Erasmus (Yüksek Öğretim & İleri Eğitim) Programı

‘Erasmus’ programı adını filozof, teolog ve hümanist Hollandalı Desiderius Erasmus’tan almaktadır. (1465-1536). Erasmus uzun vadede Avrupa’nın gelişmesini amaçlamaktadır. Buna da yüksek öğretim ve yaşam boyu eğitim ile ulaşılabileceğini savunmaktadır. Rönesans’la birlikte ortaya çıkan hümanizm akımının öncülerinden ve en büyük temsilcilerinden biri olan Erasmus, Avrupa'nın ortak bir sanat ve bilim çatısı altında birleşmesine yaptığı katkılardan dolayı ve çağının eğitim felsefesine olan etkisi ile programa uygun bir isim olarak düşünülmüştür.167

‘Erasmus’ adı, programın resmi adına karşılık gelen şu ifadenin de kısaltmasıdır: ‘European Community Action Scheme for the Mobility of University Students’.168 Erasmus programı, Avrupa Birliği içerisindeki öğrenci değişiminin sınırlarını genişletmek için ilk olarak 1987 yılında uygulanmıştır.169 Program 1995 yılında okuldan üniversiteye yaşam boyu eğitimi içeren yeni bir Socrates programı haline gelmiştir.

Erasmus Programı, Avrupalı yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile işbirliği yapmalarını teşvik etmeye yönelik bir Avrupa Birliği programıdır.170 Yükseköğretim kurumlarının birbirleri ile ortak projeler üretip hayata geçirmeleri; kısa süreli öğrenci ve personel değişimi yapabilmeleri için karşılıksız mali destek sağlamaktadır.171

Bu program

ƒ Hareketlilik Faaliyetleri, (Öğrenci Hareketliliği - Student Mobility, Personel Hareketliliği - Staff Mobility, Hareketliliğin Organizasyonu) ƒ Erasmus Yoğun Dil Kursları,

ƒ Yoğun Programlar,

ƒ Hazırlık Ziyaretleri alanlarını kapsamaktadır.172

       

167_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=67348F8ED5FB6EC81868070BD1024AE}

B39FB9  

168 _{Tuncer Demir, İzmir Dokuz Eylül Üniversitesince Organize Edilen Avrupa Birliği’nin Socrates-}

Erasmus Eğitim Programı Konulu Seminer Hakkında Raporu, İzmir 2002, s. 26.  

169 _{UK Socrates Erasmus: Erasmus for Acedemic Staff, Cunterbury: The University Cunterbury, s.2.}  170 _{2007 Yılı HayatBoyu Öğrenme Programı (LLP) Etki Analizi Sonuç Raporu, AB Eğitim ve}

Gençlik Programları Kitapları Araştırma ve Raporlar Serisi: 3, Aralık 2008, s. 82.  

171 _{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&bid=9}   172 _{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&bid=9}  

9 Haziran 1999'da Bologna Bildirisi'nin 29 ülke tarafından imzalanması ile Bologna Süreci resmi olarak başlamış ve süreci takip etmek üzere bir Bologna İzleme Grubu (Bologna Follow-Up Group - BFUG) oluşturularak iki yılda bir eğitim bakanlarının toplanması kararlaştırılmıştır. 1999'dan beri sürece dahil ülkelerin eğitim bakanları her iki yılda bir toplanmakta ve Avrupa yükseköğretiminin geleceği planlanmaktadır. Türkiye bu sürece 2001 yılında Prag toplantısında dâhil olmuştur.173

1999 Bologna Bildirisi ile deklare edilen yükseköğretimde ulaşılması istenilen 6 hedefe 2001 yılı Prag Bildirisi ile 3 hedef alanı daha eklenmiştir. ve sürecin temel öncelikleri olarak şöyle sıralanmaktadır:

ƒ Derecelerin kolay anlaşılabildiği ve karşılaştırılabildiği bir sistem oluşturulması,

ƒ Lisans ve Lisansüstü olarak kademelendirilmiş bir sistem oluşturulması, ƒ AKTS'de olduğu gibi kredili bir sistem kurulması,

ƒ Öğrenci, öğretim elemanları, araştırmacı ve idari personelin serbest dolaşımını kısıtlayan unsurları ortadan kaldırarak hareketliliğin arttırılması,

ƒ Kalite güvencesi (Quality Assurance) alanında Avrupa'da işbirliğinin artırılması,

ƒ Yükseköğretimde bulunması gereken Avrupalılık bilincinin artırılması, ƒ Yaşamboyu öğrenim,

ƒ Avrupa yükseköğretim alanının oluşturulması.

