SCIENCE TEACHER EDUCATION Dr Mahmut SAR
2. MATERYAL VE METOT
Bu çalıĢmanın amacı, ilköğretim fen bilgisi öğretmenliği programında öğretim gören ikinci sınıf ve dördüncü sınıf öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleği ile ilgili düĢüncelerini öğrenci görüĢlerinden yararlanarak çeĢitli değiĢkenler açısından karĢılaĢtırarak ortaya koymaktır.
ÇalıĢma, 2007-2008 öğretim yılında Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi ilköğretim fen bilgisi öğretmenliğinde öğrenim gören ikinci sınıflardan 45 ve dördüncü sınıflardan 40 olmak üzere toplam 95 öğrencinin katılımıyla gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmada veri toplama aracı olarak öğretmen adaylarına toplam 40 sorudan oluĢan anket uygulanmıĢtır. Öğretmen adaylarının anket sorularına
Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu II Sayfa: 162
objektif cevaplar vermiĢ oldukları göz önüne alınarak veri sonuçları frekans ve yüzde olarak analiz edilmiĢtir.
3. BULGULAR VE YORUM
Fen bilgisi öğretmen adaylarının anket sorularına objektif yanıtlar verdikleri düĢünülerek onların görüĢ ve önerilerinden yararlanılarak yapılan bu çalıĢmada verilerin değerlendirilmesiyle bazı sonuçlar elde edilmiĢtir.
Öğretmen adaylarının mezun oldukları lise türüne göre elde edilen veri sonuçlarına bakıldığında fen bilgisi öğretmenliğini tercih eden öğrencilerin mezun oldukları okullar, kız öğrencilerin %56‟sı genel lise., %34‟ü Anadolu lisesi. ve %10‟u Anadolu öğretmen lisesin den oluĢuyor. Erkek öğrencilere baktığımızda %55‟i genel lise., %30‟u Anadolu lisesi, %9‟u Anadolu öğretmen lisesi., %6‟sı çok programlı lise den mezun olan öğrencilerden oluĢuyor. Bu veri sonuçlarına göre eğitim fakültesi fen bilgisi öğretmenliğini tercih eden öğrencilerin çoğunluğunu genel lise mezunu öğrenciler oluĢturmaktadır. Anadolu öğretmen lisesinden mezun olan öğrencilerin eğitim fakültelerini tercih ettiklerinde ek puan almaları ve öğrencilerin eğitim fakültelerine daha kolay yerleĢmelerine rağmen tercih eden öğrenci sayısı çok azdır.
Öğretmen adaylarının öğretmenlik mesleğini seçmede tercih sıralaması ile ilgili sorulan soruya verdikleri cevaplardan , fen bilgisi öğretmen adayı öğrencilerin öğretmenlik mesleğini seçmede erkek öğrenciler ilk 5 tercihlerinde, kız öğrenciler beĢinci tercihten sonra yaptıkları görülmektedir. Her ne kadar kız öğrenciler beĢinci tercihten sonra tercihlerini yapmıĢ olsalar da bu bölümü seçen kız öğrencilerin fazla olması kız öğrencilerin erkek öğrencilere göre fen bilgisi öğretmenliğini tercih ettikleri görülmektedir. Buradan öğretmenlik mesleğinin kız öğrenciler için ideal bir meslek olduğunu söylemek mümkündür.
