Merzifon, Ahçı Hüseyin Ağa Camii (Çay Camii)

18 veya 19. yüzyılda inşa edilmiş olan cami doğu- batı yönünde dikdörtgen planlı olup üzeri ahşap düz bir tavan ile örtülüdür. Harimin içerisinde natürmort çiçekler ile beraber çok sayıda yazı madalyonu ve kitabe yer almaktadır.

Ġnceleme Tarihi: 04. 06. 2017

Koordinatları: Enlem: 40°52‟38. 49”K Boylam: 35°27‟51. 30”D

Konumu: Camii, Amasya‟nın Merzifon ilçesinde, Hacı Balı Mahallesi‟nde yer alır. Tarihi, Banisi ve Sanatçısı: Ahçı Hüseyin Ağa tarafından yaptırılan caminin

82

özelliklerinden yola çıkarak 18- 19. yüzyıllarda inşa edilmiş olduğu anlaşılmaktadır (Erken, 1983, s. 304; Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 447). Cami 1947 ve 1976- 1977 yıllarında onarım görmüş (Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 447) olup içerisindeki bezemelerin sanatçısı hakkında bir bilgi bulunmamaktadır. Ancak bezemelerde h. 1366 ve m. 1947 tarihleri yer almaktadır.

Plan ve Mimari Özellikleri: Dikdörtgen bir plana sahip olan caminin harimi ahşap

düz tavanlı olup dıştan kırma çatı ile örtülmüştür. Caminin minaresi kuzeybatı cephesinde bulunmakta ve harimin kuzeyinde iki bölümlü son cemaat yeri ile harimin girişi yer almaktadır (Ayan, 2013, s. 34; Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 447), (Resim

70).

Bezeme ve Duvar Resmi Programı: Cami içerisindeki resim ve bezemeleri

natürmortlar, yazı madalyonları ve kitabeler ile bitkisel kalem işi bezemeler oluşturmaktadır.

Caminin son cemaat yerinin güney duvarında Allah Celle Celalühü ve Muhammed Aleyhisselam yazıları, doğu duvarında ise büyük bir vav harfinin başlattığı yazılar içerisinde Sene 1366 yazısı okunmaktadır.

Harimin kuzey duvarında herhangi bir resim veya bezeme yoktur. Batı duvarın üst seviyesindeki en sağda bulunan dikdörtgen şekilli panoda Ya Hazreti Bilal-i Habeşi Radıyallahü Anh yazısı okunur. Pencereler arasındaki çiçekler ile çevrelenmiş yuvarlak şekilli madalyonlarda ise sağdan sola doğru sırayla Hasan Radıyallahü Anh, Osmanı-ı Zinnureyn Radıyallahü Teala Anh, Ebubekir Es-Sıddık Radıyallahü Anh yazıları bulunur (Resim 71).

Güney duvarın en sağında üstte etrafı küçük çiçekler ile bezeli yuvarlak bir yazı madalyonu bulunur ve içerisinde Allah Celle Celalühü yazılıdır. Bu madalyonun alt kısmındaki diğer yuvarlak yazı madalyonunda ise İhlas Suresi yazılıdır. Mihrabın iki yanında kulplu ve ayaklı birer vazo içerisinde çiçeklerin oluşturduğu natürmortlar, kitabelik kısmında ise kırmızı renkli çiçekler içerisinde “Küllemâ Dehale Aleyhê Zekeriyyal Mihrâb” (Kur‟an-ı Kerim 3: 37) yazısı okunmaktadır. Meali, “Zekeriya, onun bulunduğu bölmeye her girişinde” (Altuntaş ve Şahin, 2011, s. 63). Mihrabın sağındaki natürmordun üzerinde Lâ İlâhe İllallâhü’l Melikü’l Hakku’l Mübîn 1947 ? yazısı okunur ve bunun da üzerinde damla motifi şeklinde Allah Celle Celalühü yazısı

83

vardır. Mihrabın solundaki natürmordun üzerinde Muhammedün Rasûlullâhi Sâdikul Vâdil Emîn 1947 ? yazısı ve bunun da üzerinde damla motifi şeklinde Muhammed Aleyhisselam yazısı vardır (Resim 72- 73). Güney duvarın doğu duvara yakın kısmında üstte etrafı küçük çiçekler ile bezeli olan madalyonda Muhammed Aleyhisselam yazısı, alttaki yuvarlak madalyonda ise “Vemâ Erselnâke İllâ Rahmeten‟lil Âlemîn” (Kur‟an-ı Kerim 21: 107) yazısı okunur. Meali, “(Ey Muhammed!) Seni ancak âlemlere rahmet olarak gönderdik” (Altuntaş ve Şahin, 2011, s. 362).

