KÖ K LÇES

lçe, güneyde Dalama beldesi, bat da Umurlu beldesi, do uda Sultanhisar ilçesi, kuzeyde ise zmir’in Ödemi ve Beyda ilçeleri ile kom udur. Ayd n il merkezine 18 km uzakl ktad r ve Ayd n – Denizli kara yolu üzerinde yer almaktad r.

B. KISA TAR H

Ara t rmalara göre birçok uygarl n izlerini ta yan yöre, s ras yla Hitit (Eti) Frigya, Lidya, Pers, Makedonya mparatorlu u, Bergama Krall , Roma ve Bizans dönemlerini ya am t r. Bizans sonras bölgede Anadolu Selçuklular hüküm sürmü , Anadolu Selçuklu hâkimiyetinin zay flad dönemde ise Mente e ve Germiyan Beylikleri kurulmu tur. Ayd no lu Mehmet Bey’in döneminde Kö k ile birlikte Karacasu, Bozdo an, Atça, Sultanhisar, Umurlu ve yöresi Ayd no ullar n n hakimiyetine geçmi tir. 1426’da Ayd no ullar Beyli inin topraklar n n kesin olarak Osmanl Devletine kat lmas ile birlikte bölge de Osmanl egemenli ine girmi tir.

I. Dünya Sava ve Milli Mücadele y llar nda en çetin, en ac mas z olaylar n ya and bölge, efe ve zeybeklerin üstün gayretleri ve vatanperverlikleri sayesinde 6 Eylül 1922 tarihinde i galden kurtar lm t r. Bu nedenle, 6 Eylül Kö k’ün “Kurtulu Günü” olarak çe itli törenlerle kutlanmaktad r. 20 May s 1990 tarihinde ilçe olmu tur.

C. DEMOGRAF K VE DAR YAPISI

2011 y l Türkiye statistik Kurumu Adrese Dayal Nüfus Kay t Sistemi verilerine göre Kö k’ün toplam nüfusu 27.231 ki idir. lçenin 4 mahallesi, 24 köyü bulunmaktad r.

12 lçe hakk nda bilgiler; belirtilen kaynaklardan yararlan larak, baz bölümlerde al nt yap larak haz rlanm t r. , http://www.aydin.gov.tr/default_B1.aspx?content=1009, (Ayd n Valili i Resmi Sitesi), 22.05.2012;

http://www.kosk.gov.tr/default_B0.aspx?content=179, (Kö k Kaymakaml Resmi Sitesi), 22.05.2012;

http://www.kosk.bel.tr/object.asp?bolum=1659&uyeid=0, (Kö k Belediyesi Resmi Sitesi), 23/05/2012;

Ç. CO RAF ÖZELL KLER

lçenin alan 188 km² olup, Büyük Menderes çöküntü hende inde, Büyük Menderes’in kuzeyinde konumlanm t r. Denizden yüksekli i 65 metredir.

Güneyi ova olan ilçenin kuzeye gittikçe daha engebeli ve yüksek bir arazi yap s na sahip oldu u görülmektedir. lçenin kuzeyinde do u-bat yönünde uzanan Ayd n Da lar bulunur. Güneyinde Menderes Nehri ve Mente e Da lar ile çevrili olan Kö k, Büyük Menderes çöküntü ovas nda yer al r. Kö k Ovas Büyük Menderes Nehrinin son 2500 y ldan beri ta d alüvyonlarla dolmu tur.

lçede bulunan en önemli akarsu, ovan n yüzeyinde do u-bat do rultusunda uzanan ve Ege Denizi ne dökülen Büyük Menderes Nehri ve ilçenin kuzeyinden Ayd n Da lar ndan do an, güneye do ru akan ve Büyük Menderes’te son bulan Ba çay r deresidir. Ayr ca ilçe s n rlar içerisinde Ethembey Gölü ve Yavuzköy Gölü bulunmaktad r.

D. TARIM YAPISI

Kö k ilçesinde iklimin elveri lili i sayesinde çok çe itli tar m ürünleri yeti tirilmekte ve hem iç hem d piyasaya sürülmektedir.

Akdeniz ikliminin ilçede hâkim olmas , ilçe topraklar n n oldukça verimli olmas ve elde edilen ürünlerin kaliteli olmas gibi nedenlerle ilçede ya ayan halk tar m faaliyetlerine büyük önem vermektedir. Büyük Menderes Nehri, sulama kanallar ve yeralt suyunun zenginli i tar mda çe itlili i artt rm t r.

Kö k Yavuzköy’e yak n alanlarda yap lan sondaj çal malar nda 980 m. ile 1300 m. aras nda dört adet jeotermal kuyu aç lm t r. Buradan elde edilen s cak su, elektrik enerjisi üretmede kullan lmakta olup ayr ca tar msal amaçl kullan lmas da planlanmaktad r.

lçe merkezi ve ova köylerinde narenciye, pamuk, m s r; yüksek arazi yap s olan köylerde önemli miktarda zeytin, incir, kestane, ceviz, elma gibi ürünler üretilmektedir. Ayr ca önem s ras na göre karpuz, erik, eftali, bu day, arpa gibi ürünler de yeti tirilmektedir.

Zeytin ve zeytinya , ilçe için oldukça de erlidir. lçe ekonomisinde önemli bir yere sahip olan zeytin üretiminin % 70’i ya , %30’u salamura olarak de erlendirilmektedir. Kontinü sistem zeytinya fabrikalar n n say s nda art görülmektedir.

ncir, ilçe ekonomisine katk s ve yeti me alan n n geni li i aç s ndan ikinci s rada bulunmaktad r. ncir a açlar , yakla k olarak 2500 hektarl k alan kapsamaktad r. Bu sahadan y lda 8500 ton kuru incir meyvesi elde edilmektedir.