2005 yılı itibariyle 45 ülke174 süreçte yer alarak bu ortak eğitim hedefini desteklemektedir.175 Erasmus programı, AB’nin en büyük parasal kaynaklı programıdır.

       

173_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=5734B9F61254242D134EA3568063CF336}

C2F  

174 _{45 ülke şunlardır: Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya,}

Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İrlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovak Cumhuriyeti, Slovenya, İspanya, İsveç, İsviçre, İngiltere, Hırvatistan, Güney Kıbrıs, Lihtenştayn, Türkiye, Arnavutluk, Andora, Bosna Hersek, Vatikan, Rusya, Sırbistan, Karadağ, Makedonya, Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova ve Ukrayna. 

3.1.1.2.2. Faaliyet Alanı ve Amacı

Erasmus programının en temel amacı, Avrupa’da yüksek öğretimin kalitesini arttırmak ve Avrupa boyutunu güçlendirmektir. Erasmus programı, üniversiteler arasında ülkelerarası işbirliğini teşvik ederek; öğrencilerin ve eğitimcilerin Avrupa'da karşılıklı değişimini sağlayarak; programa katılan ülkelerdeki çalışmaların ve alınan derecelerin akademik olarak tanınması ve şeffaflığın gelişmesine katkıda bulunarak bu amacı gerçekleştirmeye çalışmaktadır.176

Program, sunduğu hareketlilik olanağı ile Avrupa halklarının birbirlerini algılamasındaki önyargıların yükseköğretim çevrelerinde kırılmasına hizmet etmektedir. Erasmus programı ile 1987'den günümüze kadar 1,5 milyondan fazla yükseköğretim öğrencisi, başka bir Avrupa ülkesinde öğrenim hayatının bir dönemini geçirmiş; o ülkenin insanlarını ve kültürünü de tanıma imkânı elde etmiştir. Program 2012 yılı itibariyle 3 milyon öğrencinin Erasmus öğrencisi olmasını hedeflemiştir.177

Yükseköğretim kurumları arasında gerçekleşecek hareketlilik faaliyetlerinin mutlaka bir “kurumlar arası anlaşma” kapsamında yapılması ve her iki kurumun da

Erasmus Üniversite Beyannamesi (EÜB) sahibi olması şartı getirilmiştir.178

Hareketlilik Faaliyetleri, Öğrenci Hareketliliği, Personel Hareketliliği ve

Hareketlerin Organizasyonu olmak üzere üç çeşittir.

Öğrenci Hareketliliği iki şekilde meydana gelmektedir. Bunlar:

a) Öğrenci Öğrenim Hareketliliği (Student Mobility For Studies-SMS),

b) Öğrenci Staj [Yerleştirme

]

Hareketliliği (Student Mobility For Placements- SMP). Ayrıca bu öğrenci hareketliliği programlarına yükseköğretim kurumlarında (üniversitelerde) örgün eğitime kayıtlı öğrenciler (tam zamanlı öğrenciler)

       175_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=5734B9F61254242D134EA3568063CF336} C2F   176_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=623568B57EC53441108847B006D6FCE7} C2BB0   177_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinid=623568B57EC53441108847B006D6FCE7} C2BB0  

178  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011 (2010/2011 Eğitim Öğretim yılı Hayatboyu Öğrenme Programı/Erasmus Hareketlilik Faaliyeti Hibe Sözleşmesi Eki), AB Eğitim ve Gençlik Merkezi Başkanlığı, s. 1.  

katılabilir. Açıköğretim öğrencileri, uzaktan eğitim v.b. öğrencileri ile bu okullardan mezun olanlar bu programlardan yararlanamaz.179

a) Öğrenci Öğrenim Hareketliliği: Standart veya Genişletilmiş Erasmus Üniversite Beyannamesi ve yükseköğretim kurumunun Erasmus değişimi yapmak üzere var olan ikili anlaşmaları çerçevesinde meydana gelmektedir. Ön lisans ve lisans programlarının birinci sınıfında okuyan öğrenciler Erasmus öğrenim hareketliliği faaliyetinden yararlanamamaktadır.180