Öğretmen adaylarına öğretmenlik mesleğini isteyerek mi seçtiniz sorusuna verdikleri cevaplarda çalıĢmaya katılan öğretmen adayları bu bölüme kendi tercihleriyle ve isteyerek geldiklerini belirtmiĢlerdir. Veri sonuçlarına göre kız öğrencilerin öğretmenlik mesleğini erkek öğrencilerden daha çok istedikleri görülmektedir. Buradan öğretmenlik mesleğinin sevilen bir meslek olduğu söylenebilir. Öğretmen adaylarına okumakta olduğunuz bölümde okutulan alan derslerine karĢı ilgilerinin nasıl olduğunu açığa çıkarmak için sorulan soruya verilen cevaplara göre araĢtırmaya katılan 4. sınıf kız ve erkek öğrencilerin yarıdan fazlası derslere karĢı ilgili olduklarını belirtirken derslere karĢı ilgisiz olan öğrencilerin sayısı da azımsanmayacak orandadır. Öğretmenlik mesleğini severek gelmeleri ve bu mesleği yapabileceklerini belirtmelerine rağmen alan derslerine karĢı ilgisiz olmaları araĢtırılması gereken bir durum olabilir. Öğrencilerin derslere karĢı ilgili veya ilgisiz oluĢları derslerin anlatılıĢ Ģekline veya zorluk ve kolaylık durumuna göre açıklanabilir. Bir konuyu bilmek öğretmenlik için gerekli fakat yeterli değildir. Bilginin nasıl öğretileceğini de iyi bilmek öğretmenlik mesleği için bir gerekliliktir. Bu nedenle öğretmenlik mesleğini seçmiĢ olan öğretmen adaylarına bu mesleği sevdirmek gerekir.
Öğretmen adaylarının mezun olduktan sonra hemen göreve baĢlamaları onların en doğal hakkıdır. Ancak bu ülkemiz için mümkün değildir. Çünkü fakülteden mezun olan öğrenciler tekrar sınavlara girmek zorunda kalıyorlar. Bu durum onlarda bazı endiĢeleri birlikte getiriyor. Öğretmen adaylarına uygulanan KPSS sınavıyla ilgili görüĢlerini belirlemek amacıyla sorulan soruya verdikleri cevaplara baktığımızda, araĢtırmaya katılan 4. sınıf öğrencilerinden kız öğrencilerin %96‟sı, erkek öğrencilerin ise %87‟si öğretmenlik atamasında yapılan KPSS sınavına karĢı olduklarını belirtmektedirler. Bunun sonucu olarak bizler mezun olana kadar o kadar çok sınavdan geçiyoruz diyerek böyle bir sınavın olmasını anlamsız görmektedirler. Gerekçe olarak kendilerine güvenilmediği anlamını çıkarmaktadırlar.
AraĢtırmaya katılan 4.sınıf öğrencilerinin alan derslerinin anlatımıyla ilgili soruya kız öğrencilerin %48‟i ve erkek öğrencilerin %47‟si derslerin uygulamalı olarak anlatılmasını isterlerken, kız öğrencilerin%36‟sı ve erkek öğrencilerin %33‟ü teorik anlatılmasını istemektedirler. Bu sonuca göre yaparak-yaĢayarak ve görerek anlatılan konuların daha kalıcı olacağı düĢünülmektedir.
Okullarımızda öğretmen merkezli öğretim yerine öğrenci merkezli öğretim yapılmaya çalıĢıldığına göre, öğretmen adaylarının bu sisteme göre yetiĢtirilmeleri gerekmektedir.
Öğretmenlik uygulamaları ile ilgili düĢüncelerini ortaya çıkarmak için öğretmen adaylarına sorulan, öğretmenlik uygulamaları ile ilgili soruya öğretmen adaylarının verdikleri cevaplar göre araĢtırmaya katılan, kız öğrencilerin %44‟ü yetersiz %36‟sı yeterli, erkek öğrencilerin %47‟si yetersiz %33‟ü yeterli olduğunu görmektedirler. Bu sonuçlar öğretmenlik uygulamasının gerçek anlamda yapıldığını göstermektedir. Buradan öğrencilerin öğretmenlik mesleğini sevdikleri sonucunu çıkarabiliriz. Öğretmenlik uygulamaları, Ģekilsel olmaktan çıkarılarak adayların uygulamadaki baĢarısı gerçek anlamda değerlendirilmelidir.
