Türkiye'nin Avrupa Birliği eğitim programlarına katılımı, amaçları, gelişimi ve uygulanması (Selçuk Üniversitesi kapsamındaki Erasmus öğrencileri üzerine bir inceleme)

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLER ENSTİTÜSÜ KAMU YÖNETİMİ ANABİLİM DALI

KAMU YÖNETİMİ BİLİM DALI

TÜRKİYE’NİN AVRUPA BİRLİĞİ EĞİTİM

PROGRAMLARI’NA KATILIMI, AMAÇLARI, GELİŞİMİ VE

UYGULANMASI (SELÇUK ÜNİVERSİTESİ KAPSAMINDAKİ

ERASMUS ÖĞRENCİLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME)

Sami KALAYCI

YÜKSEK LİSANS TEZİ

Danışman Prof. Dr. Ali ACAR

(2)

(3)

İÇİNDEKİLER

İÇİNDEKİLER ... i

BİLİMSEL ETİK SAYFASI... vi

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU ... vii

ÖZET ... viii

SUMMARY ... ix

KISALTMALAR ... x

ŞEKİLLER LİSTESİ ... xii

TABLOLAR LİSTESİ ... xiii

GİRİŞ ... 1

BİRİNCİ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ’NDE EĞİTİM PROGRAMLARI’NIN OLUŞUMU 1.1. Avrupa Birliği Eğitim Programları’nın Tarihçesi ve Gelişimi ... 4

1.2. Avrupa Birliği’nde Ulusal Ajanslar ... 18

1.2.1. Kuruluşu ... 19

1.2.2. Görevleri... 21

1.2.3. Genel Yapısı ... 23

1.3. AB Eğitim Programları’nın Ulusal Ajanslarla İlişkisi ... 25

1.4. AB Eğitim Programları’nın Amaç ve Hedefleri ... 29

İKİNCİ BÖLÜM TÜRKİYE’NİN AB EĞİTİM PROGRAMLARI’NA KATILIMI VE TÜRK ULUSAL AJANSI 2.1. Türkiye’nin AB Eğitim ve Gençlik Programlarına Katılım Tarihçesi... 34

2.2. Türk Ulusal Ajansı (AB Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı) ... 39

2.2.1. Kuruluşu, Gelişimi ve Genel Yapısı... 40

2.2.2. Amaç ve Görevleri ... 45

2.2.3. Mali Yapısı ... 48

(4)

2.2.3.2. Bütçenin Hazırlanması... 59

2.2.3.3. Bütçe ve Finansman Koordinatörlüğü ... 60

2.2.3.4. Gelirleri ve Harcamaları ... 62

2.2.4. Personeli ve Örgütsel Yapısı ... 62

2.2.4.1. Personeli... 63

2.2.4.2. Örgütsel Yapısı ... 64

2.2.4.2.1. Başkan ... 66

2.2.4.2.2. Genel Program Koordinatörlükleri ... 67

2.2.4.2.3. Program Koordinatörlüğü ... 69

2.2.4.2.4. Hukuk Müşavirliği ... 72

2.2.4.2.5. Denetçilik ... 73

2.2.5. Yönlendirme ve İzleme Komitesi... 73

2.2.5.1. Komitenin Oluşumu ve Görevleri... 73

2.2.5.2. Komitenin Toplantıları ... 76

2.2.6. Danışman Kurulu... 76

2.2.6.1. Kurulun Oluşumu ve Görevleri ... 76

2.2.6.2. Kurulun Toplantıları ... 77

2.3. Türk Ulusal Ajansın Hukuki Dayanakları... 77

2.4. AB Eğitim Programlarının Amaçları ... 80

2.5. AB Eğitim Programlarının Faydaları ... 81

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM AVRUPA BİRLİĞİ EĞİTİM VE GENÇLİK PROGRAMLARI 3.1. Hayatboyu Öğrenme Programı (LLP)... 87

3.1.1. Genel Eğitim Programları... 88

3.1.1.1. Comenius (Okul Eğitimi) Programı... 89

3.1.1.1.1. Tanımı ve Kapsamı ... 89

3.1.1.1.2. Faaliyet Alanı ve Amacı... 89

(5)