Ayrıca Erasmus öğrenim hareketliliği öğrencisi olan bir öğrenci, ikinci kez bu programa katılamamaktadır. Daha önceki akademik dönemler içerisinde öğrenim hareketliliği hibesi alan bir öğrenci, hibesiz dahi olsa, bir daha Erasmus öğrenim hareketliliği faaliyeti gerçekleştirememektedir.181

Öğrenci öğrenim hareketliliği sayesinde, bir yüksek öğretim kurumunda kayıtlı öğrenciler 1 akademik yıl içinde 1 veya 2 (3-12 ay arasında) dönemliğine diğer başka bir Avrupa ülkesi yükseköğretim kurumunda değişim öğrencisi olmaktadır. Öğrenciler, program dâhilinde yurtdışında kaldıkları süre için mali destek alma şansına sahip olmuşlardır.182

Avrupa Birliği eğitim programları içinde en fazla bütçe bu programa ayrılmıştır. Ayrıca birlik programlarına katılan ülkelerin öğrencileri en çok bu programdan yararlanmışlardır. Günümüzdeki 2007 -2013 yılları arasındaki programlar içerisinde de devam etmektedir.

b) Öğrenci Staj Hareketliliği [Yerleştirme]: Bu harekelilik faaliyeti yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin yurtdışındaki bir işletmede veya organizasyonda mevcut mesleki eğitim programı ile ilgili staj yapmasıdır. “Staj (yerleştirme)”, bir yararlanıcının programa katılan başka bir ülkedeki bir işletmede

       

179  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011(2010/2011 Eğitim Öğretim yılı Hayatboyu Öğrenme Programı/Erasmus Hareketlilik Faaliyeti Hibe Sözleşmesi Eki), AB Eğitim ve Gençlik Merkezi Başkanlığı s.3.   

180  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.3. 

181    _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.10.  

182_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=95005237167356C7CB9CE1E93C0456E0}

veya organizasyonda mesleki eğitim alma ve/veya çalışma deneyimi kazanma sürecidir.Faaliyetin süresi lisans, yüksek lisans ve doktora öğrencileri için 3 ile 12 ay arasında olabilmektedir. Meslek yüksekokulu gibi kısa dönemli yükseköğretim programları öğrencileri için asgari süre 2 aydan 12 aya kadar sürebilmektedir.183 Bir öğrencinin Staj hareketliliği faaliyetinden faydalanılmış olması, bir kez de öğrenim hareketliliği faaliyetinden faydalanılmasına engel teşkil etmemektedir.184 Ancak Bir öğrenci sadece bir kez Erasmus staj hareketliliği öğrencisi olabilmektedir. Daha önceki bir akademik yılda staj hareketliliği hibesi alan bir öğrenci, hibesiz dahi olsa, bir kez daha Erasmus staj hareketliliği faaliyetini gerçekleştirememektedir.185

Personel Hareketliliği faaliyeti, yükseköğretim kurumlarında çalışan öğretim

elemanlarının başka bir Avrupa ülkesinde yer alan bir yükseköğretim kurumunda ders vermesine ya da yükseköğretim kurumlarında çalışan öğretim elemanları, yönetici kadro ve idari personel ile işletmelerde çalışan personelin yükseköğretim kurumlarında veya işletmelerde eğitim alması veya eğitim vermesine imkân sağlayan bir programdır. Personel Hareketliliği faaliyeti kendi içerisinde

I. Ders Verme Hareketliği (Staff Mobility for Teaching Assignments- STA ) II. Personel Eğitimi Hareketliği (Staff Mobility for Training -STT ) olmak üzere iki alt faaliyete ayrılmaktadır.186

I. Ders Verme Hareketliği: Bu hareketlilik faaliyeti, Türkiye’de Erasmus Üniversite Beyannamesi (EÜB) sahibi bir yükseköğretim kurumunda çalışan akademik personelin yurtdışında ortak olunan EÜB sahibi bir yükseköğretim kurumuna ders vermek üzere gitmesi şeklinde meydana gelmektedir. Bunun yanında yurtdışında bir işletmede ya da üniversitede çalışan personelin Türkiye’de EÜB sahibi yükseköğretim kurumuna ders vermek üzere davet edilmesi şeklinde de olabilmektedir. Ders verme hareketliliği ile yükseköğretim kurumlarının sundukları derslerin çeşit ve içeriğini genişletme ve zenginleştirme konusunda destek olmak ve

       

183 _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.11. 

184  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.10. 

185 _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.17-18. 

