Erbaa, Salkımören Köyü Camii

Amasya‟nın Taşova ilçesinin Öz Baraklı köyündeki Aşağı Baraklı Camii ile neredeyse aynı plan ve bezeme özelliklerine sahip olan bu cami de aynı şekilde ahşap düz tavanlı olup tavan ortasında yine küçük kubbe yer almaktadır. İçerisindeki bezemeler de diğer cami ile büyük benzerlikler gösterir.

Ġnceleme Tarihi: 24. 05. 2017

Koordinatları: Enlem: 40°43‟44. 53”K Boylam: 36°38‟14. 92”D

Konumu: Cami Tokat‟ın Erbaa ilçesine bağlı Salkımören köyünde yer almaktadır. Tarihi, Banisi ve Sanatçısı: Kitabesi bulunmayan ve kim tarafından yaptırıldığı belli

olmayan caminin tarihi 1934 yılı olarak verilmekteyse de (Akyüz ve diğerleri, 2010, s. 277) caminin güney cephesindeki levhada 1860 tarihi bulunmaktadır. h. 1276 yılına denk gelen bu tarih muhtemelen caminin yapım tarihi ile içerisindeki bezeme ve resimlerin de tarihi olmalıdır. Camideki bezeme ve resimlerin sanatçısı kuzey duvardaki girişin üzerinde adı geçen Sabri Niksâri adlı sanatçı olmalıdır. Bu camideki resim ve bezemeler Amasya‟nın Taşova ilçesindeki Aşağı Baraklı Camii ile Yukarı Baraklı Camii‟nin resim ve bezemeleri ile benzerlik göstermekte bu nedenle üç yapının resimlerini de Sabri Niksâri adlı sanatçının yapmış olduğu düşünülmektedir.

Plan ve Mimari Özellikleri: Cami düz ahşap bir tavana sahip olup tavanın ortasında

küçük bir kubbe yer almakta, ancak bu kubbe dışa yansımamakla beraber dıştan caminin üzeri kiremit kaplı çatıyla örtülmektedir. Caminin kuzeybatı köşesinde yer alan minarenin camiye daha sonradan eklendiği bilinmektedir (Akyüz ve diğerleri, 2010, s. 277). Dikdörtgen planlı olan harimin doğusuna daha sonradan ekleme yapılarak harim enine genişletilmiş, ekleme kısmının kuzeyine bir de mahfil eklenmiştir. Ancak sonradan eklenen mahfil ile orijinal mahfil arasında kalan duvarın onarımlarla eklenmediği ve caminin ilk yapımından olduğu anlaşılmaktadır. Asıl harim kısmının alt seviyesinde kuzey, batı ve güney duvarlarda ikişer adet dikdörtgen pencereler bulunmaktadır. Kuzeyde yer alan mahfilin üst katı ise önde yer alan kemerler dizisinin gerisinde tekrar eden kemerler ile iki bölüme ayrılmıştır (Resim

140

Bezeme ve Duvar Resmi Programı: Caminin harimi hiç boş yer kalmayacak şekilde

zengin bir bezemeye sahip olup duvar resimleri de bulunmaktadır. Ancak bu zengin bezeme doğudaki sonradan eklenen kısım ile asıl harimin mahfil üst katının büyük bir bölümünde görülmez. Camide girişin yer aldığı kuzey duvar, batı duvar ve güney duvar panolara ayrılarak içlerine çeşitli bitkisel bezemeler, yazılar ve natürmortlar işlenmiştir. Panolar alt seviyedeki pencereler arasında ve üst seviyede yer almakta olup duvarlar yatay ince bir şeritle ikiye ayrılmıştır. Tavan eteğinde ise kıvrım dallar ve çiçeklerden oluşan bitkisel bezeme şeridi dolanır. Mahfilin üst katının doğu duvarında ağaç tasvirleri, küçük kubbede ise kalem işi bezemeler bulunur.

Harimin kuzeyinde bulunan giriş kapısının üzerindeki enine dikdörtgen şekilli pano içerisinde Zeynü Hezel Makâm Sabri Niksâri (Bu Makamı Süsleyen Sabri

Niksâri)19 yazısı okunabilmekte, böylece camideki resim ve bezemelerin sanatçısının

adı öğrenilebilmektedir. Kapının hemen sağındaki dikdörtgen panoda baklava dilimi şeklindeki bir kartuş içinde çiçek motifi ile kapının üzerindeki mahfil tavanının altında ise bir şerit halinde bitkisel bezemeler yer almaktadır. Kapının sağındaki pencerenin solunda yani batı duvarı tarafında büyük bir pano içerisinde natürmort çiçek bulunmaktadır. Çiçekler iki tane S kıvrımı şeklindeki ayağa sahip bir vazo içerisinden aşağıya sarkmaktadır. Üç kemerle ayrılan mahfil kısmının kemer yüzeyleri zikzak motifleri ile kemer karınları ise farklı geometrik motiflerle bezenmiş, ortadaki mahfil kemerinin iki yanındaki köşelerine ise birer çiçek motifi işlenmiştir. Yine mahfilin üst kat kemerleri de kalem işi bitkisel bezemelere sahip olup kuzey duvarında herhangi bir bezeme bulunmamakla beraber her iki bölümün tavan eteğinde de çeşitli bitkisel bezemelerin oluşturduğu bir kuşak yer almaktadır (Resim 209).

