Kuruluşu, Gelişimi ve Genel Yapısı

Avrupa Topluluğu müktesebatının kabul edilmesi için hazırlanan ve Mart 2001’de Topluluğa sunulan Ulusal Plan’da vurgulandığı gibi, eğitim alanında Avrupa Birliği standartlarına ulaşılması hedeflenmektedir. 10-11Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki’de düzenlenen Avrupa Birliği, Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi'nin sonuçları uyarınca Türkiye'nin, aday ülkelere açık bulunan tüm Topluluk

81 _{AB Eğitim ve Gençlik Merkezi Başkanlığı: Eğitim ve Gençlik’08 Dergisi, Yeni Bir Dil Öğrenmek,}

Eylül 2008, Yıl: 3, Sayı : 8, s. 8.  

82 _{540 Sayılı Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde}

programlarına katılımına ilişkin yasal prosedürler tamamlanmış ve kabul edilmiştir. Sonuç olarak Türkiye’nin eğitim ve gençlik programlarına katılım süreci, 1999 Helsinki Zirvesi’nde tanınan adaylık süreci ile başlamıştır.

Ulusal Ajans’ın kurulması ile ilgili olarak görüşmelerde bulunmak üzere Dışişleri Bakanlığı’nın koordinesinde düzenlenen toplantılar sonucunda Ulusal Ajans’ın kurulusu için Devlet Plânlama Teşkilatı tarafından ilgili bakanlık ve kurumların görüşleri alınarak bir kanun tasarısı hazırlanmıştır. Ayrıca, ajans kurulmadan önce, kurulmuş bir Ulusal Ajans’ın kuruluşunu ve işletimini yerinde incelenmek için Macaristan’a bir çalışma ziyareti yapılmıştır. Böylece yaşanması muhtemel problemler önceden öğrenilmiş ve ülkemizde de olabilecek bu ve benzeri problemlere karşı bir çözüm geliştirilmeye çalışılmıştır.

Türkiye’nin programlara katılımı, 1999 Helsinki Zirvesi’nde, aday ülke sıfatını kazanmasıyla gündeme gelmiştir. 2002’de Avrupa Topluluk Programlarına katılım için çerçeve antlaşması imzalanmış ve gerekli işlemlerin yapılması görevi Başbakanlığa doğrudan bağlı olan DPT Müsteşarlığına verilmiştir.83

Ulusal Ajans’ın yapısına ve kurulmasına yönelik çalışmalar sonucunda, Türkiye’de AB Eğitim programlarını organize etmek ve programlarına katılımı gerçekleştirmek üzere AB Eğitim ve Gençlik Programları Dairesi Başkanlığı (Ulusal Ajans), Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) bünyesinde, 15.01.2002 tarih ve 2002/3547 sayılı Bakanlar Kurulu Kararının 29.01.2002 tarihli ve 24655 sayılı Resmi Gazete’84de yayımlanması ile kurulmuştur.

Bu şekliyle kurulan Ulusal Ajans, ilk olarak eğitim programlarına katılımla ilgili hazırlık tedbirlerinin uygulamasını 2003 yılı boyunca koordine etmiş, pilot uygulamaları 2003-2004 yılları arasında gerçekleştirmiştir. Ülke çapında koordinasyon görevini üstlenen Daire Başkanlığı, Müsteşara bağlı olarak çalışmakta ve üç genel program koordinatörlüğü (Socrates, Leonardo ve Youth) ile bunların altında yer alan sekiz program koordinatörlüğünden oluşmuştu. Kuruluş aşamasında Ulusal Ajans bütçesinin % 20’si Türkiye Cumhuriyeti,% 80’i AB komisyonu tarafından karşılanmıştır.

83 _{AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı, Eğitim ve Gençlik Dergisi, Yıl:1, Sayı:1,}

Mayıs 2006, s. 20. 