186_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=18849B2F886C0B684B3B8F9208EAD4C}

hareketlilik programına katılamayan öğrencilere farklı Avrupa ülkelerindeki yükseköğretim kurumlarının akademik personeli ile işletme personelinin bilgi ve deneyiminden faydalanma imkânı vermek hedeflenmiştir.187

II. Personel Eğitimi Hareketliği: Bu eğitim hareketliliği de iki şekilde olmaktadır. Birincisi, Türkiye’de Erasmus Üniversite Beyannamesi sahibi bir yükseköğretim kurumunda çalışan akademik/idari personelin yurtdışındaki bir

işletmeye eğitim almak üzere gitmesi; İkincisi ise Türkiye’de Erasmus Üniversite

Beyannamesi sahibi bir yükseköğretim kurumunda çalışan akademik/idari personelin

yurtdışında ortak olunan Erasmus Üniversitesi Beyannamesi sahibi bir yükseköğretim kurumuna eğitim almak üzere gitmesidir.188

Personel eğitim hareketliliği programı ile şunlar amaçlanmıştır189:

¾ Faaliyete katılan kişilerin, bilgi ve tecrübe aktarımı ile öğrenmelerine ve pratik beceriler kazanmalarına imkân sağlamak,

¾ Faaliyetten faydalanan kişilerin farklı bir kurumun deneyim ya da iyi uygulamalarını öğrenmelerine ve faaliyete katılan kişilerin, mevcut işleri için gerekli becerileri geliştirmelerine imkân vermek,

¾ Eğitim alma faaliyeti sayesinde kısa süreli görevlendirme, işbaşı eğitimi alma, çalışma ziyareti gerçekleştirme v.b. faaliyetler gerçekleştirmek.

Hareketliliğin Organizasyonu isimli hibe, Erasmus Üniversite Beyannamesi

sahibi olup bu kapsamda öğrenci ve personel hareketliliği gerçekleştiren kurumlara verilen bir hibe türüdür. Bu hibe çerçevesinde bu kurumlara Erasmus hareketliliğini organize edebilmeleri için maddi destek sağlanmaktadır.190

       

187  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s. 20. 

188  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s. 29. 

189  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s.28.- 29. 

190_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=744210E9BC23A18BB637D38E60F2467}

Erasmus Yoğun Dil Kursları’na, ( Erasmus Intensive Language Courses - EILC ) yalnızca Erasmus Öğrenci Öğrenim veya Staj Hareketliliği için seçilmiş öğrenciler katılabilmektedir. Kursların amacı öğrencileri Erasmus dönemlerine hazırlamak, günlük ihtiyaçları karşılayabilecek düzeyde gidilen ülkenin dilini öğretmek ve kültürünü tanıtmaktır.191 Erasmus yoğun dil kursları Belçika (Flemenk Topluluğu), Bulgaristan, Kıbrıs Rum Kesimi, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Yunanistan, Macaristan, İzlanda, İtalya, Letonya, Litvanya, Malta, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, İsveç ülkeleri ile Türkiye de uygulanmaktadır.192

Yoğun Programlar en az 3 program ülkesinden yüksek öğretim kurumlarının

bir araya geldiği; en az 10 gün en fazla 6 hafta süren; Hayatboyu Öğrenme Programına katılan ülkelerin birinde gerçekleştirilebilecek kısa süreli yoğun bir eğitim programıdır. Öğretim kadrosu üyelerinin öğretim içeriği ve yeni müfredat yaklaşımları konusunda görüş alışverişi yapmalarına ve bir uluslararası sınıf ortamında öğretim yöntemlerini test etmelerine imkân vermektedir.193 Bu program ülkelerin yüksek öğrenim kurumlarındaki diyalogların artmasında ve pekişmesinde çok etkili olmaktadır.

Hazırlık Ziyaretleri Erasmus Üniversite Beyannamesi sahibi yükseköğretim

kurumlarına, potansiyel ortakları ile öğrenci ve personel hareketliliği gerçekleştirmek üzere kurumlar arası yeni anlaşmalar yapabilmeleri (anlaşmaları yenilemeleri için değil), öğrenci staj hareketliliği gerçekleştirmek üzere yeni ortaklar bulabilmeleri, Erasmus Yoğun Program Projeleri, Erasmus Çok Taraflı Ağlar Projeleri, Erasmus Çok Taraflı Projeleri, ve Erasmus Destek Faaliyetleri gibi projelerde yer almasını planladıkları proje ortaklarını daha yakından tanımaları için yapılmış bir erasmus programıdır.194 Bu programda özellikle projede sahiplerinin proje öncesinde birbirlerini tanımları ve projede ortak hareket etmelerini sağlamada çok büyük faktör olmuştur.