3.1.1.2. Erasmus (Yüksek Öğretim & İleri Eğitim) Programı... 92

3.1.1.2.3. Erasmus’a Katılım... 99

3.1.1.3. Grundtving (Yetişkin Eğitimi) Programı... 100

3.1.1.3.3. Grundtving’e Katılım ... 103

3.1.2. Mesleki ve Teknik Eğitim Programı ... 103

3.1.2.1. Leonardo Da Vinci (Mesleki Eğitim ve Öğretim) Programı ... 103

3.1.2.1.3. Leonardo Da Vinci’ye Katılım... 105

3.2. Gençlik Programları ... 105

3.2.1. Gençlik Programının Tanımı, Amacı ve Hukuki Temeli ... 105

3.2.2. Gençlik Programı Kapsamındaki Eylem Alanları... 107

3.2.2.1. Eylem 1: Avrupa İçin Gençlik ... 107

3.2.2.2. Eylem 2: Avrupa Gönüllü Hizmeti... 108

3.2.2.3. Eylem 3: Dünya Gençliği ... 108

3.2.2.4. Eylem 4: Gençlik Destek Sistemleri... 109

3.2.2.5. Eylem 5: Gençlik Alanında Avrupa İşbirliği için Destek... 110

3.2.3. Gençlik Programlarına Katılım ... 111

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM SELÇUK ÜNİVERSİTESİ BÜNYESİNDEKİ ERASMUS ÖĞRENCİLERİNİN GÖRÜŞLERİ ALINARAK UYGULAMANIN İNCELENMESİ 4.1. Araştırmaya İlişkin Genel Bilgiler ... 112

4.1.1. Araştırmanın Amacı ... 112

(6)

4.1.3. Araştırmanın Varsayımları ... 113

4.2. Araştırmanın Yöntemi... 113

4.2.1. Araştırmanın Kapsamı ve Sınırlılıkları ... 113

4.2.2. Araştırmanın Uygulanması, Veri Toplama ve Çözümleme ... 114

4.3. Araştırma Bulguları Ve Analizleri ... 114

4.3.1. Araştırmanın Bağımsız Değişkenlerine İlişkin Frekans Dağılımı... 115

4.3.2. Erasmus Eğitim Programının Yararlılığına İlişkin Değerlendirmeler.... 120

4.3.2.1. Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Yüksek Eğitim ve Öğretim Seviyesine Katkısı ... 120

4.3.2.2. Erasmus Eğitim Programının Öğrencilerin ve Öğretim Üyelerinin Eğitimdeki Hareketliliğini Arttırabilme Derecesi... 122

4.3.2.3. Erasmus Eğitim Programının Öğrencilerin Kendi Alanlarıyla İlgili Bilgilerine ve Eğitimlerine Katkısı ... 124

4.3.2.4. Erasmus Eğitim Programı Öğrencilerinin Ömür Boyu Öğrenme İsteğinin Güçlenmesi, Mesleklerine Hazırlanma ve Dil Yeterliliklerini Geliştirme Konularında Teşvik Edebilirliğine İnanırlık... 126

4.3.2.5. Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Eğitim Sisteminin ve Uygulamalarının Kalitesinin Artırılmasına Katkısı... 127

4.3.2.6. Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Eğitim Sisteminde Yenilikler Geliştirmeye Yönelik Kattığı Değer... 129

4.3.2.7. Erasmus Eğitim Programının Erasmus Öğrencilerine Faydası... 130

4.3.2.8. Erasmus Programına Katılan İki Farklı Ülkeye Ait Üniversitelerin Eğitim ve Öğretim Sistemlerinde Ortak Olan Konulara İlişkin Bilgi ve Tecrübe Alışverişinin Karşılıklı Olarak Yararlılığı ... 131

4.3.3. Erasmus Eğitim Programının Yeterliliğine İlişkin Değerlendirmeler.... 135

4.3.3.1. Erasmus Eğitim Programının Katılımcıların Amaçlarına Cevap Verebilirliği... 136

4.3.3.2. Erasmus Eğitim Programına Katılan Öğrencilere Ayrılan Bütçenin Yeterliliği ... 137

(7)

