Hukuki ilemler sebebe bal olup olmadklarna göre, “sebebe bal” ve “soyut” hukuki ilemler olarak ikiye ayrlrlar. lemin sebebe bal olup olmad sorunu özellikle kazandrmalarda söz konusu olacaktr. Taraflarn üzerinde anlat hukuki sebep, kazandrmay içeren hukuki ilemin bir parças haline getirilmi ise kazandrma sebebe baldr. Bu durumda kazandrmann geçerli olmas ve hüküm dourmas geçerli bir hukuki sebebin varlna baldr358. Fakat hukuki sebep, kazandrmay içeren hukuki ilemin olgusundan çkarlm ise, yani kazandrma hukuki sebebinden soyutlanm ise “soyut hukuki ilem” söz konusudur. Bu durumda kazandrma geçerli sebebe dayanmasa da geçerli olur ve hüküm dourur359.
Fiil ehliyetinin bulunmamas durumunda, soyutluk ve sebebe ballk ilkelerinin fark ortaya çkacaktr. öyle ki, sebebe ballk ilkesine göre devrin temelindeki hukuki muamele, devralann fiil ehliyetine sahip olmamas sebebiyle batl ise, ayn ekilde devir ilemi de batldr360. Sebebe ballkta borçlandrc
358 Ayrntl bilgi için bkz. EREN: Kymetli evrak hukuku bir tarafa braklrsa, TMK ve BK yönünden tasarruf ilemleriyle borçlandrc ilemlerin sebebe bal olduunu kabul ediyoruz. (s.172-176.); ÖZSUNAY: Nesnel haklara ilikin tasarruf muameleleri nedene baldr. Bu bakmdan, borçlandrc muamele geçerli olmad takdirde tasarruf muamelesi etki dourmaz. (s.267).
359 EREN, s.174.
360 Yargtay 01.11.2002 tarihli ilam: “…Oysa davaya konu alacan kayna olan tama sözlemesinin 8. maddesinde temlik yasana ilikin bir hüküm bulunduu gibi, alaca temellük eden avukatn görülmekte olan bu davada davac tarafn vekili olarak görev yaptndan, bu konuda Avukatlk Kanunu’nun 47 ve 164. maddesinin uygulanmasnn mümkün olup olmad konusunda mahkemece herhangi bir deerlendirme yaplmamtr. Davac ile avukat arasndaki temlik sözlemesinin geçerli olup olmad aktif dava ehliyetinin belirlenmesi bakmndan önem tadndan bu konunun tama sözlemesi ve Avukatlk Kanunu’nun hükümleri de göz önünde tutularak yaplan temlikin geçerli olup olmad yönünden deerlendirme yaplmas gereine deinilerek kararn bozulmas gerektii halde, hüküm Dairemizce sadece avukatlk ücreti bakmndan düzeltilerek onandndan, daval vekilinin karar düzeltme isteminin kabulü ile Dairemizin 08.07.2002 gün ve
ilemdeki sakatlk tasarruf ilemine de yansr ve onu da sakatlar, geçersiz klar361. Marka devrinin soyutluu kabul edilirse, durum tam aksi yönde oluur. Bu takdirde, devredenin temelindeki hukuki muamelenin yaplmas annda fiil ehliyetinden yoksun bulunmas hali, devredenin, devir zamannda fiil ehliyetine kavumu ve istenen dier koullarn da yerine getirilmi olmas kaydyla devir sözlemesinin geçerliliini etkilemez. Temel ilemdeki sakatlk ve geçersizlik, devir ilemi geçerli olarak yaplmsa onu etkilemez, sakatlayp geçersiz klmaz362.
Kanunda marka devir sözlemesinin sebebe bal veya sebepten bamsz olduuna dair herhangi bir düzenleme mevcut deildir. Bu nedenle marka devir sözlemesinin sebebe bal olup olmad hususunda görü birlii bulunmamaktadr. Fakat bir tasarruf sözlemesi olmas nedeniyle marka hakknn devriyle benzer nitelik tayan alacan temlikinin baz yazarlarca soyut olduu savunulmakta ise de363, hâkim görü alacan temlikinin sebebe bal olduu yönündedir364. Marka devir sözlemesinin sebebe bal olduunun kabul edilmesi durumunda devralann durumu arlaacaktr. Zira borçlu, yaplan devrin geçerli olup olmadn aratrmak zorundadr. Aksi takdirde borçlu bunun sonucuna katlanmak zorunda braklmaktadr.