Ancak Ulusal ajansın, Türk Kamu Yönetimi içindeki yerini tam olarak alabilmesi 2003 yılında, 540 Sayılı Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun’un çıkarılmasıyla gerçekleştirilmiştir.85 Başka bir değişle, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Daire Başkanlığı, 2003 yılı içinde yapılan bir yasal düzenleme ile AB standartlarına uyumlu bir şekilde idari ve mali özerkliğe sahip, tüzel kişiliği haiz bir Merkez olarak esnek bir yapıda örgütlenmiştir. Günümüzde T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı’nın ilgili kuruluşu olarak faaliyetlerine devam etmektedir. Fakat Ulusal Ajanslar yerel otorite tarafından kurulmasına rağmen, AB Komisyonu ve Ulusal ajanslar arasında doğrudan bir iletişim vardır. Ulusal Ajansların bütçesi AB Komisyonu ve üye ülkeler arasında karşılanmaktadır.

Türkiye’de Ulusal Ajans’ın kuruluşu aşamasında değişik alternatifler gündeme gelmiş fakat sonuçta, Türkiye’de tüm eğitim ve gençlik programlarının yürütülmesinden sorumlu olacak Ulusal Ajans görevini yürüten Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı TBMM’de yapılan yasal bir düzenlemeyle (4968 sayılı kanun) kurulmuştur.86 Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra Ulusal Ajans’ın ikincil mevzuatı tamamlanmıştır.

31.07.2003 tarihinde kabul edilen 4968 sayılı Kanun’la aşağıdaki hükümlere yer verilmiştir:

‘Avrupa Birliğinin eğitim ve gençlik programlarını Türkiye'de duyurmak; bu

programlara katılım çalışmalarını yürütmek, koordine etmek, izlemek ve Avrupa Komisyonuna rapor halinde sunmak; bu programlar hakkında Avrupa Komisyonu ile gerekli görüşmeleri yapmak ve uygulama sözleşmelerini imzalamak amacıyla tüzel kişiliği haiz, idarî ve malî özerkliğe sahip, bu maddede belirtilmeyen durumlarda özel hukuk hükümlerine tâbi, Devlet Planlama Teşkilatı ile ilgili olmak üzere Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı kurulmuştur.

Avrupa Birliği eğitim ve gençlik programlarının uygulanması ile ilgili genel politikaların belirlenmesi, izlenmesi ve değerlendirilmesi amacıyla Devlet Planlama

85_{4968 sayılı, 540 Sayılı Devlet Planlama Teşkilatı Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde}

Kararnamede Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun, 06.08.2003 tarihli ve 25191 sayılı R.G. 

Teşkilatı Müsteşarlığı bünyesinde Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Yönlendirme ve İzleme Komitesi kurulmuştur.’ (Ek Madde 2.) denilmektedir.

Ulusal ajans, 2006 yılından sonra Yaşam Boyu Öğrenme Programı ile birlikte önceki yapılanmasına göre biraz daha sade bir yapıya bürünmüştür. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) Müsteşarına bağlı olarak çalışan üç genel koordinatörlük (HayatBoyu Öğrenme Programı Genel Koordinatörlüğü, Gençlik Programı Genel Koordinatörlüğü, Destek Birimleri Genel Koordinatörlüğü ) , on bir alt program koordinatörlüğü, hukuk müşavirliği ve denetçilik birimi şeklinde örgütlenmiştir.

Şekil 1: Ulusal Ajansın Genel İdari Yapısı

Kaynak: www.ua.gov.tr

BAŞKAN

Hayatboyu Öğrenme Programı Genel Koordinatörlüğü

Gençlik Programı Genel

Koordinatörlüğü Destek Birimleri Genel Koordinatörlüğü

Hukuk Müşavirliği Denetçilik Leonardo Program Koordinatörlüğü Comenius Program Koordinatörlüğü Grundtvig Program Koordinatörlüğü Erasmus Program Koordinatörlüğü Eylem 1-2 Program Koordinatörlüğü Eylem 3-4-5 Program Koordinatörlüğü

İnsan Kaynakları ve İdari İşler Koordinatörlüğü Bütçe ve Finansman Koordinatörlüğü Bilişim Koordinatörlüğü Halkla İlişkiler Koordinatörlüğü Programlar Lojistik Koordinatörlüğü

Ulusal Ajans’a ilişkin 4968 Sayılı Kanunun komisyonlarda görüşülmesi sırasında, gündeme gelen konuya ilişkin bir takım sorunlar ve bazı yapılan tespitler olmuştur.87 Bunlar:

• Ulusal Ajans görevini yürütecek olan birimin DPT’nin ilgili birimi olması, başta ortaya atılan bir tartışma konusu olmuştur. Öncelikle birimin ayrı bir teşkilat olarak yapılandırılmasının etkinlik ve verimlilik açısından yararlı olacağı vurgulanmış, bunun mümkün olmaması halinde de DPT yerine Kültür Bakanlığı, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Avrupa Birliği Genel Sekreterliği (ABGS) önerilmiştir. MEB, hem AB Uyum Komisyonu hem de Plan ve Bütçe Komisyonu tarafından önerilmiştir.

• Ulusal Ajansın kurulma aşamasında istihdam ve ücret politikası ana eleştiri konularından biri olmuştur. Kurulacak bu tarz bir birimin bürokratik bir yapıyı ortaya çıkaracağı ifade edilmiştir.

• Tasarıdaki düzenleme geç kalınmış bir düzenlemedir ve bu nedenle bir an önce yürürlüğe konmalıdır. AB'ye üye ve aday ülkelerde, bu tür faaliyetleri yürüten birimler çok önceden kurulmuştur ve bu ülkelere, AB tarafından, bu birimler aracılığıyla önemli miktarda kaynak aktarılmıştır. Türkiye’nin,1999'dan beri bu tür bir yapılanmayı gerçekleştirememiş olmasının ve bu kaynakları kullanmıyor olmasının nedenleri sorgulanmalıdır.

Yapılan sorun ve tespitlere yönelik aşağıda yer alan cevaplar verilmiştir.88 Bunlar:

• AB'nin eğitim ve gençlik programlarının eğitim nitelikli olmakla birlikte, proje ve finansman boyutu dikkate alındığında, DPT'nin sahip olduğu görev ve işlevleri ile söz konusu programların, kamu kurumları arasında koordineli bir şekilde yürütülmesini sağlayacağı vurgulanmıştır.

• Avrupa Komisyonu tarafından Ulusal Ajans’ın yapısı hakkında iyi ve kötü örnekler karşılaştırıldıktan sonra Türkiye’ye öneride bulunulduğu ifade edilmiştir. Avrupa Komisyonu tarafından önerilen bu teşkilatlanma biçiminin, belirli

87 _{Avrupa Birliği Uyum Komisyonu Raporu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Avrupa Birliği Uyum}

Komisyonu, 23.07.2003, Esas No: 1/650, Karar No: 4. 

88 _{Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu, Türkiye Büyük Millet Meclisi Plan ve Bütçe Komisyonu,}

karşılaştırmalara dayanması nedeniyle başarılı olabileceği ifade edilmiştir. Ulusal Ajans’ın, AB'nin çok çeşitli eğitim programlarının ülke içinde koordineli bir şekilde yürütülmesi amacıyla oluşturulduğu belirtilmiştir.

• Komisyonda ifade edilen görüş ve değerlendirmelerin konunun daha iyi düzenlenmesine katkı sağlayacağı, bu kapsamda Ulusal Ajans’ta görev yapacak personelin özlük haklarının, kamu personelinin özlük hakları dikkate alınarak yeniden düzenlenebileceği belirtilmiştir.

• Yeni bir bürokratik birim oluşturulduğu eleştirisine yönelik olarak birimde görevlendirilecek rehberlerin sürekli olmayacağı ifade edilmiş ve bu kişilerin yılda en fazla 2 veya 3 ay çalıştırılacağı vurgulanmıştır. Ulusal Ajans’ta olağan dönemlerde 80 kişinin çalıştırılmasının hedeflendiği vurgulanmış ancak her ihtimale karsı 100 kişilik bir kadro istendiği vurgulanmıştır.

Bugün itibariyle Ulusal Ajans ülke içinde Milli Eğitim Bakanlığı, YÖK, İŞKUR Genel Müdürlüğü, Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü gibi ilgili kuruluşların yanında sivil toplum örgütleri ve gönüllü kuruluşlar, gençlik organizasyonları, meslek kuruluşları ve özel sektör kuruluşları gibi özel sektör ve sivil toplum örgütleriyle de işbirliği içindedir.