4.3.3.3. Erasmus Eğitim Programının Bilimsel ve Teknik Çalışmalar

Yönünden Fırsat Olanakları... 138

4.3.3.4. Erasmus Programının Amaçlarına ve Hedeflerine Ulaşabilmesi .... 140

4.3.3.5. Fakültelerin ve Bölümlerin Erasmus Eğitim Programına Katılmak İçin Öğrencilerine Verdiği Destek ... 145

4.3.3.6. Türkiye’nin Avrupa Birliği Tarafından Yürütülen Yüksek Eğitim Programlarına İhtiyacı ... 147

4.3.4. Erasmus Eğitim Programının Yaygınlığına İlişkin Değerlendirmeler ... 149

4.3.4.1. Selçuk Üniversitesi’nin LLP/Erasmus Koordinatörlüğü’nün AB Yüksek Eğitim Programları Hakkında Bilgilendirme Çalışmasının Yaygınlığı ... 149

4.3.4.2. Erasmus Eğitim Programında Yer Alamayan Öğrencilerin Programa Katılan Öğrencilerin Tecrübelerinden Yararlanma ... 152

4.3.4.3. Üniversitenin LLP/Erasmus Koordinatörlüğünün Bilgilendirme İşleminin Etkinliğine ve Yaygınlığına İnanırlık ... 153

4.3.4.4. Erasmus Öğrencilerinin Diğer AB Yüksek Eğitim ve Öğretim Programlarına Katılma İsteği... 155

4.3.4.5. Selçuk Üniversitesi Erasmus Öğrencilerinin Erasmus Eğitim Programı Hakkındaki Düşünceleri... 156

4.4. Araştırma Sonuçlarına Göre Varsayımların Değerlendirilmesi... 158

SONUÇ ... 161

KAYNAKÇA... 167

EK... 179

(8)

T.C.

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdürlüğü

BİLİMSEL ETİK SAYFASI

Adı Soyadı Sami KALAYCI

Numarası 084228001005 Ana Bilim Dalı /

Bilim Dalı Kamu Yönetimi / Kamu Yönetimi

Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora

Ö

ğrencinin

Tezin Adı

Türkiye'nin Avrupa Birliği Eğitim Programları'na Katılımı, Amaçları, Gelişimi ve Uygulanması (Selçuk Üniversitesi Kapsamındaki Erasmus Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme)

Bu tezin proje safhasından sonuçlanmasına kadarki bütün süreçlerde bilimsel etiğe ve akademik kurallara özenle riayet edildiğini, tez içindeki bütün bilgilerin etik davranış ve akademik kurallar çerçevesinde elde edilerek sunulduğunu, ayrıca tez yazım kurallarına uygun olarak hazırlanan bu çalışmada başkalarının eserlerinden yararlanılması durumunda bilimsel kurallara uygun olarak atıf yapıldığını bildiririm.

Sami KALAYCI

(9)

T.C.

YÜKSEK LİSANS TEZİ KABUL FORMU

Numarası 084228001005 Ana Bilim Dalı /

Bilim Dalı Kamu Yönetimi / Kamu Yönetimi

Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Ali ACAR

Ö

ğrencinin

Tezin Adı

Yukarıda adı geçen öğrenci tarafından hazırlanan Türkiye'nin Avrupa Birliği Eğitim Programları'na Katılımı, Amaçları, Gelişimi ve Uygulanması (Selçuk Üniversitesi Kapsamındaki Erasmus Öğrencileri Üzerine Bir İnceleme) başlıklı bu çalışma 30/06/2011 tarihinde yapılan savunma sınavı sonucunda oybirliği ile başarılı bulunarak, jürimiz tarafından yüksek lisans tezi olarak kabul edilmiştir.

Ünvanı, Adı Soyadı Danışman ve Üyeler Prof. Dr. Ali ACAR Danışman Prof. Dr. Önder KUTLU Üye Yrd. Doç. Dr. Erdal BAYRAKÇI Üye

(10)

T.C.

Numarası 084228001005 Ana Bilim / Bilim Dalı Kamu Yönetimi / Kamu Yönetimi

Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Ali ACAR

Ö

ğrencinin

Tezin Adı

ÖZET

Türkiye, 1999 yılında Helsinki Zirvesi’nde adaylık statüsünü kazanmasıyla, Avrupa Birliği’ne üyelik yolunda önemli bir kilometre taşını kat etmiş oldu. Çünkü bu statü, Türkiye’ye Avrupa Birliği’ne üye ve aday ülkelerin yararlandığı eğitim programlarına katılma yolunu açmıştır. Eğitim programlar sayesinde Türkiye üye olmak istediği birliğin eğitim sistemini, sosyal ve kültürel yapısını ve ekonomisi tanıma fırsatı yakalamıştır.