Doğu duvarın üst seviyesinde yine batı duvarda olduğu gibi yazı madalyonları vardır. Bunlarda sağdan sola doğru sırasıyla Ömer’ül Faruk Radıyallahü Teala Anh, Ali Kerremallahü Veche Radıyallahü Teala Anh, Hüseyin Radıyallahü Anh yazıları okunur. En solda yer alan dikdörtgen şekilli panoda ise Ya Hazret-i Bilal-i Habeşi Radıyallahü Anh yazılıdır (Resim 74).

2.2.1.10. Merzifon, Sultan II. Murat- Çelebi Sultan Mehmet Camii (Medrese Önü Camii)

Anadolu Selçuklu camilerine benzer bir plan oluşturan caminin harim kısmı mihrap duvarına dik olarak üç sahına ayrılmıştır. Caminin içerisindeki bezemeler oldukça yakın tarihte 20. yüzyılın ortalarında yapılmıştır ve bunları kalem işi bezemeler ile natürmortlar, rulo benzeri ve açılmış kitap şekilli tasvirler oluşturmaktadır.

Ġnceleme Tarihi: 05. 06. 2017

Koordinatları: Enlem: 40°52‟25. 43”K Boylam: 35°27‟42. 72”D

Konumu: Cami Amasya‟nın Merzifon ilçe merkezinde Hoca Süleyman Mahallesi,

Cumhuriyet Caddesi‟nde yer alır.

Tarihi, Banisi ve Sanatçısı: Cami, girişi üzerinde yer alan kitabesine göre Sultan II.

Murat tarafından h. 830/ m. 1426 yılında inşa ettirilmiştir (Erken, 1983, s. 311; Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 460; Taşan, 1979, s. 29). Cami, Sultaniye Medresesi‟nin önünde yer almasından dolayı halk tarafından Medrese Önü Camii diye adlandırılmıştır (Taşan, 1979, s. 29). Harimde batı duvarın girişi üzerinde dikdörtgen şekilli bir tamir kitabesi yer almakta ve iki satırdan oluşan kitabenin sadece üst

84

satırındaki tamiri yazısı okunabilmektedir. Camide yer alan kalem işi bezemelerin sanatçısı hakkında bir bilgi bulunmamakta ancak bezemelerde h. 1371/ m. 1951 tarihi geçmektedir.

Plan ve Mimari Özellikleri: Boyuna dikdörtgen planda olan cami, içerisinde yer alan

ahşap direkler ile mihraba dik olarak üç sahından oluşmakta ve dıştan kiremitli çatıyla örtülmektedir. Doğu ve batı duvarları ortasındaki girişler ile kuzeyde yer alan son cemaat yeri ve harimin kuzeyindeki mahfil yapıya sonradan yapılan tamirlerle eklenmiştir (Ayan, 2013, s. 26; Erken, 1983, s. 311- 312; Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 460). Caminin minaresi kuzeydoğu yönünde ve tek şerefelidir. Son cemaat yeri ise dışa kapalı olup doğu tarafında iki, batı tarafında bir tane dikdörtgen şekilli penceresi yer almaktadır. Harimin doğu, batı ve güney cephelerinde iki sıra halinde sivri kemerli pencere dizisi bulunur. Bunlardan üst seviyedekiler daha küçüktür. Ayrıca güney cephe ortasında üstte dikdörtgen şekilli küçük bir pencere daha yer alır (Resim 75).

