedenle meslek birliklerinin önemi, hak sahipleri adına hareket eden kuruluĢlar tarafından telif hakkı ve bağlantılı hakların kullanılmasıdır.177
Besteciler, yazarlar, müzisyenler, Ģarkıcılar, sanatçılar ve diğer yetenekli bireyler toplumun en değerli varlıkları arasındadır. ÇalıĢmalarını kullanma izinleri karĢılığında, teĢvik alarak, yani ücret alarak yaratıcılıkları teĢvik edilmelidir. Meslek birliklerinin asıl rolü, telif hakkı ücretlerini toplamak ve kar amacı gütmeyen bir Ģekilde harcamaları karĢılamak için gereken tutarın düĢülmesinden sonra uygun miktarı telif hakkı sahiplerine dağıtmaktır.
Meslek birliklerinin üyeliği; besteciler, yayıncılar, yazarlar, fotoğrafçılar, müzisyenler, sanatçılar veya fonogram üreticileri gibi tüm telif hakkı ve bağlantılı hak sahiplerine açıktır.
Meslek birliklerine katıldığında üyeler bazı kiĢisel özellikler sunar ve yaptıkları çalıĢmaları ilan eder. Verilen bilgiler, eserlerin kullanımı ile hakların gerçek sahibine yapılacak ödemeler arasındaki bağlantıya izin veren meslek birliklerinin belgelerinin bir parçasını oluĢturur.
Türkiye‟de FSEK ve Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük ile fikir ve sanat eserleri üzerinde hak sahibi olan kiĢilerin, dönemsel olmayan yayınları çoğaltan veya dağıtan kiĢilerin ortak çıkarlarının gözetilmesi, yasalarca verilmiĢ hakların korunması ve takip edilmesi, alınması gereken ücretlerin tahsil edilmesi ve hak sahibi olan kiĢilere verilmesini sağlayan birlikler, meslek birlikleridir.
Fikir ve sanat eserleri üzerinde hak sahibi olan, dönemsel olmayan yayınları çoğaltan veya dağıtan kiĢiler, aynı anda birçok meslek birliği kurup, birliklere dahil olabilirler. Aynı
176 BOZBEL, SavaĢ, Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Ġstanbul: On Ġki Levha, 2012, s.269.
177 TEKĠNALP, Ünal, Fikri Mülkiyet…, a.g.e., s. 292.
140 alanda aktif olan en az iki birlik, federasyon kurabilmek için Tüzük ve Tıp Statüdeki kurallara ve Ģartlara uymalıdır. Bir alanda sadece bir federasyon kurulabilir.
Federasyon ve meslek birlikleri, tüzel kiĢilerdir ve özel yasalara tabidir. Üyeler, kar veya zarar ve yasal yükümlülüklere katılmakla, sermeya vermekle yükümlü değildir.
Meslek birlikleri, FSEK ve Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzüğünde yazılı kurallar doğrultusunda kurulur.
Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzüğe göre, eser hak sahipleri veya icracı sanatçılar, zorunlu organların asıl üye sayısının dört katı kadar; yapımcılar veya radyo-televizyon kuruluĢları asıl üye sayısının iki katı kadar üye sayısına eriĢtiğinde gerçek veya tüzel kiĢiler meslek birliği olabilmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı‟na baĢvurmalıdır. Ġzin alınınca meslek birliği olarak alanda aksiyon alabilirler.
Aynı alanda kurulacak meslek birlikleri, yukarıda belirtilen üye sayılarından az olmadıkları durumda o alandaki en kalabalık meslek birliğinin 1/3‟ü kadar üyeye sahip olunca gerçek veya tüzel kiĢi olarak faaliyet izni almak için Bakanlığa baĢvurmalıdır.178
Meslek birliğinin tüzüğünde ve kurucuların hukuki durumlarında mevzuatın aksi herhangi bir Ģey yoksa faaliyet izni verilir. Bu izin verilmeden birlik faaliyette bulunamaz.
Türkiye'de kayıtlı kolektif yönetim sayısına iliĢkin durum aĢağıdaki tabloda gösterilmiĢtir.
