Kurulun Temel Fonksiyonları

Düzenleme: Kurul Kanunla kendisine verilen yetki çerçevesinde sermaye piyasası kurumlarına, sermaye piyasası araçlarının, ihraç ve halka arzı ile borsada işlem görmesine, sermaye piyasasının güvenilir, şeffaf, etkin, istikrarlı, adil ve rekabetçi bir ortamda işleyişinin ve gelişmesinin sağlanmasına, yatırımcıların hak ve menfaatlerini korumaya yönelik düzenlemeler yapmaktadır. Kanunda Kurulun yetkilerini, düzenleyici işlemler tesis ederek ve özel nitelikli kararlar alarak kullanacağı belirtilmektedir. Düzenleyici işlem niteliğindeki

yönetmelik ve tebliğler, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulmaktadır. Kurulun kamuyu ilgilendiren kararları ise Kurul bülteni ile kamuya duyurulmaktadır.

Sermaye piyasası araçlarının ihracı, halka arz ve satışı, ihraççıların kamuyu aydınlatma yükümlülükleri ve gözetimi, halka açık ortaklıkların birleşmesi, bölünmesi ve önemli nitelikteki işlemleri ile pay alım teklifi ve ayrılma hakkı, Kanuna tabi kurumlar için standart rasyolar belirlenmesi, sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyet esasları, izahname ve ihraç belgesi standartlarının belirlenmesi, türev araçların, bu araçların işlem göreceği borsalar ile bu piyasalarda çalışanların denetim ve faaliyet esasları, menkul kıymetlerin ödünç alınması, açığa satış, repo,, sermaye piyasası araçlarının takas, saklama, kaydi değer haline getirilmesi, derecelendirme ile sermaye piyasasında gayrimenkul değerleme faaliyetinde ve yatırım tavsiyelerinde bulunacak kişi ve kuruluşların uyacakları esaslar, sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunacaklar ve sermaye piyasası kurumlarının yönetici ve çalışanlarının mesleki eğitimi ve yeterliliğine ilişkin esaslar, başlıca düzenleme konularıdır.

İzahname ve ihraç belgesi onayı: Kanun uyarınca halka arz olunacak veya borsada işlem görecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin izahname, halka arz edilmeksizin ihraç edilecek sermaye piyasası araçlarına ilişkin ise ihraç belgesinin Kurulca onaylanması zorunludur. İzahname tek belge veya 3 belge şeklinde hazırlanabilir. Yatırımcıları/Kamuyu aydınlatmanın esas olduğu izahnamenin onayı sisteminde, sermaye piyasası aracının halka arzı için yapılan başvurular, izahnamede yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir ve Kurulca belirlenen izahname standartlarına göre eksiksiz olup olmadığı dikkate alınarak incelenmektedir. Bunun yanında payların ilk halka arzı başvurularının tamamında, diğer halka arzlar için ise gerekli görüldüğü zamanlarda ilgili ortaklığın merkez ve tesislerinde inceleme yapılmaktadır. İncelemeler sonucunda izahnamede yer alan bilgilerin tutarlı, anlaşılabilir veya Kurulca belirlenen izahname standartlarına göre eksiksiz olmadığı sonucuna varılırsa, izahname onaylanmaz ve onaylanmama gerekçesi ilgisine bildirilir. Kanuna aykırı şekilde sermaye piyasası aracı ihraç ettiği veya buna teşebbüs ettiği tespit edilenler hakkında gerekli tüm tedbirleri almaya, satışı yapılacak sermaye piyasası aracı için ihtiyati tedbir ve ihtiyati haciz istemeye Kurul yetkilidir. İzahname ile kamuya açıklanan bilgilerde, satışa başlamadan önce veya satış süresi içinde yatırımcıların yatırım kararını etkileyebilecek değişiklik veya yeni hususların ortaya çıkması hâlinde ihraççı ve/veya halka arz eden tarafından satış sürecinin durdurulmaması durumunda Kurul satış sürecini de durdurmaya yetkilidir. İhraç belgesi onay sürecinde de izahname onay sürecindeki esaslar geçerlidir.

