Kusur ve Komplikasyonda Ġlliyet Bağı

Ġlliyet bağı, hukukta, ortaya çıkan zararın, sorumluluktan kaynaklandığı ya da olaydaki sebep-sonuç arasındaki bağlantının varlığıdır.171 Diğer bir deyiĢle illiyet bağının varlığı sorumluluğunda temel ilkesidir.

Tıbbi malpraktiste ve komplikasyonda da esas hareket illiyet bağı noktasıdır. Hukukta asıl olan, illiyet bağının varlığıdır. Sebep olan, bir Ģeyi yapma-yapmama ya da hukuka aykırı olması nedeniyle gerçekleĢtirmiĢ olmasındandır. Bu sebep çeĢitlerindendir.172

Sorumluluğun Ģartı olan illiyet bağı, BK madde 41 de belirtilmiĢtir. Genelde kabul gören uygun illiyet bağı teorisinde sebep-sonuç arasında uygunluk aranır. Uygun illiyet bağında, kiĢinin sorumluluğu önceden oluĢabilecek zararı görüp görmemesinde değil, (bununla kusur aranır) sebep ile sonuç arasındaki bağlantının var olup olmaması durumudur. Haksız fiil ya da sözleĢmeden kaynaklanan zararın illiyet bağının ispat sorumluluğu hastadadır.

Uygun illiyet bağının ispatının zorluğundan dolayı sıkı ispat koĢulu aranmaz.173 9. Ceza Dairesi 31.5.2007 tarih, 2007/5472 E.2007/4866 kararı ile olayda illiyet bağının varlığından dolayı kusur izafe edilmesi yönünde karar vermiĢtir.174

Yine Yargıtay Hukuk Genel Kurul‟unun 23.6.2004 gün E.13-291 – K.370 de “ ______ ölümü ameliyatı sırasında oluĢan sol rektus adalesinde

171 _{EREN, F. (1975), Sorumluluk Hukuku Bakımından Uygun Ġlliyet Bağı Teorisi, s.487, Ankara.} 172 _{EREN, s.131.}

173 _{ÖZDEMĠR, s.177.}

122 seyreden aepigastrila inferion dalının kopması ve geliĢen kanamadan ileri geldiği, bu damar arızası ameliyat esnasında oluĢup zamanında fark edilip onarılmadığından ölümde etkili olduğu” görüĢü ile kararı illiyet bağına dayandırmıĢtır.175

Ġlliyet bağının kesilmesi sonucunda baĢlangıçta tahmin edilen zararlı sonuç oluĢmaz. Bu durumda, hala doktorun bir kusuru varsa, özensiz ve dikkatsizlikten tıbbi malpraktisin mevcudiyeti devam etmektir.

Doktorun tedavi esnasındaki kusuru, doğal geliĢmeyi etkilemiĢ ve zararlı sonucun gerçekleĢmesini önemli ölçüde arttırmıĢ ise illiyet bağının varlığının kabulü gerekir. Ancak illiyet bağının varlığını ortaya koymak özellikle tıpta çok kolay değildir. Uygun illiyet bağının varlığını hasta iddia etmektedir ancak doktor bunu kabul etmiyorsa o zaman ispat külfeti doktorda olacaktır.176

Yargıtay‟ın Ģu kararında illiyet bağı özellikle vurgulanmıĢtır.Yargıtay 4. HD 17.10.1964 ve 6459/4925 sayılı kararı, „„davalıya yüklenilen haksız ameliyatın kusurlu yapılmıĢ ise nedeni …., ilk ameliyattan ikinci ameliyat teklifine kadar geçen sürenin zararlı sonuca ne dereceye kadar etkili olduğu, ilk ameliyatın bir an için kusurlu olduğu kabul edilip, ikinci ameliyat hasıl olduğunda ikincisinin mutlaka Ġsveç‟te gerekip gerekmeyeceği incelenmeli, sonunda davalının eylemiyle zararlı sonuç arasında gerçek bir bağ varsa bu açık ve kesin olarak belirtilmiĢtir.‟‟ Ģeklinde hüküm kurmuĢtur.177

AĢağıdaki Ģu Yargıtay kararında komplikasyondan dolayı doktor kusursuz bulunurken, ikinci olayda muhtemel komplikasyona karĢı tedbir eksikliğinden bahsedilmiĢtir.

Komplikasyona bağlı iç kanamada doktorun kusuru yoktur.