Tablo 2.8. Türkiye‟de Meslek Birlikleri Türkiye´de Meslek Birlikleri Meslek Birlikleri
Federasyonu 1. YAYFED - Yayımcı Meslek Birlikleri Federasyonu (14.02.2011)
Sinema
1. BSB -BSB Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (29.12.1999) 2. SESAM - Türkiye Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (08.05.1986) 3. SETEM - Sinema ve Televizyon Eseri Sahipleri Meslek Birliği (16.04.2003)
4. SĠNEBĠR - Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği (30.10.2006) 5. FĠYAB - Film Yapımcıları Meslek Birliği (19.08.2005)
6. SE-YAP - Sinema Eseri Yapımcıları Meslek Birliği (25.05.2007) 7. TESĠYAP - Televizyon ve Sinema Filmi Yapımcıları Meslek Birliği (23.06.2003)
8. BĠROY - Sinema Oyuncuları Meslek Birliği (07.10.2009)
9. ASĠTEM - Anadolu Sinema ve Televizyon Eseri Sahipleri Meslek Birliği (29.02.2012)
178 ERDĠL, Engin, Ġçtihatlı ve Gerekçeli Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu, Ġstanbul: Vedat Kitapçılık, 2004, s.
113-115
141 10. SENARĠSTBĠR - Senaryo ve Diyalog Yazarı Sinema Eseri Sahipleri Meslek Birliği
Müzik
1. MESAM - Türkiye Musiki Eseri Sahipleri Meslek Birliği (11.08.1986)
2. MSG - Musiki Eseri Sahipleri Grubu Meslek Birliği (26.07.1999) 3. MÜYOR-BĠR - Müzik Yorumcuları Meslek Birliği (19.04.2000) 4. MÜZĠKBĠR - Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği (14.04.2008)
5. MÜ-YAP - Mü-Yap Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği (03.08.2000)
6. MÜYA-BĠR - Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği (22.08.2006)
Ġlim-Edebiyat
1. BESAM - Bilim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (21.01.2000)
2. ĠLESAM - Türkiye Ġlim ve Edebiyat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (11.08.1986)
3. BĠYESAM - BiliĢim ve Yazılım Eser Sahipleri Meslek Birliği (01.11.2005)
4. ÇEVBĠR - Çevirmenler Meslek Birliği (01.05.2006)
5. YAYBĠR - Yayıncılar Telif Hakları ve Lisanslama Meslek Birliği (19.04.2006)
6. TBYM - Türkiye Basım Yayın Meslek Birliği (04.01.2007) 7. DEKMEB - Ders ve Kültür Kitapları Yayıncıları Meslek Birliği (22.07.2013)
8. EĞĠTĠMYAYBĠR - Eğitim Yayıncıları Meslek Birliği (18.06.2012) Radyo-Televizyon 1.RATEM - Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği (27.11.2001)
Güzel Sanatlar 1. GESAM - Türkiye Güzel Sanat Eseri Sahipleri Meslek Birliği (08.09.1986)
Tiyatro 1. TOMEB - Tiyatro Oyuncuları Meslek Birliği (21.01.2004) Kaynak:Telif Hakları Genel Müdürlüğü, http://www.telifhaklari.gov.tr/ (EriĢim Tarihi: 30.04.2019)
FSEK ile Fikir ve Sanat Eseri Sahipleri ile Bağlantılı Hak Sahipleri Meslek Birlikleri ve Federasyonları Hakkında Tüzük kurallarıyla belirli alanlarda, 27 meslek birliği ve 1 federasyon bulunur.Meslek birliklerin çoğu film alanında (10), ardından edebiyat alanında (8) kayıtlıdır ve en çok meslek birlikleri sahip üçüncü alan müziktir (6). Radyo-televizyon, sanat ve tiyatro alanında kayıtlı bir meslek birliği vardır.
Meslek birliklerinin sayısı, sektörün ihtiyaçlarını karĢılayan istikrarlı bir seviyede tutulmalıdır. ÇalıĢmalarındaki temel ilke, yükümlülüklerini yerine getirirken etkinliği ve etkililiği arttırmalıdır. Meslek birlikleri, yaratıcıları kültürün geliĢimine katkıda bulunmaya teĢvik etmeleri, yabancı yatırımları çekmeleri ve genel olarak halkın çok sayıda iĢten yararlanmalarını sağlamaları nedeniyle özellikle önemlidir.