Öğretmen adaylarına okumakta olduğunuz bölümde anlatılan derslerin ilköğretim müfredat programına uygun olduğunu düĢünüyor musunuz diye sorulan soruya verilen cevaplardan elde edilen sonuçlara göre anlatılan konuların ilköğretim müfredatına uygun olup olmadığı sorusuna kız öğrencilerin %36‟sı, erkek öğrencilerin %40‟ı uygun olduğunu belirtirken öğretmen adaylarının büyük çoğunluğu uygun olmadığını belirtmiĢlerdir. Bu sonuçlara göre anlatılan konuların ilköğretime yönelik olacak Ģekilde anlatılması gerektiğini söylemek mümkündür. Bu öğrenciler ilköğretimde görev yapacaklarına göre anlatılan derslerinde bu yönde olması gerekir.
Öğretmenlik yapmayı düĢünüyor musunuz sorusuna verilen cevapların değerlendirilmesinden elde edilen sonuçlarda görüldüğü gibi araĢtırmaya katılan 4. sınıf öğretmen adaylarından, kız öğrencilerin %76‟sı, erkek öğrencilerin %73‟ü öğretmenlik yapmayı düĢündüklerini belirtmiĢlerdir. Bu da öğrencilerin öğretmenlik mesleğini severek seçtiklerini gösterirken, kız öğrencilerin %24‟ü, erkek öğrencilerin %27‟si öğretmenlik yapmayı düĢünmediklerini belirtmiĢlerdir. Öğretmenlik yapmayı düĢünmemelerinin nedeni olarak akademik kariyer yapmak istediklerini belirtmektedirler.
Fen bilgisi öğretmen adaylarına öğretmenlik yapmaya hazır olduğunuzu düĢünüyor musunuz sorusuna verdikleri cevaplarda, araĢtırmaya katılan öğretmen adaylarından kız öğrencilerin %56‟sı, erkek öğrencilerin %67‟si öğretmenliğe kendilerini hazır olduklarını ve bu mesleği severek yapabileceklerini belirtmiĢlerdir. Bu sonuç, öğretmen adaylarının öğretmenlik yapma konusunda kendilerine güvendiklerini göstermektedir. Böyle bir sonuç öğretmen adaylarının daha hizmet öncesinden öğretmenliği sevmeleri onların buraya isteyerek geldiklerini göstermekte ve bu da öğretmenlik mesleğinin geleceği bakımından sevindiricidir.
4. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER
Günümüzde öğretmen ve öğretmen yetiĢtirme, geliĢmekte olan dünya ülkelerinde olduğu gibi ülkemizde de sürekli tartıĢılan konuların baĢında gelmektedir. Eğitimin niteliği ve kalitesi büyük ölçüde öğretmenlerin niteliği ile doğru orantılıdır. Eğitim faaliyetlerinde önemli görevlere sahip olan öğretmenlerin nitelikli kiĢiler arasından seçilen, iyi yetiĢtirilmiĢ bireyler olması bir zorunluluktur. Okullarımızda sınıf mevcutlarının kalabalık, araç-gereç bakımından yetersizliklerin olması fen öğretiminde yeni yöntemlerin uygulanmadığı, bilinen klasik yöntemlerle derslerin anlatıldığı tespit edilmiĢtir. Fen bilgisi derslerinin öğretilmesinde kullanılan araç-gereçler ve karĢılaĢılan zorlukların nedenlerinin dersin öğretilmesi esnasında kullanılan yöntemlerden, öğretim amaçlı araç-gereçlerin ve laboratuar olanaklarının yetersizliğinden ileri geldiği bildirilmiĢtir. Öğretmenin etkili olduğu anlayıĢ yerine öğrencinin odakta olduğu öğrenci merkezli öğrenme süreçleri ve etkinlikleri tercih edilmelidir. Öğretme-öğrenme ortamlarında öğretim amaçlı araç-gereçler kullanılmalıdır.