AB eğitim ve gençlik programları, Avrupa Birliği’ne üye ve aday olan ülkelerde toplumun ve bireylerin eğitim düzeylerinin çok boyutlu olarak yükseltilmesini, üye ülke vatandaşları arasındaki karşılıklı bireysel ve kurumsal işbirliğinin, kültürel değişimin ve tanınmanın, sosyal girişimciliklerinin artırılmasını hedefleyen programlardır. Avrupa Birliği’ne üye her ülkenin kendi değerlerine, kültürlerine sahip çıkarken diğer üye ülkelerdeki gelişmeleri görmesi ve kendini olumlu yönde geliştirebilmesi amacı ile AB eğitim ve gençlik programları çerçevesinde birçok eğitim imkânı ortaya konmuştur.

Bu çalışmada AB eğitim politikalarının kuruluş ve gelişim süreci ele alınmış ve Türkiye’nin AB eğitim programlarına katılım süreci ve Türkiye’de uygulanan AB eğitim ve gençlik programları anlatılmaya çalışılmıştır.

Çalışmanın amacı ise, Avrupa Birliği eğitim programlarından biri olan Erasmus yüksek öğretim programının uygulandığı Selçuk Üniversitesi’nde, programa katılmış olan öğrencilerin görüşleri alınarak programın öğrencilere ve eğitim sistemine sağladığı yararların ortaya konması ve programın yeterliliğinin ve yaygınlığının saptanmasıdır.

Anahtar Kelimeler: Avrupa Birliği, Erasmus, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları, Ulusal Ajans.

(11)

T.C.

Numarası 084228001005 Ana Bilim Dalı/Bilim Dalı Kamu Yönetimi / Kamu Yönetimi

Programı Tezli Yüksek Lisans Doktora Tez Danışmanı Prof. Dr. Ali ACAR

Ö

ğrencinin

Tezin İngilizce Adı

The Participation, Aims, Development and Application of Turkey for European Union Educational Programmes (A study upon Erasmus Students of Selcuk University)

SUMMARY

The Helsinki Summit in 1999 was the milestone for Turkey as the country got its candidate status in this summit. Therefore, Turkey started to participate in educational programs from which other member or candidate countries of EU benefit. With the help of these programs, Turkey had the chance of getting information about educational system, social and cultural structure and economy of the union to which Turkey wanted to integrate.

EU educational and youth programs in member or candidate countries of EU have many aims such as increasing the educational level of people and society, providing individual and institutional co-operation among the citizens of member countries, recognition of cultural differences, and increasing social entrepreneurship. Many versatile education opportunities in many countries have been carried out with EU education and youth programs to develop their own countries to catch up with the improvements in other countries while keeping each country’s own values and culture. These programs, also aim to support educational co-operation among countries, to send the benefited people of the program overseas with various organizational activities, and to make the benefited people of the program more experienced and qualified.

In this paper, we studied the foundation and improvement period of EU, described Turkey’s integration period to the EU educational programs, and tried to define EU educational and youth programs applied in Turkey.

The aim of the paper is to determine the efficiency and prevalence of the programs for students and educational systems. To achieve this aim and get more information about the benefits of these programs, the students in Selcuk University who participated in one of the EU educational programs, Erasmus, were asked. Keywords: European Union, Erasmus, EU Education and Youth Programs, National Agency.

(12)

KISALTMALAR AB : Avrupa Birliği

ABGS : Avrupa Birliği Genel Sekreterliği

ABEGPMB : Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı AEEGE : Avrupa Öğrencileri Genel Forumu

AKÇT : Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu AKTS : Avrupa Kredi Transfer Sistemi AT : Avrupa Topluluğu

ATO: Ankara Ticaret Odası

AET: Avrupa Ekonomik Topluluğu BİT : Bilgi ve İletişim Teknolojileri DPT : Devlet Planlama Teşkilatı

EC : European Council (Avrupa Konseyi)

ECTS : European Credit Transfer System (Avrupa Kredi Transfer Sistemi) EEA : European Economic Area (Avrupa Ekonomik Alanı)