142 2.5 Patent ve Marka Vekilleri
Türkiye'nin fikri mülkiyet sistemi, ayrılmaz bir unsur olarak yapısında patent ve marka vekillerini içerir. Patent ve marka vekillerinin faaliyet alanının, sınai mülkiyet alanında sınırlı olduğu vurgulanmalıdır. Bu vekiller hizmetlerini telif hakkı alanına koyamazlar. Patent ve marka vekillerinin önemi her geçen gün artmakta ve fikri mülkiyet sisteminin kalitesini ölçmek için bir kriter oluĢturmaktadır.
Türkiye‟deki patent ve marka vekillerinin sayısı giderek artıyor. TÜRKPATENT resmi verilerine göre, Ģu anda 1044 tescilli patent veya marka veya patent ve marka vekili bulunmaktadır. Bu sayı, Türkiye‟de ciddi bir patent ve marka vekilleri sektörünün bulunduğunu ve bu nedenle tanımlanması gerekliliğini göstermektedir.Her türlü buluĢ, tasarım, entegre devre topografyası, ticaret ve servis markaları, ticari ünvanlar, coğrafi iĢaretler, internet alan isimleri, ticaret sırları, yeni bitki çeĢitleri gibi sınai haklar konusunda vekillik ve danıĢmanlık hizmetlerini kapsayan ve patent ve marka vekilliği olarak adlandırılan bir hizmet alanı bulunur.179
Üniversitelerde kurulan teknoloji merkezleri gün geçtikçe daha çok önem kazandığı için üniversitelerin sanayi ile yaptığı artan iĢbirlikleri, bilimsel araĢtırma ve Ar-Ge aktivitelerinin güçlendirilmesi, sınaî haklara dair yapılan baĢvuruların artmasını sağlayacaktır. Halihazırda patent ve marka vekilliği yapan 1044 kiĢi sayısı da aynı oranda artacaktır. Hem aktif olarak patent ve marka vekilliği yapanlar, hem de gerçek veya tüzel kiĢiler bünyesinde çalıĢacak kiĢi sayıları artacaktır.
Patent ve marka vekilleri sektöründeki ana aktörler, yalnızca patent veya marka vekili olabilen veya hem patent hem de marka vekili gibi sınai mülkiyet haklarını temsil edebilen vekillerdir. Dolayısıyla tanımlanmalarına ihtiyaç duyulmaktadır. Bir patent vekili; patent, faydalı model, entegre devre topografyası, tasarım alanında, baĢvuru sahibi adına TÜRKPATENT‟e önünde yasal iĢlem yapılması ve bu konularda danıĢılabilecek kapasitede olan gerçek ve tüzel kiĢidir. Öte yandan, marka vekili aynı zamanda marka, coğrafi iĢaretler, geleneksel ürün adları ve tasarım ve bu alanlarda, baĢvuru sahibi adına TÜRKPATENT‟e önünde yasal iĢlem yapılması ve bu konularda danıĢılabilecek kapasitede olan gerçek ve tüzel kiĢidir.
179 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Türkiye Patent ve Marka Vekilleri Meclisi Sektör Raporu (2010), Ankara: Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, 2011, s. 10.
143 Patent ve marka vekilleri, genel olarak sınai mülkiyet alanındaki tüm meselelerle, ulusal yasaların izin verdiği ölçüde ve özellikle aĢağıdakilerle ilgilenir:
sınai mülkiyet haklarının yasal hükümler altında korunma olasılığını değerlendirmek
patentler ve faydalı modeller, markalar, tasarımlar, coğrafi iĢaret ve entegre devre topoğrafyası baĢvurularının iĢlenmesi ve kayıtlarının sürdürülmesi;
üçüncü kiĢilerin itirazları bakımından sahiplerinin haklarını korumak
haksız rekabet, ruhsatlandırma, teknik bilgi ve teknoloji transferi dahil sınai mülkiyet haklarına iliĢkin konularda danıĢmanlık yapılması
rekabetin sınai mülkiyet hakları baĢvurusunu takip etmek ve bilgi vermek.
Ayrı ayrı analiz edildiğinde, patent vekillerinin temel iĢlevi aĢağıdaki profesyonel hizmetleri sunmaktır:
hakkın açıklanması ve tanımlanmasının ilk aĢamasında tavsiye;
hakkın kazanılması aĢamasında hizmet ve performans;
hakkın bakımı ve çalıĢması aĢamasında ve hakkın elde edilmesi ve/veya korunması ile ilgili olarak ortaya çıkabilecek muhtemel ihtilaflar döneminde temsil ve tavsiye.