Özet: „„Trafik kazası geçiren, 15 yaĢında erkek A.Y. önce Devlet Hastanesine ve sonradan SSK hastanesine sevki sonucunda „„Genel durumu iyi, ulna kırığı saptanmıĢ tansiyon, nabız, Ģuur normal iken, çekilen grafiklerde ulna ve pelvis

175 _{ÖZKAN, AKYILDIZ, s.310.}

176 _{REĠSOĞLU, S. (1993), Hekimlerin Hukuki Sorumluluğu, Mukayeseli Hukuk AraĢtırma ve}

Uygulama Merkezi Sorumluluk Hukukundaki Yeri, GeliĢmeler V. Sempozyumu, Türk Hukukunda Hekimin Hukuki ve Cezai Sorumluluğu, Ġstanbul.

123 kırığı saptanır. Ortopedi uzmanı tarafından yatırılarak gözlem altına alınan hasta gece birkaç defa kusmuĢ sabah kahvaltısını yaparken aniden fenalaĢan hastanın kan basıncı 50/20ml Hg olarak saptanmıĢ, gerekli müdahalelere rağmen kaybedilmiĢtir.

Adli Tıp Kurumunun, … Grup BaĢkanlığı tarafından yapılan otopside, retroperitonal bölgede yaygı hematom ve sağ inguinal belgede sağ femoral arter ve venin rüptüre olduğu saptanmıĢ, künt vücut travması sonucu sağ femoral arter ve venlaserasyonu sonucu iç kanamadan öldüğü bildirilmiĢtir.

Yorum: Hasta ilk olarak geldiği… Devlet Hastanesinde nöbetçi doktor, tarafından görülerek, acil tanı ve tedaviyi takiben SSK‟lı olması nedeni ile ambulans ile aynı ilçe … SSK Hastanesine gönderilmiĢtir. Hastanın genel durumu transporta engel değildir. SSK Hastanesi nöbetçi doktor, gerekli tetkikleri yaptırdıktan sonra, ilgili branĢ doktorları ile gerekli konsültasyonu yaptırarak, hastayı gözlem altında tutmak için yatırmıĢtır.

Pelvis çatlaklarında; tedavinin öncelikle istirahat, gerekirse operasyon olduğu emboli riskinin yüksek olduğu, kanama riski olduğu, bu durumdaki hastanın takip edilmesi gerektiği, bu hastanın da gerekli takibinin yapılmıĢ olduğu, bu kanamanın muhtemel komplikasyonlardan olduğu olaya karıĢan tüm doktorların yaptıkları tanı ve tedavi iĢlemlerinin tıp kurallarına uygun olarak gerçekleĢtirdiği, ortalama özen ve dikkati gösterdikleri, doktorların hastanın ölümünde kusurlarının bulunmadığı sonucuna varılmıĢtır.

Ġkinci olayımızda; Bel fıtığı ameliyatında doktorun muhtemel komplikasyonlara karĢı tedbir alması gerekir.

Özet: „„Uzun süredir bel fıtığı yakınması olan hasta, beyin uzmanı olan Op.Dr.Y.E.Ç.‟nin özel hastası olup, 15 günlük yatak istirahatından yarar sağlanmaması üzerine, hastalığının operasyonla düzeleceğine doktor tarafından belirlenir.Özel bir hastanede yapılan ameliyattan 3 saat sonra, Dr. Ç. Hastasının tansiyonunun düĢtüğünü ve … Üniversitesi Hastanesine gönderilmesini ister..hasta ambulansla ve Dr. Ç. refakati ile, bu hastaneye götürülür.Acil serviste gerekli giriĢimler yapılan hasta; 1,5 saat içinde, intraabdominal kanama ön tanısı ile damar cerrahisi tarafından ameliyata alınır.GeliĢen komplikasyonlar sonucu ameliyatın 6. gününde kayıp edilir.Ölüm nedeni akut respiratuar distres sendromu,

124 mezenter trombüs ve barsak nekrozu olmakla birlikte olayların baĢlamasına neden, bel fıtığı ameliyatı sonucunda oluĢan „„sol iliak arter ve üreter yaralanması‟‟ sonucu geliĢen ağır hipovolemi ve retroperitonial hemetomdur.

Dava Konusu: „„Tedbirsizlik ve dikkatsizliktir.‟‟

Yorum: Dr. Y.E.Ç.‟nin tıbbi tedavinin yarasızlığı nedeni ile verdiği operasyon kararı doğrudur. Ancak, dosyada bu yargısına dayanarak, teĢkil edecek ileri inceleme (BT, MR gibi) bulunamamıĢtır. Karar doğru olmakla birlikte, hastanın eksik hazırlanması söz konusudur.

Yapılan operasyon yerindedir. Operatör, yardımcı, hemĢire ve anestezi ekibi yeterlidir.

Dr. Ç. operasyonda, kanama ile karĢılaĢınca, bunun doğal olmadığını anlamıĢ ve hastayı acil olarak damar cerrahisi olan merkeze sevk etmiĢtir.

Bel fıtığı operasyonları söz konusu damar yaralanması, çok enderde olsa rastlanılan bir komplikasyondur. Ancak, mesleğinden yeterli tecrübeye sahip bir doktorun, böyle bir komplikasyondan kaçınmak için, disk materyali çıkarılırken, gerekli komplikasyonları hesaplaması gerekirdi. Damarın disk kapsülüne yapıĢık olması, sonucu komplikasyonun kaçınılmaz olacağında bir gerçek olmakla beraber, doktor böyle bir durum olup olmayacağını amacıyla bir tetkik (MR gibi) yaptırmamıĢ olması, özensizlik olarak değerlendirilmiĢtir.

Sonuç: Operasyon öncesi ve sonrasında, gerekli özeni gösteren doktorun, operasyon sırasında da aynı özeni göstermesi gerekirdi. Hastanın ölümünde doktor 4/8 oranında kusurludur.178

Tüm bunlardan görüleceği gibi komplikasyon hem tıbbi müdahale ve tedavi için ayrı ayrı belirlenmiĢtir. Standart bir komplikasyondan bahsetmek tedavinin her iki tarafı içinde hakkaniyete uygun düĢmeyecektir.

125

BEġĠNCĠ BÖLÜM

DÜNYADA TIBBĠ MALPRAKTĠSĠN ÖNLENMESĠ

5.1. Tıbbi Malpraktisin Önlenmesinde Hukuki Çözümler

Malpraktis netice itibariyle hem borçlar hem ceza hukukunu ilgilendiren aynı zamanda ekonomik bir boyutu da olan önemli bir özensizliğin neticesidir. Yapılan tüm çalıĢmalar malpraktisin oluĢmasını minimuma indirme gibi proflaktik önlemler ile, olduktan sonra geliĢen ekonomik boyutunun minimuma indirilmesi üzerinedir. Malpraktisin önlenmesinde Fremgen genel olarak Ģu maddelerin önemini vurgulamıĢtır.

1. Faaliyet alanında ilgili sürekli araĢtırma yapmalısın, 2. Kanuna aykırılığı tam olarak bilmelisin,

3. Hizmet verirken profesyonel bir standart sağlamalısın, 4. Tüm hastalara saygı ve nezaket ile yaklaĢmalısın,

5. Hastaların bekleme odasında, 20 dakikadan fazla beklememesini

sağlamalısın,

6. Tedaviye baĢlamadan önce hastanın kimliği konusunda dikkatli

olmalısın.Eğer emin olmadıysan adres ya da hastanın adını mutlaka kontrol etmelisin,

7. Asla uzmanlık alanının üzerinde tedavi ya da önerilerde

bulunmamalısın,

126

9. Sürekli olarak tedavinin takibini sağlamalısın,

10. Hastaların yanında diğer hastalar, hastane hakkında konuĢmaktan

sakınmalısın.179

Tüm bunlar Amerika‟da Ģimdiye kadar malpraktis çalıĢmaların neticesinde elde edilen sonuçlara dayanılarak doktorlara yapılan önerilerdir. Proflaktik önlem olarak;

- Doktor ve sağlık personelinin düzenli eğitimi, - Yeterli teknik donanım,

- AydınlatılmıĢ onam, - Raporlama,

sayılmaktadır. Informed Consent olarak tıbbimalpraktiste hem proflaktik olarak önem arz eden hem de tıbbi malpraktis oluĢtuktan sonra en önemli belge niteliğini taĢıyan aydınlatılmıĢ onama araĢtırmamızın tıbbi malpraktis türlerinde yer verilmiĢti. Konumuz açısından çok önemli olan diğer konu olan “ raporlama” üzerinde durulacaktır. Amerika‟da tıbbi malpratis davalarının çözümünde 3 ayrı yol mevcuttur.

1. Dava sonrasında hakim ya da jüri kararı, 2. Tahkim heyeti,

3. Tarafların anlaĢması yolu.

Mahkeme yolunun dıĢındakiler davaların uzun zaman alabileceği, hakkaniyetten bu nedenle uzaklaĢılabileceği ayrıca yargıyı da yoğunlaĢtırmamak amacıyla tercih edilmektedir.

Heyet ya da anlaĢma neticesinde de sonuç yazılı olarak hazırlanır ve taraflarca imzalanır. Böylece davacı aynı konuda ikinci bir dava açma hakkını kaybeder.180

Tıbbi malpraktis oluĢtuktan sonra devreye giren tıbbi malpraktisin sigorta boyutu da ikinci baĢlıkta açıklanacaktır.

179 _{FREMGEN, s.141 – 142.} 180 _{MARGERET, s.50.}

127