Yapılan çalıĢmadan elde edilen verilere göre genel liseden mezun olan öğrencilerin öğretmenlik mesleğini seçtikleri görülmektedir. Anadolu öğretmen lisesinden mezun olan öğrenciler eğitimlerini aynı alanda devam etmeleri durumunda kendilerine ek puan verilerek eğitim fakültelerine daha kolay girebilmeleri sağlanmasına rağmen bu liselerden mezun olan öğrencilerin tercihleri genel liseden mezun olan öğrencilere göre çok düĢük olduğu görülmektedir. Ülkemizde öğretmen adaylarının seçimi genel olarak geleneksel eğitim anlayıĢı ile yapılmakta öğretmen adaylarının seçiminde öğrencinin fiziksel özellikleri yerine daha çok sınavlardaki baĢarısı dikkate alınmaktadır.
Anket verilerinden elde edilen sonuçlara göre öğretmen adayları öğretmenlik yapmayı sevdiklerini ve bu mesleği isteyerek seçtiklerini belirtmiĢlerdir. Öğretmen adaylarının bu mesleği
Uluslararası Öğretmen Yetiştirme Politikaları ve Sorunları Sempozyumu II Sayfa: 164
seçmeleri ve öğretmenlik yapmak istemeleri geleceğin öğretmenleri için olumlu bir geliĢme olarak düĢünülebilmektedir.
Anket sonuçlarından, öğretmen adayları kendilerini öğretmenlik yapabilme konusunda hazır olduklarını ve bunun nedeni olarak iyi bir eğitim aldıklarını söylemektedirler. Öğretmen adayları, mezun olduktan sonra öğretmenlik yapabilmek için yapılan KPSS sınavına hem kız öğrenciler hem de erkek öğrenciler olumlu bakmamaktadırlar. Bunun neticesi olarak öğretmenliği seven genç öğretmenlerin bu mesleği severek yapabilmeleri için onların önünde duran bu gibi sınav engellerini kaldırmak gerekir. Mezun olur olmaz yapacağı görev bilinciyle ataması yapılarak kendini bu mesleğin içinde bulmalıdır. Bu bilinç içinde olan öğretmen adayı daha hizmet öncesinde iken bu mesleği sevmeye baĢlar.
Öğretmen adayları, becerilerini geliĢtirmek ve mesleğinin inceliklerini kavrayabilmek için staj çalıĢmalarıyla bazı davranıĢları kazanabilmektedirler. Bu nedenle, öğretmen adaylarının gerçek okul ve sınıf ortamını yaĢadıkları bu süreyi en iyi Ģekilde değerlendirilmelidir. Öğretmenlik staj çalıĢmalarının süresinin uzatılarak, öğretmen adaylarının birinci sınıftan itibaren, öğretmenlik mesleğinin ayrıntılarını yaĢayarak öğrenmeleri sağlanmalıdır. Bazı okullarda okul yöneticileri ve uygulamadan sorumlu olan öğretmenler staj konusuna olumlu yaklaĢmamaktadırlar. Bu olumsuzlukların ortadan kaldırması ve öğretmenlik uygulamalarının amacına ulaĢabilmesi için uygulamadan sorumlu öğretim elemanları ve uygulama okullarındaki öğretmenlere önemli görevler düĢmektedir. Eğitim Fakültelerinde yaptırılan öğretmenlik stajlarının yeterli ve baĢarılı olduğu bu çalıĢmada görülmüĢtür. Dördüncü sınıf öğrencilerinin büyük bir çoğunluğunun öğretmenlik yapmayı düĢünmeleri bu meslek için çok sevindirici bir geliĢme olmuĢtur. Fen bilgisi öğretmen adayları ilköğretim müfredatıyla ilgilendiklerini bu çalıĢmada görmekteyiz. Öğretmen adaylarının hizmet öncesi eğitimlerinde ilköğretim