Genel olarak konuĢulduğunda, patent vekili kendi ülkesinde veya yurt dıĢında iki tür müĢteriye olmak üzere danıĢmanlık ve tavsiye vermelidir, yani:
bireysel mucitler;
küçük ve orta ölçekli firmaların yanı sıra büyük ve önemli sanayi kuruluĢlarından oluĢan sanayi.
Tıpkı patent vekillerinin paten sahiplerine uyguladığı gibi, marka vekili de, marka sahipleri için aynı iĢlevleri yerine getirir.
Bazı durumlarda, bir marka vekili bir kuruluĢla personelin bir üyesi olarak çalıĢır. Böyle bir kapasitede, marka meseleleri hakkında doğrudan üst düzey yetkililere tavsiyelerde bulunur ve marka tescili ve yenilenmesi, marka lisanslama ve ihlallerin ortadan kaldırılması gibi iĢleri yürütür.
Bununla birlikte, çoğu durumda, herhangi bir kuruluĢtan bağımsız olarak çalıĢır ve dolayısıyla bir müĢterisi temsil eder. Bu nedenle, bir marka vekili temelde birbirleriyle rekabet halinde olan birden fazla iĢletmeyi temsil etmekten ve ayrıca onlarla bir hukuk müĢavirliği sözleĢmesi yapmaktan kaçınmalıdır.
144 Markaların seçimi, tescili ve ticarette etkin kullanımı konusunda uzman olmadıkça, isim olarak ya da gerçekte marka vekili olmak için kalifiye olmadığı söylenir. Marka vekillerinin, marka yönetimi de dahil olmak üzere geniĢ anlamda marka yönetimi konusunda yetenekli olmaları gerekir. Bu nedenle, marka vekili, çeĢitli ülkelerde geçerli olan marka sistemleri ve uygulamaları hakkında, ülkeden ülkeye değiĢiklik gösterdiğinden, kolayca eriĢilebilecek yeterli miktarda bilgiye sahip olmalıdır. Bu, tüm dünya pazarlarına seyahat eden markaları veya ürünleri korumayı mümkün kılar.
Marka vekili, aĢağıdaki iĢlevleri yerine getirmek için özel olarak çağrılır:
müĢterilerine, iĢlerine en uygun yeni markaları seçmeleri konusunda tavsiyede bulunmak;
marka tescili sırasında, örneğin, denetmen tarafından itirazlar veya üçüncü bir tarafça sunulan itirazlar gibi çeĢitli durumlarda ortaya çıkacak problemlerle ilgilenmek,
müĢterilerine, iyi marka uygulaması ve/veya markanın ününü arttıracak kullanım tavsiyesi vermek ve bunu kalıcı bir hak olarak sürdürmek;
marka lisanslandırması sırasında, önemli noktaları ciddi anlamda değerlendirebilmek adına kontrol etmek ve böylece süreçte herhangi bir zorlukla karĢılaĢmalarına mani olmak;
müĢterilerin kendi markalarını etkileyebilecek taklitlere karĢı en erken ve etkili tedbirleri almak.
Patent ve marka vekilliği özellik itibarıyla ulusaldır. Bir ülkede bu mesleğin icra edilebilmesi için orada yapılan bir yeterlilik sınavına girmek ve baĢarılı olmak gerekir. Türkiye de bu kurala sahiptir. Türkiye‟de vekilliğin geçmiĢi 3 farklı döneme ayrılır:
1. 1994‟ten önceki Sınai Mülkiyet Dairesi Dönemi, 2. 1994 - 2017 Türk Patent Enstitüsü Dönemi,
3. 2017‟de baĢlayan Türk Patent ve Marka Kurumu Dönemi.
Analizde son döneme odaklanılmıĢtır. Bu dönem, modern mevzuat standartları (SMK), modern kurumsal yapı (uluslararası araĢtırma ve denetim otoritesi olan TÜRKPATENT) ve uluslararası standartlara göre patent ve marka vekilliği ile benzerdir. Patent ve marka vekilleri için özellik, eğitim, sınav, kayıt ve disiplin gereksinimleri geçerlidir. Profesyonel kurallar uygulanır. Bugün yürürlükte olan patent ve marka vekilliğine iliĢkin mevzuat, sınavları ve
145 kayıtlar için geçerli olan kuralları içermektedir. Buna ek olarak, yasal düzenlemeler, profesyonel yapılanma kuralları, yönetimi ve disiplinine iliĢkin hükümler de dahildir.180
Patent ve Marka Vekilliği ile Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun'un 30. maddesine göre, TÜRKPATENT, yapılacak baĢvurularda baĢvuru sahipleri adına bu konuda iĢlem yapmaya yetkili ve bu alanda aktif patent ve marka vekillerinin sicil kayıtlarınu tutar. Vekillikle ile ilgili olarak Patent ve Marka Vekilliği ile Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun ve Türkpatent Patent ve Marka Vekilleri Sınav ve Sicil Yönetmeliği de mevcuttur.
