GümüĢhacıköy, Köseler Köyü Camii

Köseler köyünün merkezinde bulunan cami düz ahşap tavanlı camilerden olup dikdörtgen bir plan şeması göstermektedir. Cami içerisindeki batı etkili kalem işi bezemeler ile oldukça yüzeysel olarak işlenmiş resimler cami ile aynı tarihli olmalıdır.

Ġnceleme Tarihi: 06. 06. 2017

Koordinatları: Enlem: 40°44‟44. 73”K Boylam: 35° 9‟29. 78”D

Konumu: Cami Amasya‟nın Gümüşhacıköy ilçesine bağlı Köseler köyü merkezinde

yer alır.

Tarihi, Banisi ve Sanatçısı: Cami Satılmış Hoca adlı bir kişi tarafından yaptırılmış ve

çeşitli dönemlerde onarımlar geçirmiştir. Cami içerisindeki kalem işi bezemelerde h. 1326/ m. 1908 ve h. 1328/ m. 1910 tarihinin geçmesi yapının inşasının ve bezemelerinin bu yıllara ait olabileceğini akla getirmektedir. Ayrıca yapıyı yapan sanatçılar ile içerisindeki resim ve bezemeleri yapan sanatçılar hakkında kesin bir bilgi bulunmamakla beraber yapıyı Gümüşhacıköy‟den gelen Ermeni kökenli taşçı ustaların yaptığı bilinmektedir. Caminin mimari ve bezeme özellikleri Hamamözü ilçesinin Çay köyünde yer alan Çay Köyü Camii ile oldukça benzerdir. Bu yönüyle her iki camide de aynı bezeme ustaları ile yapım ustaları çalışmış olmalıdır (M. K. Şahin, 2010, s. 80- 85).

Plan ve Mimari Özellikleri: Meyilli bir alanda inşa edilmiş olan cami düz ahşap bir

tavana sahip olup minaresi ve kuzey kısmındaki iki katlı bölümü yapıya sonradan eklenmiş ve avluda da onarımlar yapılmıştır. Yapıda kesme taş ve moloz taşla beraber ahşap malzeme de kullanılmıştır. Caminin her dört cephesinde, alt seviyede ikişer yuvarlak kemerli penceresi ile kuzey duvarda mahfil kısmında iki tane dikdörtgen penceresi daha yer almaktadır. Caminin doğusunda bir avlusu bulunmakta ve kuzey cephesinde son cemaat yeri özelliğinde olan ve sonradan yapılan bölümün girişi de bu avludan sağlanmaktadır. Son cemaat yeri denebilecek bu bölümün ortasındaki giriş ile de harime geçilmektedir (M. K. Şahin, 2010, s. 80- 81), (Resim 58).

Bezeme ve Duvar Resmi Programı: Harimin mahfil üst kat kısmı dışında bütün

duvarları pencerelerin alt seviyesinden başlayarak tavana kadar devam eden dikdörtgen şekilli panolara ayrılmıştır. Panolarda meyve dalları, bitkisel bezemeler, natürmort

79

çiçek ve meyveler, yazı kartuşları, ağaç tasvirleri işlenmiştir. Mahfil üst katının doğu ve batı duvarlarında ise bir tepelik şeklinde manzara denebilecek resimler görülmektedir.

Kuzey duvarında giriş ile sağ yanında yer alan pencere açıklığı arasında dikdörtgen şekilli bir pano yer alır. Pano içerisinde sap kısmı yukarıda olan bir armut dalı sarkmaktadır. Armut dalı yeşil yaprakları, çiçekleri ve meyveleri ile Merzifon‟un Diphacı Köyü‟nde yer alan Rumi Hoca Türbesi‟ndeki meyve dalları ile neredeyse aynıdır. Pencerenin solunda herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. Ancak girişin sol yanındaki meyve dallarından oluşan bezemelerin burada da bulunduğu, sonradan silindiği veya badana ile kapatıldığı düşünülebilir (Resim 59- 60).