Batı duvarın mahfil içinde kalan alt ve üt kat kısımlarında herhangi bir bezeme bulunmazken mahfil dışında kalan duvar yüzeyinde daha önceden belirtildiği şekilde ince yatay bir şerit duvarı ikiye bölmekte ve alt seviyede iki tane pencere bulunmaktadır. Bütün duvar yüzeyi panolara ayrılarak içleri farklı şekillerde kalem işleri ile bezenmiştir. Üst seviyede en sağda dikdörtgen bir pano içerisinde yazı madalyonu bulunmaktadır. Madalyonda Ya Hazreti Bilal- i Habeşi Radıyallahü Anhü yazısı okunmaktadır. Yazının solunda pano içerisinde bir adet büyük çiçek yer almakta

19 _{Bu kitabenin okunmasında yardımcı olan Giresun, Espiye- Yeniköy Kandaor Mahalle Camii İmam}

141

ve bunun da devamında üç tane pano içerisinde çiçeklerden oluşan çelenk benzeri bitkisel bezeme içinde sırasıyla Ali Radıyallahü Anh, Hasan Radıyallahü Anh, Hüseyin Radıyallahü Anh yazılıdır. Üst seviyedeki en son panoda ise tek bir çiçek motifi bulunmaktadır. Pencerelerin olduğu alt seviyede en sağdaki pano içerisinde çiçek motifi yer alır. Panodan sonra duvar yüzeyindeki ilk pencere bezemeler ile sanki bir çerçeve içerisine alınmıştır. Pencerenin iki yanında birer sütun tasviri bulunmakta, tepeliği C- S kıvrımları ve bitkisel bezemeler ile barok özellik göstermekte, tepeliğin ortasında bir kartuş bulunmaktadır. Kartuşun üzerinde bir de alem motifi yer almaktadır. Pencereden sonraki pano içerisinde baklava dilimi şeklinde küçük bitkisel bezemeler bulunmakta, panodan sonra birincisiyle aynı kompozisyona sahip ikinci pencere yer almaktadır. Duvarın en sonunda içerisinde küçük bitkisel bezeme yer alan büyük bir pano daha bulunur (Resim 210).

Güney duvarı da batı duvar ile aynı düzene sahiptir. Duvarın en sağında, üstte içerisinde çiçek motifi olan bir pano, bunun solundaki panoda yine bitkisel bezemeli çelenk içinde bu sefer Allah Celle Celalühü yazılıdır. Mihrabın üzerine gelen yazı panosunda ise “Hasbünallâhü Ve Ni‟mel Vekîl” (Kur‟an- ı Kerim 3: 173) yazılıdır. Meali, “ “Allah bize yeter, O ne güzel vekildir!” dediler” (Altuntaş ve Şahin, 2011, s. 81). Yazı panosundan sonraki panoda yeniden çelenk içerisinde Muhammed Aleyhisselam yazısı, bundan sonraki panoda ise tekrar çiçek motifi yer alır. Duvarın alt seviyesinde en sağda bir pano bulunmakta fakat minberin arkasında kaldığı için içindeki bezemesi görülememektedir. Panodan sonra ilk pencere yeniden bitkisel bezemelerle çerçevelenmiştir. İki yanında sütun tasviri bulunan pencerenin tepeliği kıvrık dallardan oluşan barok bir kartuşla bezenmiştir. Pencereden sonra mihrap da aynı şekilde zengin bitkisel bezemeye sahiptir. Mihrap nişinde herhangi bir bezeme bulunmamasına rağmen iki yanında bulunan sütun tasvirleri ve çeşitli çiçekler ile kıvrım dallardan oluşan yuvarlak kemeri ile mihrap çevrelenmiştir. Kemer alınlığındaki yukarıdan bir zincirle sarkan kitabede “Küllemâ Dehale Aleyhê Zekeriyyal Mihrâb” (Kur‟an-ı Kerim 3: 37) yazısı okunmaktadır. Meali, “Zekeriya, onun bulunduğu bölmeye her girişinde” (Altuntaş ve Şahin, 2011, s. 63). Mihraptan sonraki pencerenin kompozisyonu mihrabın sağındaki pencerenin kompozisyonu ile aynıdır. Pencereden sonra vaaz kürsüsünün arkasına denk gelen en son panoda natürmort çiçek bulunmaktadır. Kupa benzeri kulpları bulunan vazoda gerçeğe oldukça yakın çiçekler ve güller yer alır (Resim 211- 212).

142

Harimin doğu yönü genişletildiği için sonradan eklenen bu kısımda herhangi bir bezeme bulunmamaktadır. Ancak daha önce de belirtildiği gibi mahfil kısmının doğu duvarı sonradan ekleme değil orijinaldir. Alt kat mahfilin doğu duvarında pano içinde büyük bir vav harfinin başlattığı “Ve Hüve Alâ Külli Şey‟in Gadîr” (Kur‟an-ı Kerim 67: 1) yazısı okunur. Meali, “O, her şeye hakkıyla gücü yetendir” (Altuntaş ve Şahin, 2011, s. 633). Kuzey duvarda girişin solunda yer alan pencerenin hemen sağındaki panoda bulunan natürmort çiçek, girişin sağındaki pencerenin yanında bulunan natürmortla neredeyse aynıdır (Resim 213). Pencereden sonra tekrar girişin sağında olduğu gibi bir pano ve içerisinde bitkisel bezeme yer alır. Üst kat mahfilin doğu duvarının güney yönünde kalan bölümünde büyük bir pano yer almaktadır. Panonun dört köşesi yapraklar ile bezenmiş olup içerisinde iki tane büyük ağaç tasviri bulunur. Ağaçlardan kuzey yani sol tarafta olanı servi ağacı, sağ yani güney yöndeki ise başka bir ağaçtır (Resim 214). Panonun sol yanında mavi renklerin hakim olduğu küçük panolara ayrılan bölümler içerisinde ise çini benzeri bezemeler görülür.

Harimin düz ahşap tavanı ortasında yer alan kubbe ise göbek etrafındaki ışınsal bezeme ve etekte yer alan bitkisel bezemeli kartuşlarla doldurulmuştur (Resim 215).