Liman Betimleri

Bölgedeki birçok kentin lokasyonu belirgin olmasına rağmen Kaisereia Germanika‟nın konumu yukarıda ana hatlarıyla belirtildiği gibi hala ikna edici bir çözüme kavuşmuş durumda değildir. Kentin konumu hakkında süregelen tartışmalarda önemli bir husus Kaisereia Germanika‟nın denize limanı olan bir kentin hinterlandında mıydı yoksa gerçek bir liman kenti miydi sorusudur. Bu noktada liman tasvirli sikkeler Kaisereia Germanika kentinin coğrafi konumuna dair ipuçları sunmaktadır. Bu düşünceler için önemli olan ilk sikke serisi Pescennius Niger yönetiminde darbedilmiştir (Kat. No. 1). Benzer tasvirler Septimius Severus (Kat. No. 2), Iulia Domna ve (Kat. No. 3) zamanında tedavüle sokulan sikkelerde de bulunmaktadır³¹⁹. Tüm liman tasvirli sikkelerin ortak özelliği üzerinde giriş kısmı iki dalgakıran ile çevrili olan dairesel veya omega formdaki liman kompleksinin kuş bakışı görünümünü canlandırmasıdır.

Bu sikkelerin arka yüz betimlerinde bir liman tesisi için gerekli olan önemli ve tipik elemanlar temsil edilmiştir. Sikke tasvirlerindeki liman tesisinin omega forumunda ve kuşbakışı perspektifinden verilmesi liman tesisinin doğal değil yapay olarak inşa edilmiş olduğunu düşündürmektedir³²⁰. Bazı araştırmacılara göre Pescennius Niger ve Iulia Domna sikkesindeki tasvirlerde bir ticaret gemisi teşhis edilirken, Septimius Severus serisindeki tasvirde ise bir savaş gemisi resmedilmiştir³²¹. Ticaret gemisi olduğu düşünülen tasvirde yelkenler indirilmiş, buna karşın savaş gemisi olduğu düşünülen tasvirde yelkenler kaldırılmış şekildedir. Farklı tiplerdeki geminin tasvirleri liman yapısının hem askeri hem de sivil amaçla kullanıldığını düşündürmektedir³²². Bunun yanı sıra J. Sölch, bu durumun Geç Roma Dönemi‟nde Kaisereia Germanika kentine son derece önemli bir statü kazandırdığını da kaydeder³²³. Sikke tasvirlerindeki diğer ortak detaylar arasında liman girişinin karşısına inşa edilmiş bir deniz feneri ve

319 RG 1908: 281-283.

320 Lehmann – Hartleben 1923: 249; Kienast 1966: 117.

321 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 220.

322 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 220.

323 Sölch 1911: 327.

73 üzerinde zafer tanrıçası Nike‟nin bulunduğu bir sütun yer almaktadır. Tasvirde limanın kenarında görülen distylos ön cepheye sahip bina bir tapınak izlenimi vermektedir³²⁴. Pescennius Niger Dönemi‟nde basılan sikke tasvirinde sikke ustası tapınak binasının dar ve uzun şeklini vurgulamıştır. Ancak sikkeler üzerindeki kutsal yapıların alışılagelmiş şematik tasvirlerinde belirtilen akroter, kült heykeli ve ön cephe dekorasyonu gibi tipolojik detaylar, eksiktir ³²⁵ . Söz konusu tapınak şeklindeki yapı son derece basitleştirilerek köşe sütunları ve çift yüzeyli çatısı (kırma çatı) ile gösterilmektedir.

Septimius Severus bronzundaki tasvirde ise bu yapının yalnızca ön cephesi görülmektedir. P. Niger sikkesinde dikkat çeken birşey tasvirde tapınak ön cephesinin arka planında büyük bir çam ağacının gözlemlenmiş olmasıdır. Ancak bunun eğimli tapınağın çatısı mı yoksa gerçekten bir çam ağacının gövdesi mi olduğu belirgin değildir. Tüm bu sikke varyasyonlarında olan ortak figür ise saat 6 konumunda gösterilen hareketsiz bir boğa³²⁶ veya inek tasviridir. Sölch, tasvir edilen ineği basit bir hayvan olarak tanımlarken³²⁷, Thomas Corsten, kentin yerel kurucu mitine atıfta bulunulduğunu iddia etmektedir³²⁸. Yaşlı Plinius‟un kitabında kent isimlerini anarken burası için “İneğin sakin şehri” ³²⁹ diye bahsettiği gözönüne alınırsa Corsten‟in açıklaması akla yatkın görünmektedir. Bölgesel bir coğrafi referans noktası olan Septimius Severus serisindeki çam ağacı tasviri ve ineklerin tasviri Kaisereia Germanika‟nın aynı çağdaki florası ve faunası ile ilişkili betimler de olabilir³³⁰.