Bu kapsamda, ihraççılar, halka arz edenler ile menkul kıymet, gayrimenkul ve girişim sermayesi yatırım ortaklıkları tarafından halka arz veya ihraç olunacak paylarına, borçlanma araçlarına, yatırım fonları tarafından ihraç edilecek katılma belgelerine ve diğer çeşitli sermaye piyasası araçlarına ilişkin izahname/ihraç belgesi onayı için yapılan başvurular değerlendirilmektedir.

İzin Verme:

Aracı Kuruluşlara Yönelik İzinler:

Aracı kurum ve bankaların sermaye piyasası faaliyetlerinde bulunmaları, merkez dışı örgüt açmaları, ortaklık yapılarının değişmesi, esas sözleşmelerinde değişiklik yapılması Kurul iznine tabi bulunmaktadır. Bu kapsamda Kurul iznine tabi olarak gerçekleştirilebilecek faaliyetler;

Menkul kıymetlerin alım satımına aracılık, Halka arza aracılık,

Menkul kıymetlerin geri alma veya satma taahhüdü ile alım satımı (Repo-Ters Repo),

Portföy yöneticiliği, Yatırım danışmanlığı,

Kredili menkul kıymet, açığa satış ve menkul kıymetlerin ödünç alma ve verme İşlemleri,

Türev araçların alım satımına aracılık,

Döviz, mal, kıymetli maden veya Kurulca belirlenecek diğer varlıkların kaldıraçlı alım satımı, alım satımına aracılık ve bu işlemlere yönelik hizmetlerin yerine getirilmesi başlıkları altında toplanabilir.

Kolektif Yatırım Kuruluşlarına İlişkin İzinler:

Kolektif yatırım kuruluşlarının işleyişleri ile kamuyu aydınlatma esaslarının daha sağlıklı ve şeffaf bir şekilde yürütülmesinin sağlanması amacıyla;

Yatırım fonlarının ve emeklilik yatırım fonlarının kuruluşları, içtüzük onayı işlemleri, kurucu ve tür değişiklikleri, birleşmeleri, tasfiyeleri ile halka arz ya da nitelikli yatırımcılara satış işlemleri,

Yabancı yatırım fonu paylarının Türkiye’de satışı,

Menkul kıymet/gayrimenkul/girişim sermayesi yatırım ortaklıklarının kuruluş/dönüşümleri, esas sözleşme değişiklikleri, kayıtlı sermaye sistemi tavan artırımı işlemleri, halka arz ya da nitelikli yatırımcılara satış işlemleri, statüden çıkma işlemleri ile belirli oranı aşan pay devirleri,

Portföy yönetim şirketlerinin kuruluşları, portföy yöneticiliği, yatırım danışmanlığı ve fon katılma payı dağıtım faaliyetleri, yatırım kuruluşları ile acentelik tesis işlemleri, belirli oranı aşan pay devirleri,

Portföy saklama kuruluşlarının portföy saklama faaliyetleri Kurul iznine tabi bulunmaktadır.

Halka Açık Anonim Ortaklıklara İlişkin İzinler:

Gerek payları borsada işlem gören, gerekse diğer halka açık anonim ortaklıklarla ilgili olarak;

Kayıtlı sermaye sistemine geçiş ve kayıtlı sermaye tavanının yükseltilmesi, Birleşme, devir ve bölünmeler,

Esas sözleşme değişiklikleri,

Pay alım teklifi, pay alım teklifinde bulunma zorunluluğundan muafiyet talepleri, Çağrı yoluyla vekalet toplanması

Ortaklıkların Kanun kapsamından çıkarılmaları, Kurul iznine tabi bulunmaktadır.

Bağımsız Denetim Kuruluşlarına İlişkin İzinler:

Sermaye piyasasında bağımsız denetim faaliyetinde bulunmak isteyen kuruluşlardan KGK tarafından yetkilendirilenlerin başvuruları

Kurulca değerlendirilerek, gerekli şartları taşıyanlar Sermaye Piyasasında Bağımsız Denetime Yetkili Kuruluşlar Listesi’ne alınmaktadır. 2013 sonu itibariyle 92 bağımsız denetim kuruluşu listed bulunmaktadır.

Bağımsız denetim kuruluşları, Türkiye Denetim Standartlarına göre ihraççıların ve sermaye piyasası kurumlarının kamuya açıklanacak veya Kurul tarafından istenecek finansal tablolarının, Türkiye Muhasebe Standartlarına uygunluğu ile bilgilerin doğruluğunun ve gerçeği dürüst bir biçimde yansıtıp yansıtmadığının, bağımsız denetçileri vasıtasıyla, defter, kayıt ve belgeler üzerinden incelenmesinden ve tespit edilen sonuçların rapora bağlanmasından sorumludur.

Derecelendirme Kuruluşlarına İlişkin İzinler:

Derecelendirme faaliyeti Kurulca yetkilendirilen derecelendirme kuruluşlarınca yerine getirilmektedir. 2013 yılı sonu itibariyle ülkemizde kurulan 6 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kredi derecelendirme faaliyetinde bulunmak üzere ve 3 derecelendirme kuruluşu sermaye piyasasında kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetinde bulunmak üzere yetkilendirilmiş bulunmaktadır. 4 uluslararası derecelendirme kuruluşunun da Türkiye’de bu faaliyetlerde bulunması Kabul edilmiştir.

Kurulun ilgili tebliği uyarınca, derecelendirme faaliyeti; kredi derecelendirmesi ve kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi faaliyetlerini kapsamaktadır. Kredi derecelendirmesi; “işletmelerin risk durumları ve ödeyebilirliklerinin veya borçluluğu temsil eden sermaye piyasası araçlarının anapara, faiz ve benzeri yükümlülüklerinin vadelerinde karşılanabilirliğinin derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyeti”; kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecelendirmesi ise, “işletmelerin Kurulca yayımlanan Kurumsal Yönetim İlkelerine

uyumlarının derecelendirme kuruluşları tarafından bağımsız, tarafsız ve adil olarak değerlendirilmesi ve sınıflandırılması faaliyeti” olarak tanımlanmıştır.

Gayrimenkul Değerleme Kuruluşlarına İlişkin İzinler:

Kurul ilgili tebliğler uyarınca gayrimenkullerin değerlemesini yapabilecek değerleme kuruluşlarından sermaye piyasasında faaliyette bulunacaklara ilişkin şartları belirlemekte, bu şirketlerin kuruluş izinlerini vermekte ve bu şartlara uyan kuruluşları listeler halinde ilan etmektedir. 2013 yılı sonu itibariyle 130 şirket gayrimenkul değerlemesi konusunda Kuruldan izin almış ve bu konuda faaliyet göstermektedir.

Gözetim; Sermaye piyasasında gözetim faaliyetleri, yatırımcıların korunması, piyasaların adil, etkin ve şeffaf bir biçimde işlemesinin güvence altına alınması ve sistemik riskin azaltılması amaçlarıyla:

Halka açık anonim ortaklıklar ile sermaye piyasası işlemlerinin ve kurumlarının izlenmesi suretiyle mevzuata aykırı fiillerin ve muhtemel risklerin tespit edilerek mevzuat çerçevesinde işleme tabi tutulması,

Gözetim faaliyetleri sırasında yapılan tespitler ve uygulamada karşılaşılan sorunlar çerçevesinde mevzuatta gerekli düzenlemelerin yapılması, suretiyle gerçekleştirilmektedir.

Kurul gözetim fonksiyonu kapsamında Kanuna tabi sermaye piyasası kurumlarının mali bünyeleri ve kaynaklarının kullanımı ile ilgili standart rasyoları genel olarak ya da faaliyet alanları veya kurum türleri itibariyle belirleyebilmekte Kanun hükümleri gereğince elde ettiği veya kendisine tevdi edilen mali tablo ve raporlar ile diğer belgeleri inceleyip değerlendirerek, kanunda belirtilen gerekli tedbirleri almaktadır.

Sermaye piyasasını ilgilendiren her türlü yayın, duyuru ve reklamları izlemekte, yanıltıcı ilan ve reklamları yasaklayarak gereği yapılmak üzere ilgili kuruluşlara bildirmektedir.

3.1.5. Halka Açık Anonim Ortakların Gözetimi