Ayr ca di er kom u ilçelerden de yakla k olarak 7000 ton civar nda kuru incir ilçede i lenmektedir.

Kestane, ilçeye önemli miktarda girdi sa lamas bak m ndan Kö k ilçesinin ekonomisi için oldukça önemlidir. Kö k, gerek kestane a aç varl gerekse üretim yönünden Ayd n ilinde 3. s rada yer almaktad r. Ayd n ili ise ülkemizde 1. s radad r.

Kestane, Sar çam, Mente eler, K z lcaköy, K ran, Ketenyeri, Karatepe, Gökgiri , Cumayan , Ba çay r, Akçaköy ve Ahatlar köylerinde yo un olarak yeti tirilmektedir.

E. KL M VE B TK ÖRTÜSÜ

Kö k ilçesinde ve çevresinde Akdeniz iklimi görülür. lçede yazlar s cak ve kurak, k lar ise l k ve ya l geçer. lçedeki en s cak ay Temmuz, en so uk ay ise Ocak ay d r. lçeye y ll k 400 mm ile 700 mm aras nda ya dü tü ü görülmektedir.

klime ba l olarak, ilçede hâkim olan bitki örtüsü, Akdeniz ikliminin tipik bitki örtüsü olan makidir. Bu bitki örtüsü 500–600 metreye kadar yayg n olarak görülür. 800 metreye kadar k z lçam, 900 metreye kadar f st k çam , 450 metreye kadar p rnal me esi ve 700 metreye kadar zeytin delicesi görülür. Kekik, sarma k ve kendirgen gibi otsu bitkiler ilçede oldukça yayg nd r.

F. HAYVANCILIK

lçe ekonomisi genel olarak tar ma dayal olmas na ra men, ilçede büyük ve küçükba hayvanc l k da yap lmaktad r. S rc l k ova köylerinde daha çok süt s rc l olarak yap lmaktad r. lçenin önemli gelir kaynaklar ndan biri de ar c l kt r.

G. YEREL DE ERLER

Kö k ilçesinde, sanayile me ve ticaret, tar msal üretime ba l olarak geli me göstermekte, orta ve küçük ölçekli i letmelerin say s n n artt görülmektedir. lçede tar msal ürünlerin i lenmesi, paketlenmesi ve pazarlamas alanlar nda onlarca firma, fabrika veya küçük i letme halinde faaliyet göstermektedir.

Yeralt Zenginlikleri

lçe, elektrik enerjisi üretimi ve tar m alanlar nda kullan labilecek önemli jeotermal enerji kaynaklar na sahiptir. Bu ba lamda, Ayd n-Salavatl Jeotermal Sahas 8,5 MWe Jeotermal Santrali Projesi haz rlanm t r. Bu proje kapmas nda, Ayd n ili, Sultanhisar ve Kö k lçeleri hudutlar içerisinde yat r m yap lmaktad r. lk a amada yat r m tamamlanan pilot tesis mevcut AS-1 ve As-2 no’lu iki üretim kuyusunun üretimini kullanacakt r. Salavatl jeotermal sahas n n rezerv zenginli inin bulunmas , bölgede Ayd n-Kö k htisas Organize Sera Bölgesi olu umunu h zland rmakta ve bu yöndeki proje çal malar devam etmektedir.

Geleneksel De erler Deve Güre leri

Kö k’te ve Ayd n’ n di er ilçelerinde yap lan bu geleneksel halk e lencesinin amac , daha çok toplumsal bir dayan ma ve kültürel etkile imdir. lk olarak 210 y l kadar önce organize edilmi ve düzenlenmi tir. Deve güre leri, tek hörgüçlü di i yoz develer ile "buhur" ad verilen çift hörgüçlü erkek develerin e le mesinden meydana gelen ve "tülü" ad verilen erkek develer aras nda yap l r. Güre ler genellikle Aral k, Ocak, ubat aylar nda düzenlenir.

El Sanatlar

ne oyalar (iplik-ipek), grep oyalar , kefiye oyalar , havut yap m , semer-eyer yap m , a aç i leri (a zl k, be ik, biblo, çocuk oyunca ), has r dokumac l , sepet yap m yöredeki el sanatlar n n ba l calar d r.

Kö k ilçesi Çiftlik Köyünde gelin olan k zlar k na gecesinde yörenin geleneksel k yafeti üzerine ya da gelinlikle birlikte aksesuar olarak gelin grebi denilen bir ba örtüsü takmaktad rlar. Bu örtünün kenar nda Kirpikli Pat da denilen

Gelin Grep Oyas olarak da adland r lan bir çe it i ne oyas bulunmaktad r. Çiçek çiçek i lenmekte olan bu oyan n özelli i çiçekler ve yapraklar n etraf na dik durmas için at kuyru u k l geçirilmesidir. Bu oyay yörede yapan birkaç kad n kalm t r.

Yerel Lezzetleri

Ayd n’ n di er ilçelerinde de bilinen yöresel lezzetlerden baz lar unlard r;

Ac l güveç, kapama, patl can biber k zartma, zeytinya l k rl k zartma, zeytinya l taze ve kuru börülce, patl can kavurma, sarma k kavurma, nohutlu kereviz, etli enginar, arap saç , kedirgen, ke kek, yuvarlama (s kma), pa a böre i, cilav (ayran böre i), ekmek dolmas , çingene pilav , lokma, pelvize, kabak tatl s . Yöre, ifal otlar bak m ndan da oldukça zengindir.

XII. KU ADASI LÇES ¹³