Marka hakknn devri sözlemesinin soyut bir tasarruf ilemi olduunun kabul edilmesi durumunda ise devir sözlemesinde devrin dayand hukuki sebebin gösterilmesi zorunlu olmamakla birlikte, devir geçerli bir sebebe dayanmasa da marka hakk devralana geçer ve devreden BK madde 61 vd. hükümleri uyarnca sebepsiz zenginleme hükümlerine dayanarak zenginlemenin iadesini talep edebilecektir365. Bu varsayma göre herhangi bir sebeple devrin temelindeki muamele geçersiz olsa bile bizzat devrin geçerli olmas halinde borçlu tarafndan 2002/3391 E, 2002/7186 K sayl kararnn kaldrlarak yerel mahkeme hükmünün açklanan bu gerekçeyle bozulmasna karar verilmesi gerekmitir.”(Yargtay 11. H.D.’nin ve 2000/10007 E, 2002/9843 K sayl ilam, Kazanc Veri Taban).
361 DAYINLARLI, s.67; Mülkiyeti nakleden tasarruf ileminin sebebe bal olmas gerektii yönünde bkz. TANDOAN, s.96.
362 DAYINLARLI, s.68.
363 ARAL, s.63; ARSEBÜK, s.2; SEROZAN, ss. 94-96; OUZMAN /BARLAS, s.142; OUZMAN/ÖZ, s.923; ARAL, s.63.
364 AYTER, ss.90-91; DAYINLARLI, s. 99; EREN, ss.1181-1182; TANDOAN, s.96.
365 Sebepsiz zenginleme davalarn gerekçe göstermenin soyutluk ilkesi bakmndan yerinde olmad yönünde bkz. TANDOAN, s.96.
ödeme yaplm ise borçlu borcundan kurtulur. Bu nedenle marka devrinin soyut olduunu kabul edenler, soyutluk ilkesinin pratik ihtiyaçlara cevap vermesi, istikrar ve güven salamas bakmndan kabul etmektedirler.
Marka devir sözlemesi soyut hukuki ilem olarak kabul edilmektedir366. Buna göre devir sözlemesinde devrin dayand hukuki sebebin gösterilmesi zorunlu olmamakla birlikte, devir geçerli bir sebebe dayanmasa da marka hakk devralana geçer. Devreden marka hakkn ancak BK madde 61’e göre devrettii kiiden sebepsiz zenginleme hükümlerine dayanarak talep edebilecektir. Fakat markann devrinin sebebe bal olduu kabul edilecek olursa, devirde sebep gösterilmemi ve sebep geçersiz ise marka hakk devralana geçmeyecektir. Bir hakk devralan kiinin bu hakk devrald kiinin geçerli bir hukuki sebebe dayanp dayanmadn aratrmak zorunda deildir. Soyutluk ilkesi hukuki istikrar ve ilem güvenliini salamas nedeniyle savunulmaktadr. Fakat bir tasarruf ilemi olmas nedeniyle marka hakknn devriyle benzer nitelik tayan alacan temlikinin sebebe bal olduu savunulmaktadr367.
Marka devir sözlemesinin bir tasarruf ilemi olmas nedeniyle, sözlemenin kurulduu anda marka hakk devralana geçmekte ve sözlemenin kurulduu anda sözlemeyi sakatlayan herhangi bir sebebin bulunmamas halinde markann devri sözlemesi geçerli olarak kurulmaktadr. Bu nedenle borçlandrc bir ilem olan markann devri taahhüdü esnasnda mevcut bulunan sakatlk hallerinin markann devrini geçersiz hale getirmeyecektir. Kald ki markann devri taahhüdü markann devri sözlemesinin bir ön koulu olmayp, taraflar dilerlerse markann devri taahhüdü yapabilecekleri gibi, yalnzca tasarruf ilemi ile de marka hakkn devredebileceklerdir. Bu nedenle markann devri bakmndan soyutluk ilkesinin benimsendii kabul edilebilir.
366 TEKNALP, Fikri Mülkiyet, s.432; YASAMAN, C.II, s.685. 367 EREN, ss.1181-1182.
VIII. DEERLENDRME
Borçlar Kanunu madde 11 uyarnca sözlemelerin kurulmas kural olarak herhangi bir ekle bal deilse de sözlemenin ekle bal olarak yaplmas gerektii kanunda belirtilmi ise bu durumda belirtilen ekle uyulmadan yaplan sözleme geçersiz olmaktadr. Nitekim 556 sayl KHK uyarnca markann devri sözlemesinin geçerli olarak kurulabilmesi için yazl olarak yaplmasnn gerektii düzenlenmitir. Aksi takdirde sözleme geçersiz olacaktr. Her ne kadar KHK’de ticari iletmenin devrinin aksi kararlatrlmadkça markann devrini de kapsayaca düzenlenmi ise de kanmca marka hakknn ticari iletme ile birlikte devredildiinin devir sözlemesinde açkça belirtilmesi gerekmektedir. Nitekim Yargtay’n görüü de bu yöndedir.
Devir sözlemesinin yazl yaplmasnn gerekmesinin geçerlilik koulu olmasna ramen devir taahhüdünün yazl yaplp yaplmayaca konusunda kanunda açk bir düzenleme bulunmamaktadr. Bir tasarruf ilemi olan alacan temliki hükümlerinin markann devrinde uygulama alan bulmas nedeniyle, markann devri taahhüdünde de alacan temliki taahhüdüne ilikin hükümlerin uygulama alan bulaca söylenebilir. .Alacan temliki taahhüdünün devrinde BK madde 163/2’de özel bir ekil art öngörülmemi olup, bu nedenle alacan temliki taahhüdünün yazl yaplmas gerekmemektedir. Markann devri taahhüdünde alacan temliki taahhüdüne ilikin hükümlerin uygulanacann kabulü halinde markann devri taahhüdünün de BK madde 163/2 uyarnca özel bir ekil art öngörülmedii kabul edilecektir.
Markann devri taahhüdünün borçlandrc bir ilem olmas nedeniyle devir taahhüdüne satm sözlemesine ilikin hükümlerin uygulama alan bulmas da mümkündür. Nitekim satm sözlemesi de herhangi bir ekle bal deildir. Bu nedenle satm sözlemesine ilikin hükümlerin, marka devir taahhüdü bakmndan uygulama alan bulmas durumunda marka devir taahhüdünün de herhangi bir ekle tabi olmadn söylemek mümkündür.
BK madde 22/2 hükmü uyarnca ekle bal bir sözlemenin, vaadinin de ekle bal olduu hüküm altna alnmtr. Bu durumda devir sözlemesinin yazl yaplmasnn gerektiinin kabulü karsnda devir taahhüdünün de yazl yaplmas gerektii savunulabilir.
Kanmca 556 sayl KHK madde 16 uyarnca markann devrinin yazl ekle tabi olmas ve BK madde 22/2 hükmü uyarnca ekle bal bir sözlemenin, vaadinin de ekle bal olduu düzenlenmi ise de, markann devri sözlemesinin tasarrufi nitelikte olmas ve markann devri taahhüdünün ise asl borçlandrc sözleme olmas nedeniyle BK madde 22’nin markann devri taahhüdü bakmndan uygulama alan bulmas mümkün deildir. Bu anlamda markann devri taahhüdünün asl borçlandrc sözleme olmas nedeniyle alacan temliki bakmndan BK madde 163/2’de düzenlenen özel hükmün markann devri taahhüdü bakmndan da uygulanmas mümkün deildir. 556 sayl KHK madde 15/II gereince tescilli bir marka üzerindeki salar aras ilemlerin yazl ekilde yaplmasnn öngörülmesi nedeniyle markann devri taahhüdünü konu alan sözlemenin de yazl ekilde yaplmas gerektii söylenebilir.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
MARKA DEVRNN TESCL, HÜKÜM VE SONUÇLARI I. MARKA DEVRNN TESCL VE ETKLER
A. Genel olarak
Taraflar arasnda marka devir sözlemesinin kurulmas ile tasarruf ilemi gerçeklemi olup, bu nedenle devrin sicile kayd kurucu deil bildirici bir etkiye sahip olacaktr. Her ne kadar tescilin etkisinin bildirici olmasna ramen gerek 556 sayl KHK ile gerekse Tasar ile markann devrinin tescili talebinde Enstitü’ye bir takm haklar ve yetkiler verilmitir. Örnein markann devri, mal veya hizmetlerin corafi kayna, kalitesi veya markann kendisi ile ilgili olarak halk yanlgya düürebilecek nitelikte ise, yeni marka sahibi halk yanlgya düürmeyecek ekilde mal veya hizmetlerde marka tescilinin snrl bir hale getirilmesini kabul etmedii takdirde, devir ileminin Enstitü tarafndan yaplamayaca kabul edilmitir. Yine tescilli bir markann devri srasnda ayn markann veya ayrt edilemeyecek derecede benzerinin, ayn veya halk yanlgya düürecek derecede benzeri mallar veya hizmetler için baka marka tescillerinin bulunmas halinde, bu markalarn da devredilmesi gerektii düzenlenmitir. Ayn zamanda devrin sicile tescili ve yaynlanmasndan sonra da markann hükümsüzlüünü douran sebepler ortaya çkabilecektir. Bu ve benzer durumlarda markay devralan kiinin hangi artlar altnda devredene ve Enstitü’ye bavurabileceinin tespiti gerekmektedir.