fen ve teknoloji konularını da araĢtırdıklarını ve ilköğretim müfredatına kendilerini hazır hale getirdikleri anlaĢılıyor. Buradan öğretmen adaylarının daha hizmet öncesindeki ilgileri yeni yetiĢmekte olan öğretmenlerimiz için önemli bir geliĢme olarak görülmüĢtür. Fen bilgisi kavramlarını anlayarak öğrenme ve öğretme günümüzde gittikçe önem kazanmaktadır. Eğitim sistemimizde yer alan ezbere dayalı olan öğrenme ilköğretimden baĢlayıp üniversite eğitimine kadar devam etmektedir. Ezbere dayalı öğretimden kurtulmak için öğretmenlerin kendilerini yenilemeleri, yeni öğretim yöntemlerini öğrenip öğrencilerin seviyelerine göre bunları uygulamaları gerekmektedir. Ġyi alan bilgisine sahip olmak iyi öğretmen olmak için yeterli olmadığından, üniversite sınavında yanlıĢ tercih yapmaları sonucunda istemeyerek öğretmenlik bölümlerine gelen adayların veya bazı öğrencilerin iĢsiz kalmaları korkusuyla isteksiz kiĢilerin öğretmenlik yapmaları söz konusu olmaktadır. Öğretmenin iyi yetiĢtirilmesi ve sürekli hizmet içi eğitimlerle desteklenmesi, uzman desteği sunulması son derece önemlidir. Öğretmenin baĢarılı olması ve eğitim hedeflerinin gerçekleĢtirilebilmesi için öğretmenlerin çalıĢma koĢulları, ücret ve diğer özlük haklarında iyileĢtirmelerin yapılması zorunludur. Öğretmenlik mesleğinin yalnızca manevi yönden değil, aynı zamanda parasal yönden de çekici hale getirilmesi ve yetiĢmiĢ nitelikli öğretmenlerin meslekte tutulması sağlanmalıdır.
5. KAYNAKLAR
Arslan, M. (2001) Ġlköğretim Okullarında Fen Bilgisi Öğretimi ve Belli BaĢlı Sorunlar, IV.Fen Bilimleri Eğitimi Kongresi, Bildiriler Kitabı, Milli Eğitim Basımevi, Ankara
Bacanak, A., (2002) Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Fen Okur Yazarlıkları ile Fen-Teknoloji-Toplum Dersinin UygulanıĢını Değerlendirmeye Yönelik Bir ÇalıĢma
Bakaç, M.,(2000)Fen Eğitiminde BaĢarının Artırılmasında Amaçların Önemi, Milli Eğitim Der.
Gültekin,M.,(2002) Eğitim Fakülteleri Öğretmen YetiĢtirme Programlarının Yeniden Düzenlenmesi Kapsamında Ġlköğretime Öğretmen YetiĢtirme, Anadolu Üniversitesi Dergisi, Cilt 12, Sayı 1-2
Kavcar, C. (2003). Alan Öğretmeni YetiĢtirme. Eğitimde Yansımalar: VII ÇağdaĢ Eğitim Sistemlerinde Öğretmen YetiĢtirme Ulusal Sempozyumu Kitabı, Sivas: Cumhuriyet Üniversitesi.
Korkmaz, H. (2000). Fen Öğretiminde Araç-gereç Kullanımı ve Laboratuar Uygulamaları Açısından Öğretmen Yeterlikleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi
Sönmez, V. (2003). Öğretmenlik Mesleğine GiriĢ. Ankara: Anı Yayıncılık.
Sözer, E., (1991). Türk üniversitelerinde öğretmen yetiĢtirme sistemlerinin öğretmenlik davranıĢları kazandırma yönünden etkililiği. EskiĢehir: Anadolu Üniversitesi Basımevi.
Ünal, S., (1995) Öğrenci BaĢarısında Etkili Yöntem, M.Ü. Matbaası Eğitim Bölümü Yay. No : 12
YÖK. (1998). Fakülte-Okul ĠĢbirliği. YÖK/Dünya Bankası Milli Eğitimi GeliĢtirme Projesi Hizmet Öncesi Öğretmen Eğitimi, Ankara: Bilkent.