EFTA : European Free Trade Association (Avrupa Serbest Ticaret Birliği) ECU: European Currency Unit ( Avrupa Para Birimi)

EU: European Union ( Avrupa Birliği) EÜB : Erasmus Üniversite Beyannamesi

EILC : Erasmus Intensive Language Courses (Erasmus Yoğun Dil Kursları) İİBF: İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

İKV : İktisadi kalkınma Vakfı İŞKUR : Türkiye İş Kurumu

KHK : Kanun Hükmünde Kararname

KPDS : Kamu Personel Yabancı Dil Tespit Sınavı

LLP: Lifelong Learning Programme (Yaşam Boyu Öğrenim Programı) MEB : Millî Eğitim Bakanlığı

R.G. : Resmi Gazete

SMP : Student Mobility For Placements (Öğrenci Staj [Yerleştirme] Hareketliliği) SMS : Student Mobility For Studies (Öğrenci Öğrenim Hareketliliği)

STA : Staff Mobility for Teaching Assignments (Ders Verme Hareketliği) STT : Staff Mobility for Training (Personel Eğitimi Hareketliği)

(13)

UK: United Kingdom (Birleşik Krallık) T.B.M.M. : Türkiye Büyük Millet Meclisi T.C. : Türkiye Cumhuriyeti

TURKAB: Türkiye-Avrupa Birliği İlişkileri Derneği YÖK: Yükseköğretim Kurumu

a.g.e. : Adı Geçen Eser s. : Sayfa

(14)

ŞEKİLLER LİSTESİ

Şekil 1 : Ulusal Ajansın Genel İdari Yapısı ...43

Şekil 2 : Ulusal Ajansın Bütçe Oluşumu...58

Şekil 3 : Ulusal Ajansın Örgütsel Yapısı ...65

Şekil 4 : Erasmus Öğrencilerinin Cinsiyet Dağılımı...115

Şekil 5 : Erasmus Öğrencilerinin Program Çerçevesinde Gittikleri Ülkelerin Dağılımı ...119

Şekil 6 : Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Eğitim Sisteminin ve Uygulamalarının Kalitesinin Artırılmasına Kattığı Katma Değer Oranı...128

Şekil 7 : Erasmus Eğitim Programının Katılımcıların Amaçlarına Cevap Verebilirlik Derecesi...136

Şekil 8 : Erasmus Öğrencilerinin Diğer AB Yüksek Eğitim ve Öğretim Programlarına Katılma İsteği...155

(15)

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1 : 2004 ile 2006 yılları arası Türkiye’nin Programlara Yaptığı Katkı

Tutarının Yıllara Göre Dağılımı ...50

Tablo 2 : 2004 ile 2006 Yılları Arası Türkiye’nin Programlara Katılım Öncesi Fonlarından Ödediği Katkı Tutarının Yıllara Göre Dağılımı ...50

Tablo 3 : 2007 yılında AB Eğitim ve Gençlik Programları için Türkiye'den ve Katılım Öncesi Fonlarından AB Bütçesine Ödenecek Mali Katkı Payları ...52

Tablo 10 : Yaşam Boyu Öğrenim Alanında Birleştirilmiş Programlar İçin Öngörülen Bütçenin Dağılımı (2007–2013) ...86

Tablo 11 : Erasmus Öğrencilerinin Cinsiyet Dağılımı...115

Tablo 12 : Erasmus Öğrencilerinin Yaş Dağılımı ...116

Tablo 13 : Erasmus Öğrencilerinin Fakülte Dağılımı ...117

Tablo 14 : Erasmus Öğrencilerinin Sınıf Dağılımı ...118

(16)

Tablo 16 : Erasmus Öğrencilerinin Program Çerçevesinde Gittikleri Ülkelerin Dağılımı ...119 Tablo 17 : Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Yüksek Eğitim ve

Öğretim Seviyesine Katkısı ...120 Tablo 18 : Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Yüksek Eğitim ve

Öğretim Seviyesine Katkısının Fakülte Bazında Değerlendirilmesi ...121 Tablo 19 : Erasmus Eğitim Programının Öğrencilerin ve Öğretim Üyelerinin

Eğitimdeki Hareketliliğini Arttırabilme Derecesi...123 Tablo 20 : Erasmus Eğitim Programının Öğrencilerin Kendi Alanlarıyla İlgili