Türkiye‟deki fikri mülkiyet sisteminin patent ve marka vekillerinin iĢlevinin temeli, SMK‟nın standartlarınca belirlenir. TÜRKPATENT‟e önünde sınai mülkiyet alanında temsicilik zorunlu değildir, baĢvuru sahibinin seçim ihtimali bulunmaktadır. BaĢvuru sahibi, yasal iliĢkileri yürütmek için TÜRKPATENT‟e önünde alternatifler arasında kendi bir seçim yapabilir ya da bu seçimi patent veya marka vekillerine bırakabilir. BaĢvuru sahibinin, sınai mülkiyet haklarının tescili prosedürlerini sürdürmeye bağımsız olarak karar verdiği bir durum olduğunda, gerçek veya tüzel bir kiĢi olup olmadığı arasında bir ayrım yapılmaktadır. Eğer gerçek bir kiĢiyse, kayıt iĢlemi Ģahsen yapılır ve eğer tüzel kiĢi ise, tüzel kiĢiliğin organları; tüzel kiĢi adına kayıt iĢlemlerini yapacak kiĢi veya kiĢileri yetkilendirir. Sınai mülkiyet hakkı birden fazla kiĢiye ait olduğunda ve TÜRKPATENT‟e önündeki iĢler patent ve marka vekilleri tarafından yerine getirilmediğinde, gerekli iĢlerin yapılması için mal sahipleri kendi aralarında, kendilerinden sorumlu olacak bir kiĢi (ortak temsilci) tayin eder. Adlandırmama durumunda, baĢvuruda ilk sırada bulunan kiĢi ortak bir temsilci olarak kabul edilir. Ancak, baĢvurunun geri çekilmesi veya iptali ile ilgili olarak, tüm sahiplerden onay alınması gerekir.181
BaĢvuru sahibinin, ikamet yeri Türkiye olmayan bir kiĢi olduğu durumlarda, sınai mülkiyet hakların tescili iĢleminin TÜRKPATENT‟e önünde yapılması zorunluluğu ile patent ve marka vekilleri aracılığıyla yapılmalıdır. Türkiye‟de, ikamet edenlere patent ve marka vekili atanmama olasılığı garanti edilse de, sınai mülkiyet haklarının kaliteli ve etkin bir Ģekilde kaydedilmesi için bir patent ve marka vekili atanması tavsiye edilir. Bir patent ve bir marka vekili atandığında, tescil iĢleminde gerekli her Ģey vekil tarafından yapılır. Ancak, baĢvurunun
180 YALÇINER, Uğur, “Sınai Mülkiyet Mevzuatında Neden KHK‟lar? KHK‟lar Nasıl Doğdu? Türkiye‟de Patent ve Marka Vekilliğinin GeçmiĢi, Bugünü ve Geleceği”, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu Sempozyumu 9-10 Mart 2017, ed. ġEHĠRALĠ ÇELĠK, Feyzan Hayal, Banka ve Ticaret Hukuku AraĢtırma Enstitüsü, Ankara, 2017, s. 105.
181 Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, a.g.r., s. 23.
146 geri çekilmesi ve iptali durumunda, vekalet belgesindeki patent ve marka vekiline açıkça yetki verilmelidir.
SMK‟nın yürürlüğe girmesiyle, patent ve marka vekillerinin mesleği ile ilgili olarak bazı yenilikler getirilmiĢtir. SMK‟yla meslek kurallarını ihlal edenler için mesleki disiplin cezaları ve hükümleri yürürlüğe girmiĢtir. Patent vekilliği ve marka vekilliği kuralları, 30/A maddesinin Patent ve Marka Vekilliği ile Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun‟a eklenmesiyle birlikte, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ve en çok üyesi olan vekillikle ilgili birliğin görüĢüyle TÜRKPATEN tarafından hazırlanabilri ve TÜRKPATEN‟in resmi internet sitesinde yayımlanabilir hale gelecek Ģekilde hüküm verilmiĢtir.
