Makedonya’da Yaşayan halklar Arnavutlar

olarak görülürler. Makedonlar, Arnavutlar ve Türkler, Sırpları agresif ve askeri, Romanları fakir ve tembel, Ulahları zeki ve cimri olarak görürler. Müslüman ve Hıristiyan evlilikleri son dönemde çok sınırlanmıştır.

1996 dan 10 yıl önce etnik olarak temiz evlilikler 1/3 den az iken bu oran iki kat daha fazla artmıştır. Homojen evlilikleri Makedonların %38 i tercih ederken, bu oran Türkler %50 Arnavutlarda ise %78’dir. %34 ü başka bir etnik gruptan arkadaşlığın zor olduğunu söylerken bu oran 10 yıl önce sadece %4 den azdır. Herhangi birinden nefret etmiyorum diyenlerin oranı %85 den fazla iken, bu oran 1996 da %45 düşmüştür. Arnavutlar da %30 a, Makedonlar da %48 e Türkler ise %55 olmuştur. Makedonlar, Arnavutlardan, Arnavutlar Makedon ve Sırplardan, Türkler Sırplardan nefret ederken, Ulahlar ve Romanlar nadiren bu ifade edilmektedir. İnsanların çıkarları bozulduğundan yeni bir savaş başlar mı diye sorulduğundan %49 u evet derken bu oran 1987 de sadece %8’dir. (Simonska, 2005)

4.1.2. Makedonya’da Yaşayan halklar Arnavutlar

Makedonya’nın kuzey batısında bulunmaktadırlar. İllyrian kabilesinden geldikleri dillerinin Indo-European dil ağacından geldiği bilinmektedir. 17. Yüzyılda Osmanlılar, yerli Slav nüfusuna uyguladıkları baskı yöntemi ile boşaltırken, Gjergi İskender bey imparatorluktan düştükten sonra

Arnavutlar geniş yetkili olarak, Osmanlı kurallarına uyarak Osmanlı beyi olup bölgeyi yönetmeye başlamışlardır. Arnavutlar, 1. Balkan savaşından sonra bağımsız olurken Debre’nin güney ve kuzeyindeki az bir bölgeye de girmişlerdir. Makedonya’daki Arnavut sorunu, Kosova’nın Sırp eziyeti ile karşılaşması ile başlamıştır. Komünist Makedonya bu algıya yardım etmemiştir. Kosova da Arnavut polis gücü %5 den az iken hapishanedekilerin %80 den fazlası Arnavut’tur. Etnik Arnavutlar bağımsızlık içinde olmak istememişlerdir. Bu karışıklığın en önemli sebebi, hükümet tarafından belediyelerde yaratılan yapıdan kaynaklandığı ileri sürülmüştür. 1992 yılında Arnavut topluluğu diğer toplulukların nüfus oranlarına baskı yaparak kendilerini Arnavut olarak yazdırmaları için özellikle Türkler ve Torbeşler üzerinde baskı uygulamışlardır. Ağustos 2001 Ohri çerçeve antlaşması kendi nufüslarını %25 olarak onaylatmıştır. (Evans, 2012,42-43), Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk

Türkler

Doğu Makedonya da Doyran Valnadova ile Radoviç İştip arasındaki bölgede yoğun olarak yaşarlar. Türkmen kavimleridir. Osmanlının en iyi kolonize ettiği ve yerleştiği toprakları vatan olarak kabul eden ve en iyi örneklerinden biridirler. Çoğunlukla işgalcilerin çocukları olarak düşünülüp, korkuldukları için çok baskıya uğramışlardır. Yoğun göç 1950 li yıllarda Türkiye ye olurken ikinci büyük göç de 1990 lı yıllarda Yugoslavya nın bölünmesi ile yaşanmıştır. Sosyo-ekonomik ve askeri stratejik yapıdaki bölgelerde yaşamaları da göç üzerinde etkili olmuştur. 16.

Yüzyılda İslamlaşan Hıristiyan gruplar da Yörüklere katılmışlardır. Prilepe, Ovcepole ve Tikveş de bu olaylar yaşanmıştır. Tarikat yapıları ile organize olmaktadırlar. Bektaşilik gelenekleri hala yaşamlarında devam etmektedir. Düğünlerde, bayramlarda yağlı güreşler, taş kaldırması (taşıtmak), at ve eşek yarışlar bu topluluk içinde yaygın eğlence araçlarıdır. Akrabalar arası evlilik toplum içinde kabul edilmezken, iki erkek kardeşin, iki kız kardeşle evliliği sonucunda paranın aile dışına çıkmaması açısından sık karşılaşılan bir durumdur. (Evans, 2012,46-47), Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk

Osmanlı imparatorluğunun çöküşünden sonra birçok Türk, Türkiye’ye göç etmiştir. Osmanlı liderlerinin yerini, Sırplar almışlardır. 1950 ile 60 yıllarda 80 bin ile 150 bin Türk Yugoslavya’yı terk etmişlerdir. 2002 yılında en son yapılan nüfus sayımında %4 kendini Türk soylu olarak tanımlamıştır. Türkler, Makedonya da Cair, Vrapciste, Gostivar, Plasnica, Radoviç, ve Merkez Jupa da yoğun olarak yaşamaktadırlar. Özellike doğu Makedonya da yaşayan Türkler

Yörüktürler. Bunlar da özellikle Radoviç, Vrapciste ve Gostivar da bulunmaktadırlar. (Evans, 2012,s.44), Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk.

Torbeşler

Plasnica da yoğun olarak yaşarlar. Gerçekte Makedon Müslümanlardır. Kendilerini Türk olarak hissederler. Arnavutça ve Türkçe konuşamazlar, Ortodoks Makedon da değillerdir. Arnavutlar, Müslüman Makedonyalılara Pomak diye de isimlendirirler. Bu terim Rodop dağlarında yaşayan Müslüman Bulgarlara verilen ifadedir. (Evans, 2012,s.44), Matusiteb. (2016).

www.matusiteb.org.mk Romanlar

Romanlar Avrupa yaklaşık olarak 14 milyon kadardırlar. Kuzeybatı Hindistan’dan 11-14 yüzyıl arasında göç etmişlerdir. Sankrit dil grubundan bir dil konuşurlar. Arli, Kovaci- Burudji, Djambazi, Baruci, Juzari, Pristevaci, Gilanli ve Topanlı da yoğun olarak yaşarlar. Müslüman dinini seçenlere Xoraxone Romanları, Hıristiyan dinini seçenlere Dasikane Romanları denir.

2002 yılında yapılan son nüfus sayımına göre Makedonya’da yaşayan Romanların nüfusları 53.879’dır bu da bütün nüfusun %2.66’sidir. Tahmini nüfus 150 bin kadardır. Üsküp’ün kuzeyinde Suto Orizari’de 13.300 kişi yaşamaktadır. Kosova’daki savaştan sonra da 1700 kişilik bir göçmen grubu Manastır ve Prilepe’ye yerleşmiştir. (Evans, 2012,44-45). Doğu Makedonya’da İştip, Radoviç de Romanlar ile yapılan sohbetlerde kendilerini Türk olarak tanımladıkları tespit edilmiştir. Radoviç’te Türk oranı resmi istatistiklerde %13.5 olarak belirtilmektedir. Bu oranın çok büyük bir kısmını Şahin Mahallesinde yaşayan Roman vatandaşlar oluşturmaktadır. Şahin Mahallesinde bütün evler Türk bayrakları ile süslenmiş ve herkes Türkçe konuşmaktadır. Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk

Aromanians – Ulahlar

Makedonya’ya gelişleri M.Ö. 2 dedir. Romanya daki Romenlere dil ve etnisite açsından bağlı değilseler bile birçoğu zamanla oraya göç etmişlerdir. Latin temelli bir dil konuşurlar. Armonji denir. Onlar için birçok isim verilmiştir. Ulah sözü Yunanca aptal sözünden türetilerek kullanılmıştır. Yunanlılar onlara Koutzovlachs (eksik, kusurlu) derler bunun anlamı da Yunan savaşına katılmayı red etmelerinden dolayı eksik bacak anlamında kullanılmasından

kaynaklanmaktadır. Türkler Ulah, Arnavutlar Tschobani, Sırplar ise Cincari derler. 2002 nüfus sayımında % 0.5 oranında bir nüfusa sahip oldukları belirlenmiştir. Ulahlar ticaret ile uğraşırlar.

Koyun çiftlikleri ve büyük çiftliklere sahiptirler. Cincari eli sıkı anlamındadır. Malovisite, Ulah köyü olarak bütün yöresel gelenekleri göstermektedir. Artık Ulahlar köy yaşantısından şehir hayatına tamamen geçerek Makedon toplumuna entegre olmuşlardır. Makedonya da çok tutumlu olmaları, işlerini çok iyi bilmeleri ve Makedonya’nın bütün önemli mevkilerinde olmaları ile ünlüdürler. (Evans, 2012,47-48), Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk

Diğer Azınlıklar

2002 yılında nufüs sayımında Sırp asıllıların oranı %1.8 olarak tespit edilmiştir. Ayrıca Hırvat ve Karadağlılar da Yugoslavya günlerinden kalmışlardır. Ermeniler orta çağlarda göç etmişlerdir.