       

191  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

Uygulama El Kitabı 2010-2011, s. 19.  192  http://ec.europa.eu/education/erasmus/doc902_en.htm   193_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=320915D1FBDED647A0F0668AD400047} DD80BC   194_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&yayinID=28460FC55E40C9A50AE1BF046D743F2} 402C74  

Bu Erasmus programlarının yanında Engelli Öğrenciler ve Üniversite

Personeli için İlave Hibeler de mevcuttur. Erasmus programına katılan engelli

yararlanıcılara aldıkları standart Erasmus hibelerine ek olarak özel ihtiyaçlarına yardımcı olmak üzere ilave hibe verilebilmektedir.195

3.1.1.2.3. Erasmus’a Katılım

       Türkiye’den Erasmus pilot uygulamasına öğrenci hareketliliği kapsamında

katılan 15 üniversiteden öğrenci değişimine etki edebilecek hususların dikkate alınması ve puanlanması usulü ile yapılan seçimle Ulusal Ajans tarafından oluşturulan geçici komisyon tarafından 18 Nisan 2003’te belirlenmiştir.

Bölgelerin sahip olduğu nüfus, üniversitelerin yoğunluğu, üniversitelerin öğrenci sayısı gibi etkenler göz önüne alınarak 15 kontenjan eşit bir şekilde dağıtılmıştır. Marmara Bölgesi’nden İstanbul, İTÜ, Marmara, Galatasaray, Sabancı Üniversiteleri; İç Anadolu Bölgesi’nden ODTÜ, Bilkent, Ankara Üniversiteleri; Ege Bölgesi’nden Dokuz Eylül ve Ege Üniversiteleri; Akdeniz Bölgesi’nden Çukurova ve Akdeniz Üniversitleri; Karadeniz Bölgesi’nden KTÜ; Güney Doğu Anadolu Bölgesi’nden Gaziantep; Doğu Anadolu Bölgesi’nden de Atatürk Üniversitesi pilot uygulamada belirli oranda ve sınırlı sayıda karşılıklı değişim yapmak üzere seçilmiştir. 2003–2004 akademik yılının ilk dönemi itibariyle sınırlı sayıda da olsa bu değişim fiilen gerçekleştirilmiştir.

Pilot uygulama döneminde seçilen üniversitelerde aynı zamanda ECTS

uygulaması da yapılmıştır. Bu dönemde elde edilen tecrübeler diğer üniversitelere yol gösterici olmuştur

Türkiye’nin eğitim ve gençlik programlarına tam katılımı 1 Nisan 2004 tarihinde başlamıştır. Bu katılım 2006 yılına kadar devam etmiş; ikinci dönem olarak nitelenen dönem 2006 yılının sonunda kapanmıştır.

2007 yılından itibaren üçüncü dönemde katılımlar olası maksimum seviyeye çıkarılmıştır. Erasmus programı, Hayatboyu Öğrenme Programına dâhil ülkeler olan Avrupa Birliği üyesi 27 ülke, Avrupa Birliğine üye olmayıp Avrupa Ekonomik Alanı üyesi İzlanda, Lihtenştayn, Norveç ve Avrupa Birliğine aday ülkeler arasında yer

       

195  _{EK-6 Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP) Yükseköğretim Kurumları İçin Erasmus}

alan Türkiye yüksek öğretim kurumlarının katılımına açılmıştır. Erasmus programı çerçevesinde gerçekleştirilecek bütün faaliyetlerde, taraflardan en az birinin Avrupa Birliği üyesi ülke kurumu olması şartı vardır.196

Türkiye’nin programı gerçekleştireceği ortak kurumun mutlaka AB üyesi ülkelerden olması gerekmektedir. Çünkü Erasmus programı kapsamındaki hareketlilik faaliyetlerinden birinin gerçekleştirilebilinmesi için taraflardan bir tanesinin AB üye ülkesi olma şartı getirilmiştir.197

3.1.1.3. Grundtving (Yetişkin Eğitimi) Programı

Belgede Türkiye'nin Avrupa Birliği eğitim programlarına katılımı, amaçları, gelişimi ve uygulanması (Selçuk Üniversitesi kapsamındaki Erasmus öğrencileri üzerine bir inceleme) (sayfa 109-117)