Mesleki kuralları ve disiplin hükümleri konuları arasında; kurumal iliĢkiler, diğer vekillerle iliĢkiler, müvekkiler ve üçüncü kiĢilerle iliĢkilere dair kurallar, reklam yapma hak ve sınırlarına iliĢkin kurallar ve genel kurallar bulunur. Ücret, vekilin yapamayacakları, baĢka meslek gruplarıyla iliĢkiler, meslek birliğine iliĢkin kurallara değinilmemektedir.
SMK‟nın önerdiği cezalar ve cezaları gerektirecek suçlar Ģunlardır:
Uyarma: Vekillik yapılırken profesyonel davranıĢ ve tavırlara dikkat edilmesi ihtiyacının yazılı olarak bildirimidir. Aykırı davranıĢ sergileyen vekillere uyarı cezası verilir.
Kınama: Profesyonel davranıĢ ve tavırlarda hatalı olunduğunun yazıyla bildirilmesidir.
Öncesinde uyarma cezası bulunan ve aynı davranıĢı devam ettiren, meslek sorumluluklarını yerine getirmeyen veya kurumla çıkar çatıĢması olan kiĢilere vekillik yapanlara kınama cezası verilir.
Geçici olarak alıkoyma: Üç aydan kısa ve bir yıldan uzun olmayacak Ģekilde mesleki aktivitenin yasaklanmasıdır. Kınama cezsından sonra beĢ yıl içinde aynı eylemlerde bulunan, vekaletnameye aykırı olarak davranan, kurumun internet alan ismi, ünvan veya diğer tanıtım araçlarını kötüye kullanan kiĢilere bu ceza uygulanır.
Vekillikten çıkarma: Mesleki aktiviteden süresiz yasaklanma halidir. Geçici olarak alıkoyma cezası aldıktan sonra beĢ yıl içinde aynı cezayı hakeden davranıĢta bulunan vekillere bu ceza uygulanır. Kesin kararlr patent ya da marka vekilliğinden çıkarılan kiĢiler bir daha vekil olmaya hak kazanamaz.
Bir vekilin aktivitelerinde aynı veya farklı konulada birden çok Ģikayet varsa, bu Ģikayetler bir araya getirilebilir ama her Ģikayet için ayrı karar verilir. Disiplin kurulu kararları TÜRKPATEN internet sitesinde paylaĢılabilir.
147 Sanayi ve Teknoloji Bakanlığından bir üye, TÜRKPATEN‟ten üç üye, en az beĢ yıl bilfiil çalıĢan ve kuruldan daha önce ceza almamıĢ olan patent vekillerinden ya da marka vekillerinden üç üye olacak Ģekilde toplamda yedi kiĢi disiplin kurulunu oluĢturur. Aynı kurallara göre aynı sayıda yedek üye seçilir. Sanayi ve Teknoloji Bakanı üyeleri üç yıllığına atar.
TÜRKPATEN baĢkanı, patent veya marka vekilleri arasından Bakanlığa üye önerirken en fazla üyesi olan iki ticaret odası ve en fazla üyesi olan vekillikle ilgili iki dernekten fikir alır.182
BaĢkan ve baĢkan yardımcısı üyeler arasından seçilir. BaĢkanın yokken Disiplin Kuruluna baĢkan yardımcısı liderlik eder. Disiplin Kurulu, TÜRKPATEN‟e yapılan Ģikayetleri en az dört üyesi hazırken değerlendirebilir. Kararlar çoğunluk ile verilir. EĢit oy olması durumunda baĢkanın oy verdiği taraf üstün kabul edilir. Üyeler süresi dolunca yeniden seçilebilir. Üye süresi dolmadan üyelikten ayrılırsa yerine yedek üyeler gelir.
Vekiller için yapılan Ģikayetler, Ģikayeti yapan kiĢi ve Ģikayet edilen kiĢinin kimlik bilgileriyle, gerekçe ve deliller de paylaĢılara yazılı ve imzalı Ģekilde TÜRKPATEN‟e iletilir.
Disiplin Kurulu, Ģikayet tarihinden itibaren 30 gün içinde bir disiplin soruĢturması açılmasına gerek olup olmadığını kararlaĢtırır.