Bilgilerine ve Eğitimlerine Katkı Seviyesi ...125 Tablo 21 : Erasmus Eğitim Programının Öğrencilerin Kendi Alanlarıyla İlgili

Bilgilerine ve Eğitimlerine Katkı Seviyesi ( Fakülte Bazında

Değerlendirme) ...126 Tablo 22 : Erasmus Eğitim Programının Öğrencileri, Ömür Boyu Öğrenme İsteğinin Güçlenmesi, Mesleklerine Hazırlanma ve Dil Yeterliliklerini Geliştirme Konularında Teşvik Edebilirliği ...127 Tablo 23 : Erasmus Eğitim Programının Üniversitedeki Eğitim Sisteminde

Yenilikler Geliştirmeye Yönelik Kattığı Değer Oranı...129 Tablo 24 : Erasmus Eğitim Programının Erasmus Öğrencilerine Faydaları...130 Tablo 25 : Erasmus Programına Katılan İki Farklı Ülkeye Ait Üniversitelerin

Eğitim ve Öğretim Sistemlerinde Ortak Olan Konulara İlişkin Bilgi ve Tecrübe Alışverişinin Karşılıklı Olarak Yararlılığı’na İnanırlık ...132 Tablo 26 : Erasmus Eğitim Programının Mesleki Açıdan İş Alanlarının ve Kaliteli

Eleman Sayısının Artmasındaki Etkisi ...133 Tablo 27 : Erasmus Eğitim Programına Katılan Öğrencilerle Katılmayan

Öğrenciler Arasında Gözle Görülür Bir Farkın Varlığı ...135 Tablo 28 : Erasmus Eğitim Programında Yer Alan Öğrencilerin Kendilerine

Ayrılan Bütçenin Yeterliliğine İlişkin Katılım Derecesi ...137 Tablo 29 : Erasmus Eğitim Programının Bilimsel ve Teknik Çalışmalar

Bakımından Daha Fazla Olanaklar Sunduğuna Yönelik İnanırlık

Derecesi ...139 Tablo 30 : Erasmus Programının Amaçlarına ve Hedeflerine Ulaştığına Yönelik

İnanırlık Derecesi ...140 Tablo 31 : Erasmus Programına Başvuruda Öğrenciden İstenen Yabancı Dil

(17)

Tablo 32 : Erasmus Programına Katılanların Üniversiteyi, Bölümü ve Eğitim

Sistemini Temsil Edebilme Yeterliliği ...143 Tablo 33 : Erasmus Programına Katılanların Kazandıkları Bilgilerini veya

Tecrübelerini Bölümleri ya da Eğitim Çevreleri ile Paylaşabilme

Yeterlilikleri...144 Tablo 34 : Fakültelerin ve Bölümlerin Erasmus Eğitim Programına Katılmak İçin

Öğrencilerine Verdiği Desteğin Yeterliliği...146 Tablo 35 : Türkiye’nin Avrupa Birliği Tarafından Yürütülen Yüksek Eğitim

Programlarına İhtiyacı ...148 Tablo 36 : Selçuk Üniversitesi LLP/Erasmus Koordinatörlüğü’nün AB Yüksek

Eğitim Programları Hakkında Öğrenciyi Bilgilendirmesi ...151 Tablo 37 : Erasmus Eğitim Programında Yer Alamayan Öğrencilerin Programa

Katılan Öğrencilerin Tecrübelerinden Yararlanabilme Yaygınlığı ...152 Tablo 38 : LLP/Erasmus Koordinatörlüğünün Bilgilendirme İşleminin Etkinliğine

ve Yaygınlığına İnanırlık...154 Tablo 39 : Erasmus Öğrencilerinin Erasmus Eğitim Programını Başkalarına

Tavsiyesi ...156 Tablo 40 : Erasmus Öğrencilerinin Erasmus Eğitim Programı Hakkındaki

Düşünceleri ...157

(18)

GİRİŞ

Avrupa Birliği’nin temelini oluşturan birinci adım, Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg’un katılımıyla 18 Nisan 1951 yılında Paris’te Paris Antlaşması ile oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’dur. İkinci adım ise 25 Mart 1957 tarihinde Fransa, Batı Almanya, İtalya, Belçika, Hollanda ve Lüksemburg arasında imzalanan ve bağımsız bir uluslararası örgüt olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'nu oluşturan Roma antlaşmasıdır.