Ashkali Mısırlıları, Hintli romanlara kadar soyu uzanmaktadır. Ashkali Mısırlıları ve fakir Türkler, Osmanlı imparatorluğundan sonra Makedonya’yı terk etmişlerdir. Özellikle Ustrumca bölgesinden bu göçler olmuştur. Bir de Osmanlı nın Bosna Hersek ten çekilmeleri sonucu Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun himayesinde yaşamamak için o bölgeden göç edip Makedonya da yaşayan bir Boşnak toplulukta vardır.

Mijaklar, en iyi bilinen azınlıklardandır. Nüfus sayımında ayrı olarak tesbit edilmemişlerdir.

Onun için sayıları bilinmemektedir. Mijaklar, batı Makedonya da beş asırdır yaşamaktadırlar.

Mijachija ve Rega bölgesinde yaşamaktadırlar. Ortodoks ve Müslüman karışık bir toplulukturlar.

İslamiyet 16 yüzyılda yayılmaya başlamıştır. Mijaklara, Ortodoks Makedon denilirken Müslüman Makedonlulara Torbeş ifadesi kullanılmaktadır. Mijakların yaşadıkları alan Radika ve Mala nehri bölgesinde, kuzeyde Sağ dağları ile sınırlanırken, Korab, Desat ve Krcin dağları ile batıda, Bistra ve Stogov ile doğuda, Debre vadisi ile güneyde sınırlanmıştır. Makedonya da en iyi bilinen ağaç kakmacılığı ustaları ve demir işçiliği zanaatkarları onların arasından çıkmaktadır.

Mijakların bayrakları en eski Makedon bayraklarındandır. Beyaz zemin kırmız ve sarı ile sınırlanırken sarı çarpı kırmızı ve sarı daire içindedir. Bayrakta dört sembol vardır. Makedon aslanı, Bizansın çift başlı kartalı, Bogomil yıldızı ve yarım ay Celtic ejdarhası bulunmaktadır.

(Evans, 2012, 48-49), Matusiteb. (2016). www.matusiteb.org.mk

Makedon alfabesi Sırp alfabesine yakındır. Fakat onlar Sırpların 30 harfine karşılık 31 harfli bir alfabeye sahiptirler. Makedonların grameri, Bulgarcaya çok yakındır. Sırplar Latin alfabesini

kullanmaya başlamışlarsa da, Makedonlar hala Kiril alfabesini kullanmaktadırlar.(Evans, 2012, 49), (Ağanoğlu, 2016).

Arnavut dilinde iki ayrı lehçe vardır Gheg’ler kuzey Arnavutluk ta konuşulan lisandır. Ayrıca Kosova ve kuzeybatı Makedonya’daki Arnavutlar arasında konuşulan lisandır. Tosk, güney Arnavutluk ta konuşulur. 19. Yüzyıla kadar Arnavutların beş farklı alfabeleri vardı. Bu da halk arasındaki ilişkiyi ve öğrenmeyi zorlaştırıyordu. 1908 yılında Manastır da yapılan konferansla farklı dillerin birleştirilmesi, alfabenin tek olması ve alfabede 36 harfin olması kabul edildi.

(Evans,2012,s.50), (Ağanoğlu, 2016).

Balkan savaşlarından sonra Ortodoks kilisesi Sırp Ortodoks kilisesini merkez olarak tanıdı. 1958 yılında Makedon Ortodoks kilisesi otonomisini kazanmış olsa da yine merkez olarak Sırp Ortodoks kilisesine bağlı idi. 19 Temmuz 1967 de Makedon Ortodoks kilisesi tamamen Sırp Ortodoks kilisesinden ayrılarak bağımsızlığı ilan etti. Makedonya da yaşayan İslami gruplar, Sünni ve Şii’dir. Yaklaşık 1/3 ü Sünni’dirler. Müslümanlık Arnavutlar, Türkler, Torbeşler, Romanlar ve diğer etnisiteler arasında yaygındır. Ayrıca küçük bir derviş inananları ile farklı tarikatlara mensuplarda vardır. Halveti, Bektaşi, Nakşi Bandi, Kadiri, Melami, Rufa-i, Sinan-i bunlardan bazılarıdır. Mısır, Suriye ve Suudi Arabistan’dan gelen öğrenciler ile Wahabi ve Salafi İslam da küçük grupları etkisinde tutmaktadır. İslami din topluluğunun Makedonya’daki başkanına Reis-ül-Ulema denir. Reis-ül-Ulema, Riyaset’e başkanlık eder. 51 üyeli bir konsül (Meshihat) tarafından kararlar alınır. Riyaset ve Meshihat camii komitesi 13 dini komiteye ayrılır. Her birinin başında bir müftü vardır (Evans, 2012,51-52), (Ağanoğlu, 2016).