SoruĢturma açılmasına gerek olmadığı kararı alınırsa, bu karar Ģikeyetçiye bir hafta içinde iletilir. SoruĢturma açılmasına karar verilirse, dilekçe ve ekleri, bir hafta içinde, hakkında Ģikayet olan vekile gönderilir, ve savunması için yedi günden az olmayacak Ģekilde süre tanınır.
Vekil bu sürede savunma yapmazsa hakkından vazgeçmiĢ kabul edilir. Kurul gerekli görürse tanıkları dinleyip, taraflardan ek bilgi ve belge isteyerek, Ģikayet tarihinden itibaren en fazla 6 ayda konuyla ilgili son kararını verir.183
Vekil hakkında devam eden herhangi bir dava ya da soruĢturma olması gibi durumlar disiplin soruĢturmasını etkilemez. Ceza mahkemesinin vekile ceza verip vermemesi disiplin cezasına engel olutĢurmaz.
Cezaların soruĢturma tamamlandıktan sonra 30 gün içinde verilme zorunluluğu bulunur.
Uyarma ve kınama gecikme olmadan, geçici olarak vekillikten alıkoyma ve vekillikten çıkarma cezaları da aynı gün içinde TÜRKPATEN‟e bildirilir ve Patent Vekilleri Sicili ve Marka Vekilleri Sicilinine kaydı sağlanır. Kurulun son kararı, taraflara derhal bildirilir.
182 YALÇINER, Uğur. “Sınai Mülkiyet…, a.g.m., s. 110.
183 YALÇINER, Uğur. “Sınai Mülkiyet…, a.g.m., s. 111.
148 Disiplin cezaları verilmesinden itibaren geçerlidir. Kararlara karĢı çıkmak isteyen kiĢilerin idari yargıya baĢvurma hakkı vardır. Açılan davalarda TÜRKPATEN ile husumet olduğu kabul edilir.
Ġhlalleri için mesleki kuralların ve cezaların tanımlanması, sadece patent ve marka vekillerinin odaklanması gereken baĢlangıç noktasıdır. Patent ve marka vekilliği geliĢmekte olan ve bilgi açısından çok yoğunluk sahibi bir sektör olduğu için, eğitiminin sürekli devam etmesi, vekillerin yurt içinde ve dıĢındaki toplantı ve seminer ve çalıĢmalara katılım sağlanması çok önemlidir. Bu sektörün mühendislik, çevirmenlik, hukuk alanlarında teknik bilgi sahibi kiĢilerden profesyonel destek alması veya bu kiĢilere iĢ vermesi gerektiği için, hizmet giderleri yüksektir.
Vekillik mesleğinde, altyapısı güçlü, kendini geliĢtiren, iĢinde uzman ve denetimli vekiller oldukça, sektör de daha iyi yerlere gidecektir.
Sınaî haklar alanı ve bu alandaki vekillik mesleği de ele alınarak sektörün rekabet gücü değerlendirilmektedir. Rekabet gücü arttıkça, sanayinin ve iĢletmeler de aynı Ģekilde ilerleme kaydedecektir. Vekilliğin desteklenmesi ve rekabet gücünün artırılması için alınacak en önemli tedbirler eğitim, özelliklerin yükseltilmesi ve denetim sisteminin belirlenmesi olacaktır.
Bilgi haznesinin EPC, Madrid Protokolü gibi uluslararası sözleĢmeler ve anlaĢmalar ile zenginleĢmesi; uluslararasında EPO ve WIPO gibi kurumlarla iĢ birliği konusunda deneyimlerin paylaĢımı; Türkiye‟de seminer ve eğitimlerin sıklaĢtırılması, sektörün geliĢimine ciddi etki etmektedir. Günümüzün ihtiyaçları gereğince, özellikle yurtdıĢında çalıĢan vekil ve resmi ofislerde çalıĢan uzmanların bilgi standartlarına eriĢilemediği sürece, sağlıklı bir rekabet ortamı oluĢamaycaktır. Bu nedenle ilgili kurum ve kuruluĢların iĢ birliği yapması ve ortak hedeflerle çalıĢması gerekir.184
184 RAU, Manfred, “Almanya‟da ve Avrupa‟da Patent Marka ve Tasarım Vekilliği”, “Türkiye’de ve Dünya’da Sınai Mülkiyet Koruması” Uluslararası Konferansı 24-25 Haziran 1997. Türk Patent Enstitüsü, Ġstanbul, 1997, s. 261.
149