Bezeme ve Duvar Resmi Programı: Caminin tavanı daha önceden kalem işi

bezemelere sahipken sonradan yapılan onarımlarda bunların çoğu kaldırılmıştır (Ayan, 2013, s. 26; Erken, 1983, s. 311; Özdemir ve diğerleri, 2007, s. 460). Harim duvarlarında bitkisel bezemelerin, yazıların ve kartuşların oluşturduğu kalem işi bezemeler bulunur. Ayrıca bunlardan farklı olarak batı duvarın güneyinde bir kitap, doğu duvarın güneyinde ise rulo benzeri bir tasvir yer almaktadır. Harimin kuzey duvarında herhangi bir bezemeye yer verilmemiştir.

Batı duvardaki girişin iki yanında üst seviyede yer alan pencereler bitkisel kalem işi bezemeler ile çerçeve içerisine alınmışlardır. Giriş kemeri de bitkisel kalem işi bezemelerden oluşmakta, sağ yani kuzey yanındaki alt seviye penceresinde herhangi bir bezeme bulunmazken sol yanındaki alt seviye penceresi kalem işi bezemelerden oluşan dikdörtgen bir çerçeve içerisine alınmış, barok karakterli tepeliğinin ortasında ve iki yanlarında ise birer tane vazo içinde natürmort çiçekler bulunmaktadır. Giriş ile sol üst seviye penceresi arasında bitkisel bezemelerden oluşan kartuş içindeki madalyonda Hasan Radıyallahü Anh yazılıdır. Bu duvarın en solunda yani güney yönünde büyük bir kitap tasviri yer almaktadır. Açık bir vaziyette bulunan gri renkli kitabın sağ sayfasında yeşil, sol sayfasında kırmızı renkli okunamayan yazılar bulunmaktadır. Ayrıca sol sayfasının alt kısmında 1371 Hicri yazısı, kitap

85

resminin üst kısmındaki kartuş içinde yer alan madalyonda da Osman- ı Zinnureyn Radıyallahü Anh yazısı okunur (Resim 76- 77).

Güney duvarın en sağındaki üst seviyede yer alan kartuş içindeki madalyonda Ebubekir Radıyallahü Anh yazısı okunmaktadır. Madalyonun solunda yer alan altlı üstlü sivri kemerli pencerelerin her ikisi de bitkisel bezemeler ile çerçeve içerisine alınmışlardır. Mihrabın iki yanında üstte birer kartuş içindeki madalyonlardan sağdakinde Allah Celle Celalühü, soldakinde Muhammed Aleyhisselam yazılıdır. Mihrabın üzerinde yer alan ortadaki dikdörtgen şekilli küçük pencerenin iki yanında ise birer tane vazo içinde çiçekler yer almaktadır. Mihrabın sol tarafı da sağ tarafı ile aynı düzenlemeye sahip olup buradaki madalyonda Ömer’ül Faruk Radıyallahü Anh yazılıdır (Resim 78).

Caminin doğu duvarı batı duvarıyla neredeyse aynı düzenlemeye sahiptir. En sağda yani güney yönünde, batı duvardaki kitap tasvirinin tam karşısında büyük bir tasvir yer almaktadır. Bu tasvirde yeşil renkli zemin üzerinde sarı renkle yazılmış yazılar bulunmakta ancak okunamamaktadır. Yine 1371 tarihi görülen tasvir, yanlarındaki iki uçları dışa kıvrılmış haliyle rulo şeklindeki bir kağıdı andırmaktadır. Tasvirin üzerindeki madalyonda Ali Kerremallahü Veche Radıyallahü Anh yazılıdır. Duvardaki pencereler de batı duvardakiler ile aynı bezemeye sahiptir. Ancak en solda yani kuzey yönde yer alan alt seviye penceresi de kalem işi bezemeli olup üzerinde vazo içinde natürmort çiçekler yer almaktadır. Bunun karşısına gelen batı duvardaki pencerede hiçbir bezeme bulunmasa da aynı şekilde bezemeye sahip olduğu fakat günümüze ulaşmadığı düşünülebilir. Duvardaki diğer madalyonda ise Hüseyin Radıyallahü Teala Anh yazılıdır (Resim 79- 80).