Üst katta mahfil girişinin üzerinde “Sene 1326” m. 1908 yazısı yer almakta olup bu tarih kalem işi bezemelerin yapılış tarihi olmalıdır. Ayrıca mahfilin üst katındaki mahfili taşıyan ayaklarda bitkisel bezemeler, üst kattaki giriş ile iki yanındaki dikdörtgen şekilli pencereler arasında kalan yüzeylerde ağaçlardan oluşan kompozisyonlar olduğu bilinmekteyse de (M. K. Şahin, 2010, s. 85) bunlar günümüzde bulunmamaktadır.

Batı duvar yüzeyi kırmızı renkte ince kuşaklarla panolara ayrılmıştır. Duvarın alt kat mahfil içerisinde kalan duvar yüzeyinde herhangi bir bezeme yoktur. Ancak doğu duvarın mahfil kısmındaki bezemelerin önceden burada da var olmuş olması muhtemeldir. Duvarın üst kat mahfil içerisinde kalan duvar yüzeyinde oldukça yüzeysel olarak çalışılmış ve sadece yeşil ve kahverenginden oluşan manzarayı andıran küçük bir tepelik resmi yer almaktadır (Resim 61- 62).

Mahfilden sonraki ilk yani en sağdaki panoda üstte bitkisel bezemelerden oluşan kartuş içerisindeki madalyonda “Hasan Radıya‟llâhu Anhu (…) sene 1326” m. 1908 yazısı okunmakta (M. K. Şahin, 2010, s. 84) olup kartuşun alt kısmında yapraklı küçük bir karpuz motifi sarkmaktadır. Kartuşun alt seviyesinde yer alan pencere açıklığı ise iki yanlardaki sütunlara oturan yuvarlak kemerli mimari bezeme ile çevrelenmiştir. İçerisinde pencere açıklığı bulunan bu panodan sonraki panonun köşelerinde mavi renkli kıvrım dallı bitkisel bezemeler yer alır. Panonun içerisinde tersli ve düzlü yerleştirilen mavi renkli ibrik motifleri içerisinde yeşil ve sarı renkli çiçekler bulunur. Bunların ortasında yine yeşil renkli kıvrım dallı bezemeler yer alır.

80

Bu panodan sonra tekrar içerisinde pencere açıklığı bulunan pano yer alır. Aynı bezemeye sahip olan pencerenin üzerindeki kıvrım dallardan oluşan kartuş içerisinde bu sefer “Osman Radıya‟llâhu Te‟âlâ Anhu” yazısı okunmakta ve alt kısmından bu sefer elma veya portakal benzeri bir motif sarkmaktadır. En son panodaki kartuş içinde “Ebû Bekrin es-Sıddîk Radıya‟llâhu Anhu” okunur ve alt kısmından lale motifi sarkar. Bu kartuşun alt kısmında uzun bir ayağı olan tasvir üzerinde oturan iki kulplu vazo ve içerisinde çiçekler yer alır (M. K. Şahin, 2010, s. 84).

Güney duvarı da kırmızı renkli ince kuşaklarla panolara ayrılmıştır. Mihrabın iki yanındaki pencereler batı duvardaki pencereler ile aynı şekilli mimari bezemeye sahiptir. En sağdaki ilk panonun üst kısmında bir armut dalı motifi görülür. Bu panonun orta kısmında iki kulplu bir vazo içerisinde çiçekler yer alır (Resim 63). Bu panodan sonra içerisinde pencere açıklığı bulunan panonun üst kısmında yer alan bitkisel bezemeli kartuş içinde “Allâh Celle Celâluhû sene 1328” m. 1910 yazısı okunur (M. K. Şahin, 2010, s. 83). Mihrap nişinin de içinde bulunduğu üçüncü pano mihrabın üst kısmında yatay bir şeritle ikiye ayrılmıştır. Mihrap nişinin iki yanında altta birer vazo içerisinde çiçekler ile mihrabın üst kısmındaki yazı kartuşunun iki yanında birer ibrik içerisinde çiçekler bulunur. Mihrap nişini çevreleyen panonun üzerindeki enine dikdörtgen pano köşelerde mavi renkli bitkisel bezemelere sahiptir. Panonun ortasında sarı renkli ve kulplu bir vazodan çıkan karpuz dalları görülmektedir. Vazonun içinde büyük bir karpuz üst kısmından kesilerek kesilen kısmı sol tarafa kaldırılmış, diğer kesilen bir dilim ise üzerine bıçak saplanarak üst kısımda asılı olarak resimlenmiştir. Karpuz motifinin iki yanından karpuzları, yaprakları ve çiçekleri ile iki dal uzanmaktadır (Resim 64).

