A- Pavlus’un Mektupları
1. Mektuplarının Sayısı ve Genel Durumu
Hıristiyanlığın kutsal saydığı kitapları içerisinde Tevrat, İnciller, Havarilerin ve Kilise Babalarının mektup ve öğütlerinin yanında Pavlus’un mektupları da bulunmakta ve onun mektupları bu metinler içerisinde çok önemli bir yer tutmaktadır. Bilindiği gibi Pavlus’un mektupları, İncillerden çok önceleri yazılmıştır. Bu tespit çok önemlidir. Zira Hıristiyanlığın kutsal metinlerinin özü olan İncillerden önce, Pavlus’un mektuplarıyla bu dinin çerçevesi çizilmiş bulunmaktadır. Yeni Ahidin en eski metinleri olan Pavlsun mektuplarının bir kısmı cemaatlere bir kısmı o bölgede yaşayan inananlara ve bir kısmı da yeni kurulan Kiliselere yazılmıştır. Bunlar:
Romalılara Mektup
Korintoslulara I ve II Mektuplar Galatyalılara Mektup
269 Schnelle, s. 40.
Efeslilere Mektup Filipililere Mektup Koloselilere Mektup
Selaniklilere I. ve II. Mektuplar
Pavlus, mektuplarının bir kısmını da o bölge, cemaat ya da Kilise için önemli olan şahıslara hitaben yazmıştır. Bunlar;
Timoteus’a I. ve II. Mektuplar Titus’a Mektup
Filemon’a Mektup 270 şeklindedir.
Pavlus’un bir de İbranilere Mektub’u vardır. Bazı yazarlar bu mektubu, Pavlus’a atfetmemektedirler. Ancak ilgili bölümde aktardığımız gerekçelerden dolayı bu mektubun da Pavlus’a ait olduğuna kanaat getirdiğimiz için, burada onu da sıraya koyduk.
Pavlus’un Mektupları’nın yazıldığı tarihler de verilmektedir. Ancak kaynaklarda bu tarihler konusunda da farklı farklı bilgiler bulunmaktadır. Aslında mektupların yazıldığı yerler ve zaman tam olarak bilinmemektedir. Burada kesin olarak kabul edilen husus İncillerden önce yazıldıklarıdır. Nitekim bazı araştırmacılar, “Hıristiyanlığın ilk ve en eski dini metinleri Pavlus’un Mektupları’dır”271 sözünü açık ve net bir şekilde söylemek durumunda kalmışlardır. Buna rağmen mektupların yazılışı konusunda genel kanaate göre tarihler şöyledir: Selaniklilere I.Mektubun 49–50, Korintoslulara I. ve II.
Mektupların 50–51, Efeslilere Mektubun 52–54, Filipilere ve Filemon’a Mektupların 53–55, Romalılara Mektubun 55–58 tarihlerinde yazıldığı belirtilmektedir.272 Bunun yanında şu tarihler de verilmektedir: Selaniklilere I. Mektubun 50, Galalatyalılara Mektubun ya 48 ya da 51, Korintoslulara I. Mektubun 54, Filipilere Mektubun 55, Korintoslulara II. Mektubun 56, Romalılara ektubun 57 yıllarında, diğerlerinin ise 57
270 Bu, on üç mektubun Pavlus’a ait olduğu ifade edilmektedir. Ancak belirtilen bu sayı konusunda, Hıristiyan teologlar arasında birlik yoktur. Aydın, Mehmet, Hıris. Kayn. Göre Hıristiyanlık, s.95–96.
271 Aydın, F., agTez, s.14; Schnelle, s.29-30.
272Achtemeier, age, s.757–765.
yılından ölümüne kadar yazıldığı ifade edilmektedir. Ancak yukarıda bu tarihlerde de ittifak yoktur. 273
Kaynakların çoğunda Pavlus’un ilk mektubu olarak Selaniklilere I. Mektubu, en son yazdığı mektup olarak da Romalılara Mektubu gösterilmektedir. Diğer mektuplarının ise, bu iki mektup arasındaki tarihlerde yazıldığı kaydedilmektedir.
Ancak özellikle Romalılara, Galatyalılara ve Korintoslulara yazdığı mektuplarda, Yeni Ahit’in içerisinde var olan yeni dinin inanç, ibadet ve diğer kurallarının çerçevesinin çizildiği yine genel bir kanaat olarak karşımıza çıkmaktadır.274
Pavlus, mektupalarında, mektubu gönderdiği cemaat, şahıs ve yere göre konular işlemiştir. Bu mektuplarında bazılarının iddia ettiği gibi sistematik ve ilahi kaynaklı bir düzen yoktur. Nitekim mektupların genelde gerek seyahatleri, gerekse Misyon faaliyetleri esnasında gördüğü ya da kendisine gelen bilgilere dayanarak, o bölgelerdeki eksiklikleri ve yanlışlıkları düzeltmek için yazdığı anlaşılmaktadır. Hatta bu mektupları sayesinde birtakım problemleri çözdüğü de gözlemlenmektedir. Bu mektuplarında hem teolojisini ortaya koymuş ve yeni dine girenlere, cemaatlere bunu aktarmış hem de cemaati ile irtibatını sağlamış ve talimatlarını ve kime itaat edeceklerini v.s. onlara bildirmştir. Bununla beraber Pavlus’un mektuplarının hemen tamamını hayatının son 15 yılında yazdğı kabul edilmektedir.275 Yani, miladi 45–60 yıllarında yazıldığı ve 90–100 yılları arasında ve ilk asırda bir araya getirildiği belirtilmektedir.276
Pavlusun Mektupları, asırlarca yazılış tarihlerine göre yukarıdaki şekilde sıralandığı gibi önemlerine göre de çeşitli sıralamalara tâbi tutulmuştur:
Hür iken yazdığı mektupları: Korintoslulara I. ve II., Timoteus’a I. ve II., Selaniklilere I. ve II., Titus’a ve İbranilere yazdığı mektupları bu sınıfa dahil edilmiştir.
273 Gündüz, Pavlus, 26.
274 LAK, c.3, s. 119.
275 Ben Chorin, age, s.50–65,93; Schnelle, s.8–9.
276 Aydın, F., agTez, s.19-32.
Hapiste iken yazdığı mektupları: Koloselilere, Efeslilere, Filipilere ve Filemon’e Mektupları bu kategoride sayılmıştır. Pavlus, bunları hapiste yazdığı için bunlara tutsaklık mektupları da denmiştir.
Polemik mektupları: Pavlus’un tartışmalarının çok olduğu mektupları, bu sınıfa tabi tutulmuştur. Bu sınıflandırmayı yapan araştırmacılar, onun Galatyalılara ve Romalılara yazdığı mektuplarını örnek vermişlerdir.
Rahipsel mektupları: Pavlus’un bazı mektupları cemaati yönetenlere, havarilerine yazılmıştır. Bu mektupların, cemaat yönetimi konusunda tavsiyelerini de içerisinde barındırdığı için bu adla ifade edidiği anlaşılmaktadır. Bunlar da Titus’a, Timoteus’a ve Filemon’a yazılan mektuplardır.277
Esas mektupları: Pavlus’un Romalılara, Galatyalılara, Korintoslulara I. ve II.
Mektupları onun bütün düşüncelerini barındıran mektuplar olarak kabul edilmektedir.
Bu açıdan söz konusu mektuplara bu ad verilmiştir. Bir kısım teolog, bu dört mektuptan gayrisini sahih saymamıştır. Hatta bu görüşte bulunan teologlar, diğer mektupların Gentile Hıristiyanları tarafından yazıldığını dahi iddia etmişlerdir. Daha önce de belirtildiği gibi, Pavlus’un Mektupları’nın dili Yunancadır. Yunanca’nın koin lehçesindedir. O zamanda Yunanca’nın bu lehçesinin ticaret ve iş dünyasında çok yaygın olduğu bilinmektedir. Ayrıca mektupların bir kısmının Pavlus’tan nice sonra öğrencileri tarafından yazıldığını söyleyenler de olmuştur.278 Ayrıca Pavlus’un Mektupları’nın, belirli sistematiğinin olmadığı bilinmekle birlikte bütün mektupları birkaç maddede aşağıdaki şekilde değerlendirililebilir:
Pavlus’un Mektupları’nda düşünce yapısına tesir eden saikler olarak Yahudilik, Gnostik anlayış, Helenistik ve felsefi kültür bulunmaktadır. Zira önceden kendisi, Hıristiyanlığa karşı en sert tavır sergileyen Yahudi grubu olan Ferisilerdendir. Buradan hareketle, mektuplarındaki Yahudi arka plana vurgu yapılmaktadır. Yine Mektuplarda dikkati çeken hususlardan bir diğeri de, Pavlus’a en çok muhalefetin Yahudilerden
277 Gündüz, Pavlus, s.26–27.
278 Mektupların geniş tanıtımı için bkz. Aydın, F., agTez, s.15-34.
geldiği ve sonra Yahudi kökenli Hıristiyanlardan buna katılanların olduğunun görülmesidir.279
Onun mektuplarında tam bir dini metinden çok mistik içerikli Hint dinleri esintisi bulunmaktadır. Bu durumda mektuplar, dini kurallar açısından hem pratik hem de teorik olarak birçok sıkıntı doğurmaktadır. Bu problemli durum, asırlarca sürmüş ve Hıristiyan dünyada parçalanmalara neden olmuş, ayrıca yeni yeni problemleri de beraberinde getirmiştir.280 Bazı ilim adamlarına göre Pavlus, kendi kutsal metinleri olan mektuplarında kendi İncilini, Dini Literatürünü, vaaz ve tartışmalarını, hizmetlerini sunarak aslında Hıristiyanlıktaki gücünü ortaya koymuştur.281
Pavlus’un mektuplarında en dikkat çekici hususlardan biri de, sadece Hıristiyan İsa’yı anlatması ve ondan önceki İsa’ya hiç temas etmemesidir. 282 Aynı zamanda bu mektuplar, o zamanın kültürü, coğrafyası, anlayışı ve öğretisi gibi birçok konuda bilgi vermektedirler. Bu mektuplar ayrıca bir taraftan bitmek tükenmek bilmez bir materyal olmaları bakımından, diğer taraftan da iki bin yıl önceki düşünceyi, yaşamı, anlayışı ve tarihi bilgileri içerisinde barındıran teolojik bir enstantene sunmaları açısından da önemlidir. Ancak bazı araştırmacılara göre Pavlus’un bu mektuplarında genel olarak neyi hedeflediği, ne yapmak isteği anlaşılamamakta ve öğretisi hakkında yeterli kanaate sahip olmak mümkün görünmemektedir. Aynı zamanda bu mektuplar, tartışma götürecek dini, siyasi ve kişisel birtakım konuları da içermektedir. 283
Mektuplarda onun teolojisi, öğrtetisi ve diğer bütün görüşlerinin yanında, havariliği ve misyonerlik tarzı anlatılmaktadır. Ayrıca seyahatleri hakkında da bilgi bulunmaktadır. 284 Bütün bunlara rağmen Pavlus’un mektupları tamamen zaman ve
279 Pavlus’un mektuplarında var olan inanç ve ibadetlerdeki (Pesah günü de dâhil) Yahudiliğin etkisi için
bkz. Ben Chorin, age, s.104–120.
280 Ben Chorin, s.90, 93–94.
281 Wilckens, c.3, s.122.
282 Schnelle, s.13.
283 Schnelle, s.9–10.
284 Schnelle, s.32–34.
şartlardan dolayı belli kişilere, cemaatlere ve yerlere yazılmıştır. Yani yukarıda da aktarıldığı gibi sistematik ve planlı bir şekilde yazılmamışlardır.