Söz konusu sikkeler Kaisereia Germanika‟nın lokalizasyonunu kesin olarak deniz kenarında ya da iç kesimde olduğunu göstermese de, Marmara‟daki bir limanla bağlantılı olabileceğine işaret etmektedir. Karl Lehmann-Hartleben‟e göre liman yapısının inşası Roma İmparatorluk Dönemi‟nde başlamıştır³³¹. Buna karşın Thomas Corsten, liman tesisinin çok daha erken tarihte “Helgas” adı altında kurulduğunu ve ancak Marcus Aurelius döneminde tamamlanabildiğini tahmin etmektedir ³³² . Augustus‟un yakın arkadaşı Vedius Pollo‟nun Kaisereia‟da doğması gözönüne

324 Lehmann – Hartleben 1923: 239; Price-Trell 1977: 40, Fig. 57.

325 Price-Trell 1977: 16 ff.

326 Kraft 1972: 196 Nr. 14a. (Kraft burada boğa yerine geyik diye tanımlamıştır)

327 Sölch 1911: 327.

328 Corsten 1990a: 20.

329 Plinius Nat. His. V 143.

330 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 221.

331 Lehmann – Hartleben 1923: 249.

332 Corsten 1990a: 29.

74 alındığında kentin gerçekten Germanicus‟tan önce var olması anlamına gelmektedir³³³. Ancak kentin erken kuruluş tarihini destekleyecek yüzey buluntuları henüz bulunmamıştır. Sikke tasvirlerinin şimdiye kadarki yaygın yorumu limanın ağırlıklı olarak Marmara Denizi‟nin iç kısımlarında bulunan göllerden birinde konuşlandırılması yönünde olmuştur ³³⁴ . Bununla birlikte Kaisereia Germanika sikkelerinde savaş gemilerinin var oluşu kentin limanının iç kısımda bulunmasını imkansız hale getirmektedir. Bundan ziyade denize daha yakın stratejik noktadaki bir kent yerleşiminden söz edilebilir. Bu noktada Uludağ Üniversitesi tarafından desteklenen

“Güney Marmara Sualtı Kültür Varlıkları Envanteri” projesi kapsamında, yakın zamanda gerçekleştirilen bir yüzey araştırması konuya açıklık getirmektedir. Burada yapılan araştırmalar sonucunda koruma duvarlarına ait yapı kalıntıları Marmara Denizine uzanan bir ören yeri kayıt altına alınmıştır. Alan, Mudanya İlçesine bağlı Zeytinbağı Beldesi üzerindeki Kapanca bölgesinde bulunmaktadır. Toplam 238 m.

uzunluğunda ve ortalama 8 m. genişliğinde olan koruma duvarı Marmara Denizine uzanan bölümünde kaba ve sertleşmiş taş bloklardan oluşmakla birlikte kıyıdan itibaren yüzeye çıkıldığında düzgün kesilmiş ve temiz işlenmiş blokların bulunduğu da görülmektedir³³⁵ (Resim 18).

Resim 18: Liman Çevresinde Düzgün kesilmiş Taş Bloklar

333 Sölch 1911: 326.

334 Sölch 1911: 326; Corsten 1990a, 23.

335 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 203-232.

75 Blokların korunan kesitleri, arkasında bulunan araziyi rüzgâr ve yüksek dalgalara karşı korumakta ve desteklemektedir. Yapı taşlarının boyutu da bu yapının önemli ölçüdeki genişliğini, bölgeye iskân etmiş olan balıkçılar için terkedilmiş bir koruma limanı vazifesi olduğunu göstermektedir. Deniz seviyesine göre kayda değer yükseklik farkının yanı sıra limanın orjiinal seviyesinin erozyonla ilgili bir durumla çökmüş olabileceği üzerinde de durulmuştur³³⁶. Yüzeyde görülen tüm bu yapı elementleri tartışmasız bir şekilde omega formundaki yapay bir liman kompleksini teşkil etmektedir (Resim 19; Çizim 1).

Resim 19: Kapanca Limanı – Fotoğraf Çizim 1: Kapanca Limanı – Kroki

Yüzey araştırmasında hiçbir mimari kalıntı tespit edilememesine rağmen, rıhtımın 500 m batısında ele geçen birçok seramik parçası burada canlı bir yerleşim etkinliğinin olduğunu göstermektedir³³⁷ (Resim 20). Arazi topoğrafyasına bakıldığında söz konusu antik liman kompleksinin bulunduğu yerin bilinçli olarak seçildiği anlaşılmaktadır. Yapının tarihine veya organizasyonuna dair limanın çevresinde bulunan çok sayıdaki keramik ve cam parçası önemli ipuçları sağlamaktadır. Ticari amphoralar ve diğer seramik buluntulara göre ilk yerleşim MS 3. yüzyıla

336 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 207.

337 Şahin – Polat – Zimmerman 2011: 208.

76 tarihlenmektedir. Geç Roma dönemi kırmızı astarlı seramikler, yağ kandilleri ve bir adet cam levha ise MS. 5. ve 6. yüzyıllara tarihlenmektedir³³⁸.

Resim 20: Liman Çevresinde Yoğunlaşan Seramik Parçalar

Buna göre tarihlendirilebilir buluntular dikkate alındığında Kapanca Limanı‟nın kullanımı ağırlıklı olarak Geç Roma Dönemine tekabül etmektedir³³⁹. Sonuç olarak sikkelerde tasvir edilen omega formundaki liman, gözetleme kulesi ve anıtsal yapı buradaki liman tesisinin olası bir planını ortaya çıkarmakta olup burada belirtilen tüm tarihsel, arkeolojik ve nümismatik veriler Kaisereia Germanika antik yerleşim bölgesindeki liman yapısının varlığını desteklemektedir.