Mihrabın solunda yer alan ve içerisinde pencere açıklığı bulunan pano da mihrabın sağ yanındaki ile aynıdır. Ancak buradaki kartuş içerisinde “Muhammed Aleyhi‟s-selâm” yazısı okunmakta (M. K. Şahin, 2010, s. 83) ve kartuşun alt kısmından bir armut motifi asılmaktadır. En son panonun alt ve üst kısımları bitkisel bezemelerden oluşan kompozisyonlara sahiptir. Panonun ortasında iki kulplu ve mavi renkli bir vazo içerisinde çiçekler bulunur.

Doğu duvarı da diğer duvarlar gibi kırmızı renkli kuşaklarla panolara ayrılmış olup pencereleri de diğer pencereler ile aynı düzendedir (Resim 65). En sağdaki yani güneydeki ilk panoda batı duvarın güney yanındaki son panoda bulunan uzun tasvir ve

81

üzerindeki natürmordun aynısı bulunur. Natürmordun iki yanında birer demet çiçek yer almaktadır. Üstteki kartuşun içerisinde “Ömerü‟l- Fârûk Radıya‟llâhu Te‟âlâ Anhu” yazılı olup alt kısmından bir salatalık motifi sarkmaktadır. İçerisinde pencere açıklığı bulunan ikici panonun üst kısmındaki kartuş içerisinde “Ali Radıya‟llâhü Te‟âlâ Anhu” yazısı okunmakta ve alt kısmında armut veya incir motifi yer almaktadır. Üçüncü panonun köşelerinde bitkisel bezemeler ortasında ise büyük bir hurma ağacı yer alır. Hurma ağacının gövdesi oldukça uzun tutulmuş ve iki yanında yaprakları arasından sarkan hurmaları görülür. Hurma ağacının iki yanında da içerisinde çiçekler bulunan birer ibrik yer alır (Resim 66). İçerisinde pencere açıklığı bulunan soldaki diğer panonun üst kısmındaki kartuşta “Hüseyin Radıya‟llâhu Te‟âlâ Anhu” yazılıdır (M. K. Şahin, 2010, s. 84) ve kartuştan bir üzüm salkımı sarkmaktadır. Duvarın mahfil altında kalan kısmında yani kuzeyindeki en son panoda bir natürmort bulunur. Natürmort diğerlerinden daha farklı olarak örgülü ve kulplu bir sepet ile içerisindeki armutlardan oluşur (Resim 67). Duvarın üst kat mahfil içerisinde kalan yüzeyinde yine batı duvarın mahfil içerisinde kalan yüzeyinde olduğu gibi oldukça yüzeysel işlenmiş bir manzara resmi denilebilecek kompozisyon yer almaktadır (Resim 68).

Kuzey duvardaki girişin solunda bulunan pencerenin iki yanında birer pano yer alır. Panolarda girişin sağ yanındaki panoda olduğu gibi meyve dalları resimlenmiştir. Doğu duvarı yanındaki ilk panoda yukarıdan aşağıya sarkan ve bir elma dalı olduğu anlaşılan meyve dalı, pencerenin solunda yani girişin yanında yer alan diğer panoda ise bir portakal dalı sarkmaktadır (Resim 69).