Türkiye 1959 yılında, Türkiye Avrupa Ekonomik Topluluğu’na (AET) tam üye olmak için başvurmuştur. Böylece 52 yıllık Avrupa Birliği Türkiye ilişkileri başlamış oldu. Tam üye olmak için yapılmış olan başvuruyla başlayan ilişkiler, 12 Eylül 1963 tarihinde imzalanıp 1 Aralık 1964 tarihinde yürürlüğe giren ve AET ile Türkiye arasında ortaklık ilişkisinin kurulmasını sağlayan Ankara Anlaşması’na dayanmaktadır.

Almanya, Fransa, Belçika, Hollanda, İtalya ve Lüksemburg’un üyesi olduğu AET 1965 yılında Avrupa Topluluğu (European Community) ismini aldı. Avrupa Topluluğu ismi de 1992 yılında Avrupa Birliği (European Union) ismine dönüştürüldü. Böylece 1951 yılında başlayan ve temelleri 6 ülke tarafından oluşturulan topluluk, 5 defa genişlemiş ve günümüzde 27 üyesi olan bir birlik olmuştur.

Küreselleşmenin neden olduğu değişim ve yenileşme süreci ülke ekonomilerini, politikalarını ve kültürleri etkilediği gibi yükseköğretim sistemlerini de etkilemektedir. Yükseköğretim kurumları hızla değişen dünyaya ayak uydurmaya çalışmaktadırlar. Günümüzde yükseköğretim kurumları, küreselleşen dünyada uluslar arasında arenada daha çok yer almak için farklı yöntem ve şekiller gelişmektedir. Rekabetçi yükseköğretim alanında küresel bir bilinirliğe sahip olabilmeleri kendilerini çağın şartlarına ayak uyduran ve kendilerini geliştiren bir yapı oluşturduklarını gösterecektir. Bu nedenle yükseköğretim kurumları, kendi ülkesi ve kültürü yanında farklı coğrafyaları ve kültürleri de tanıyan, farklı bir eğitim sisteminde yer almış, farklı kültürlere ait insanlarla bir çatı altında uyum içinde

(19)

eğitim görmüş öğrenci yetiştirmek için ya uygulamalar gerçekleştirmektedir ya da bu tür uygulamaların içinde yer almaktadır.

Üniversiteler eğitimde ve öğretimde kaliteyi daha çok artırmayı ve üniversite bünyesindeki öğrencilerini ve kurumlarını uluslararası alanda daha çok görünür yapmaya çalışmaktadırlar. Bu amaçla yükseköğretim kurumları, yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile anlaşmalar yapmak suretiyle öğrencilerinin kendi ülkeleri dışında öğrenim görmelerini, dolayısıyla farklı kültürlerde akademik ve sosyal deneyim edinmelerini sağlamakta, benzer şekilde yurt dışından da öğrenci kabul etmektedirler. Böylece yükseköğretim kurumları, kendi içindeki ve dışındaki beklentileri karşılamanın yanında farklı ve yeni uygulamaları yürürlüğe koyarak uluslar arası yüksek öğretim alanında yer almaya ve bu yer almayı devam ettirmeye çalışmaktadırlar.

Türkiye ile Avrupa birliği arasındaki ilişkiler, 10-11 Aralık 1999 tarihlerinde Helsinki’de gerçekleştirilen AB Devlet ve Hükümet Başkanları Zirvesi’nde, Türkiye’nin aday ülke ilan edilmesiyle değişmiştir.

Aralık 1999’daki Helsinki Avrupa Konseyi toplantısındaki karardan sonra, Avrupa Konseyi 17 Aralık 2004 tarihinde, Türkiye’nin Kophenag kriterlerini yerine getirdiğine karar vererek, 3 Ekim 2005 itibariyle Türkiye ile katılım müzakerelerine başlama kararı almıştır. Günümüzde ise halen müzakereler ve AB uyum çalışmaları devam etmektedir.

Müzakerelerin devam etmesi ve uyum çerçevesinde kanunların ve bazı kamu kurumlarının yapılarındaki düzenlemelerle birlikte Türkiye AB’ne uyumu devam etmektedir. