Markann Devrinin Hükümsüzlük Davalarna Etkisi

556 sayl KHK’nin 42. maddesi ile markann hükümsüzlü
ü sebepleri düzenlenmitir. Markann hükümsüzlü
üne sebep olan haller incelendi
inde, hükümsüzlük sebeplerinin 2 balk altnda incelenebilece
i ortaya çkmaktadr. Bunlardan bir ksm markann tesciline engel olan mutlak ve nispi red nedenleridir. Marka bu engellerin varl
na ra
men tescil edilmi ise, söz konusu hükümsüzlük meydana gelmektedir. Di
er hükümsüzlük sebepleri ise markann tescili esnasnda mevcut olmamakla birlikte, hükümsüzlük sebebinin sonradan ortaya çkmas halinde uygulama alan bulacaktr. Bu ayrm markann hükümsüzlü
ünün mü yoksa iptalinin mi talep edilece
inin tespiti hususunda önem tamaktadr391_{. Markann} hükümsüzlü
ü talep etme hakk 556 sayl KHK madde 43 uyarnca zarar gören kiilere, Cumhuriyet Savclarna ve ilgili resmi makamlara tannmtr. Hükümsüzlük davasnda daval ise sicilde marka sahibi olarak gözüken kii olup, Enstitü hükümsüzlük davasnda taraf de
ildir. Hükümsüzlük ancak bunu ileri sürme hakk olanlarn talebi üzerine ve mahkemece tespit edilecek olup, Enstitü tarafndan tescil edilen bir markann, tescilden re’sen iptal ve terkin edilemeyecektir392.

Hükümsüzlük karar geçmie etkili olup, bu etkinin iki istisnas bulunmaktadr. Bunlardan ilki markaya tecavüz nedeniyle açlm bir dava ve bu dava sonunda verilecek karar kesinletikten sonra uygulanmsa, bu durum sonradan verilen markann hükümsüzlü
ü kararndan etkilenmeyecektir. Di
er bir istisna ise markann hükümsüzlü
üne karar verilmesinden önce yaplm ve uygulanm sözlemeler de sonraki bir hükümsüzlük kararndan etkilenmeyecektir. Fakat

391 _{ARKAN, Balangçtan itibaren mevcut olan hükümsüzlük sebeplerine ra
men tescil edilen bir} markann hükümsüzlü
ü, fakat devirden sonra ortaya çkan hükümsüzlük sebepleri nedeni ile markann iptali talep edilebilecektir. ( C.II, s.155).

392 _{Yargtay’n 10.02.2000 tarihli kararna göre: “Daval TPE de davacya istemi kabul etti
ini} belirterek 30.07.1997 tarihinde marka tescil belgelerini vermi olmakla, 556 sayl KHK 29 ila 39. maddelerinde öngörülen tescil ilemleri davaclarn istemi do
rultusunda sona erdirmitir. TPE bundan sonra tescil edilmi bir marka statüsünü kazanm olan markalar üzerinde yeniden inceleme yaparak, o markann hukukunu ihlal edecek ekilde karar akamaz. Dairemizin konuya ilikin 3.6.1999 tarih ve 2118-4802 sayl kararnda da de
inildi
i gibi; bu ekilde kesinlemi ve tescili yaplm bir markann her ne sebeple olursa olsun mevcut yasal düzenlemeye göre, tescili ya
an kuruluça re’sen iptali ve terkini mümkün olmaz.” (Yargtay 11. H.D’nin 2000/226 E, 2000/1196 K sayl ilam.) MOROLU/KENDGELEN, s.1343-1344; Nitekim doktrinde de bu görü benimsenmitir. ARKAN, C.II, s.166 vd; ÜLGEN ve di
erleri, s.444.

markann hükümsüzlü
üne dair verilen kararn kesinlemesinden sonra bu karar herkese kar hüküm ve sonuçlarn do
uracaktr. Bu nedenle kesinleen hükümsüzlük karar, markay hükümsüzlük davasnn açlmasndan önce veya sonra devralan kiiye kar da hüküm ifade edecektir393_{. Marka hakkndaki hükümsüzlük} davas devam ederken marka hakknn devredilmesi durumunda devir sözlemesi hükümsüzlük kararndan etkilenecek midir? 556 sayl KHK madde 44/II-b maddesi uyarnca, markann hükümsüzlü
üne karar verilmesinden önce yaplm ve uygulanm sözlemelerin hükümsüzlük kararndan etkilenmeyece
i belirtilmitir. Bu durumda her ne kadar hükümsüzlük davas devam etmekte ise de, marka hakknda henüz kesinlemi bir hükümsüzlük karar bulunmamas nedeniyle devir sözlemesi hükümsüzlük kararndan etkilenmeyecektir.394

1- 556 sayl KHK madde 42/I-a Uyarnca Markann Devri ile Balantl Olarak Markann Hükümsüzlüü

556 sayl KHK’nin 5/1. maddesinde ayrt etmesi kouluyla kii adlarnn da marka olarak seçilebilece
i kabul edilmitir. Bir kiinin kendi ad ve soyadn marka olarak seçebilece
inin kabulü karsnda bu marka, marka sahibi tarafndan üçüncü bir ahsa devredilebilecektir. Fakat devredenin, kendi ad ve soyadn tayan ve bu toplumda belirli bir tannmlk düzeyi kazanan markasn devretmesi durumunda, bu devir 556 sayl KHK’nin 7/f bendi ile ba
lantl olarak 42/I. Maddenin a bendi gere
ince halk yanltc nitelikte olabilecek ve hükümsüzlük sebebi olarak karmza çkabilecektir.

Avrupa Topluluklar Adalet Divan’nn 30.03.2006 tarihli “Elizabeth Emanuel” karar, bu bakmdan özellik arz etmektedir. Avrupa Topluluklar Adalet Divan’na ön karar için bavuruya neden olan uyumazlkta, Lady Diana için gelinlik tasarlam olan ve bu alanda ünlü “Elizabeth Emanuel” 1990 ylnda “Elizabeth Emanuel” adnda bir iletme açm, 1996 ylnda Hamlet International Plc ile

393 _{ARKAN, C.II, s.170.}

394 _{ARKAN, Markann hükümsüzlü
üne karar verilmesinden önce yaplm ve uygulanm} sözlemeler de, yerine getirilmi olduklar ölçüde, hükümsüzlü
ün geçmie dönük etkisine tabi olmazlar. (Ticari letme, s.290).

Elizabeth Emanuel Plc’yi kurmutur. Elbise Tasarm ve sat konusunda faaliyet gösteren tüm iletme malvarl
n goodwill ve sonradan 1997 ylnda tescil edilen “Elizabeth Emanuel” markas da dâhil olmak üzere bu firmaya devretmitir. Eylül 1997 ylnda Elizabeth Emanuel Plc. letmesini goodwill’ini ve tescilli markay ayn anda adn Elizabeth Emanuel International Ltd. olarak de
itiren Frostprint Ltd.’ye devretmitir. Bayan Emanuel, Elizabeth Emanuel International tarafndan sözlemeli olarak görevlendirilmi, fakat bir ay sonra görevinden ayrlmtr. Kasm 1997’de Elizabeth Emanuel International tescilli markay Oakridge Trading Ltd adl di
er bir irkete devretmitir. 18.03.1998 tarihinde bu irket Elizabeth Emanuel markasnn tescili için bavuruda bulunmutur. 07.01.1999 tarihinde tescilli marka Elizabeth Emanuel’in hükümsüzlü
ü talep edilmitir. Bu dava çerçevesinde Avrupa Topluluklar Adalet Divan’na, “Elizabeth Emanuel” markasnn, devirden önceki gibi bu marka altnda satlan ürünlerin tasarmna “Elizabeth Emanuel”in katksnn bulundu
u izlenimi yaratp yaratmayaca
 hususu tartlmtr395.

Avrupa Topluluklar Adalet Divan, her ne kadar ortalama bir tüketicinin devredenin kreasyona itirak etti
i düüncesinden etkilenebilece
ini kabul etse de, devralan kiinin de markann kalitesini koruyaca
n kabul edilmitir. Bu nedenle Avrupa Topluluklar Adalet Divan “Elizabeth Emanuel” markasnn de
itirilmeden kullanmnn halkta yanl anlamaya yol açmayaca
 sonucuna varmtr396. Avrupa Topluluklar Adalet Divan’nca mallarn ilk üreticisi ve tasarm sahibinin adndan oluan markann tescili talebinin 89/104 sayl Yönerge’nin 3/1-g maddesinin halk yanltaca
 gerekçesiyle reddedilmemesi gerekti
i belirtilmitir397.

Alman Hukuk doktrininde, Avrupa Topluluklar Adalet Divan Karar’nn gerekçesi eletirilmitir. Buna göre doktrinde devralan kiinin markann özelliklerini diledi
i gibi de
itirmekte serbest oldu
u, ürünlerin özelliklerini de
itirip de
itirmemenin sadece ticari bir karar oldu
unu fakat marka sahibinin marka ile

395 _{Kararn yorumu için bkz. UZUNALLI, s.132.}

396 _{EuGH – Elizabeth Florence Emanuel ./. Continental Shelf 128 Ltd. (ELZABETH EMANUEL),} 30.03.2006, C-259/04, GRUR Int. 2006, s.594. (Akt. UZUNALLI, s.133).

397 _{EuGH – Elizabeth Florence Emanuel ./. Continental Shelf 128 Ltd. (ELZABETH EMANUEL),} 30.03.2006, C-259/04, GRUR Int. 2006, s.594. ( Akt. UZUNALLI, s.134).

oluturulan ticari itibar zedelemeyece
i, Avrupa Topluluklar Adalet Divan Karar’nn markann ba
msz karakterini zedeleyece
i belirtilmitir398.

Kiinin ad ve soyadnn marka olarak tescili ile bu markann üçüncü bir kiiye devredilmesi durumunda, ortalama bir tüketicinin, söz konusu markay devreden kiinin markay tasarlad
 inanc ile ürünü satn almas durumunda halkn yanlgya düürüldü
ünün kabulü ile markann hükümsüzlü
üne karar verilebilecektir. Fakat marka devrinin hangi hallerde halkta yanl anlamaya yol açaca
 ve markann hükümsüzlü
ü incelenirken hangi hususlarn göz önünde bulundurulaca
 hususunun de
erlendirilmesi gerekmektedir399_{. Öncelikle Avrupa Topluluklar Adalet} Divan’nn gerekçesinin kabul edilmesi halinde balangçtan itibaren mevcut olmayan hükümsüzlük sebebinin yani devralan bakmndan garanti yükümüne aykr kullanlmas ve markann vasflarnda meydana gelen de
iiklik nedeniyle markann hükümsüzlü
ü talep edilebilecek olup, bu hükümsüzlük sebebi 42/e’de vücut bulmaktadr. Avrupa Topluluklar Adalet Divan’nn gerekçesinin kabul edilmesi halinde, markann devrinden sonra devralan tarafndan markann vasflarnn de
itirilmedi
i durumlarda hükümsüzlük istenemeyecektir. Oysaki hükümsüzlük sebebi markann devrinden sonra, devralan tarafndan markann önemli vasflarnda de
iiklik yaplmasndan de
il, devirden önceki gibi, bu marka altnda satlan ürünlerin tasarmna “Elizabeth Emanuel”in katksnn bulundu
u izleniminin yaratlmas sebebiyle düzenlenen sorumluluk halidir. Bu nedenle Avrupa Topluluk Adalet Divan’nn gerekçesine katlmak mümkün de
ildir.

Bir kimsenin kendi adn tayan markasn devretmesi durumunda, söz konusu markann halka yanl anlamaya yol açp açmayaca
nn tespitinde bir takm kstaslarn göz önünde bulundurulmas gerekmektedir400_{. 556 sayl KHK madde} 12’de tescilli bir markann üçüncü kiiler tarafndan kullanlmasna imkân veren istisnalar düzenlenmitir. Tescilli bir markann üçüncü bir kiinin ad ve adresi olmas

398 _{UZUNALLI, s134.}

399 _{“Markann hükümsüzlü
ü de
erlendirilirken markay devredenin ve devralann hukuki durumu,} tüketici korumasnn etkili olmas ve iç pazarn ileyiine ilikin menfaatlerin dikkate alnmas gerekmektedir. (UZUNALLI, s.134).

400 _{UZUNALLI’ya göre, Markay devreden kiinin hukuki konumu, markay devredenin hukuki} konumu, tüketici korumasnn etkili olmas ve iç pazarn ileyii markann hükümsüzlü
ü incelenirken göz önünde bulundurulmas gereken menfaatlerdir. (s.134).

durumunda do
rudan do
ruya marka olarak kullanlmas mümkün olup, bir ahsn kendi adn ticari ve snai faaliyetlerinde kullanmas, kiilik hakkndan do
an, snrlanamayan ve bertaraf edilemeyen bir haktr401_{. Fakat bir kimsenin marka} üzerindeki kiilik hakkna sahip olmasna ra
men markasn devretmesi durumunda kendi iradesi ile kiilik alanndan çkartmaktadr. Kald ki 556 sayl KHK uyarnca kii adlarnn da devrinin mümkün olmas ve markay devralan kiinin markann mevcudiyeti ve markadan yararlanmaya yönelik menfaati dikkate alnd
nda, söz konusu hükümsüzlük sebebi nedeniyle de
erli bir malvarl
nn zarar görmesi söz konusu olacaktr.

Ayrca 89/104 sayl Marka Yönergesi’nin halk aldatma yasa
nn bireylerin de
il umumun korunmasna yönelik oldu
u ve genel menfaatin korunmas gerekti
i kabul edilmektedir402. Burada dikkat edilmesi gereken en önemli husus ortalama bir tüketicinin söz konusu markaya yönelirken, markann “Elizabeth Emanuel” tarafndan üretildi
i düüncesiyle hareket edip etmedi
i hususunun tespitidir. Ortalama bir tüketicinin, markay tayan ürünün “Elizabeth Emanuel” tarafndan üretildi
ini düünmesi nedeniyle, markaya yöneliyorsa bu durumda markann halkta yanl anlamaya yol açaca
nn kabulü gerekmektedir. Fakat bir kiinin adn içeren markann, yalnzca bu ahsn üretim sürecine dâhil oldu
u izlenimi yaratmas nedeniyle hükümsüzlü
üne karar verilmesi yönündeki beklenti ba
msz olarak devredilebilen bir hak olan ahs ad içeren marka fikri ile ba
dar olmad
 gibi, bu beklentinin korunmas, halkn korunmas veya iç pazarn ileyii için gerekli olmakszn markay devralan marka sahibinin fikri haklarnn zayflatlmas anlamna gelecektir403. Bu nedenle hükümsüzlük sebebinin tespiti önem tamakta olup, hükümsüzlük sebepleri de
erlendirilirken yukardaki menfaatlerin göz önünde tutulmas, de
ien tüketici beklentisinin dikkate alnmas gerekmektedir. Aksi takdirde bu hükümsüzlük sebebi, ahs ad içeren markann devrini imkânsz hale getirebilecektir.

401 _{SERT, Marka hakknn sa
lad
 kiilik haklarnn marka sahibinin ünü ve itibar ve bunlardan} do
an haklar da ifade etti
ini belirtmektedir. ( s.15);TEKNALP, Markann Üçüncü Kii Tarafndan Kullanlmas, s. 633-643.

402 _{UZUNALLI, s.135.}

2- 556 sayl KHK madde 42/I-e Uyarnca Markann Devri ile Balantl Olarak Markann Hükümsüzlüü

Markay devralan kiinin, markann ait oldu
u mal ve hizmetlerin kalitesini garanti etme fonksiyonun bulunmamas nedeniyle, bu kalitenin de
itirebilece
i kabul edilir404_{. Dolaysyla marka sahibi zaman içinde mal veya hizmetlerin} kalitesinde de
iiklik yapabilir405_{. Bu nedenle marka hakknn kapsad
 mal veya} hizmetlerin kalitesinin de
imesi tescile engel de
ildir. Fakat mal veya hizmetin kalitesinin de
imesinin halkta yanl anlamaya yol açmas durumunda, balangçta var olmayan bu hükümsüzlük sebebinin marka hakknn devri ile ortaya çkmas mümkündür.

Devralan, devrald
 markann belirli bir kaliteye sahip oldu
u hususundaki umumun bilgisi nedeniyle markann de
erini tehlikeye sokmamak için ürün kalitesini sa
lamak ve garanti etmek isteyecektir406. Fakat markann ba
msz karakteri göz önünde bulunduruldu
unda devralann markay tayan ürünün kalitesini de
itirmesine hukuki bir engel bulunmamaktadr. 556 sayl KHK madde 41/I-e uyarnca, hak sahibinin veya yetkili kld
 kii tarafndan kullanm sonucunda markann, tescil edildi
i mal veya hizmetlerin niteli
i, kalitesi, üretim yeri ve co
rafi kayna
 konusunda halkta yanl anlama ihtimalini do
urmas halinde markann hükümsüzlü
üne karar verilece
i kabul edilmitir. Burada dikkat edilecek husus söz konusu hükümsüzlük sebebinin balangçtan itibaren var olmamas, markann kullanmn sonucu ortaya çkmasdr. Örne
in markann devri ile devralan kiinin markann co
rafi kayna
 konusunda halk yanlgya düürmesi halinde bu hüküm uygulama alan bulacaktr. Fakat KHK madde 41/I-a uyarnca markann hükümsüzlük sebepleri bakmndan dikkate alnmas gereken menfaatlerin 556 sayl KHK’nn 41/I-e uyarnca da dikkate alnmas gerekmektedir.

404 _{ARSEVEN, s.121.}

405 _{ARKAN, C.II, s.182; ARSEVEN, s.121 vd; ÇAMLIBEL, s.249; MERAN, s.178.} 406 _{UZUNALLI, s.136.}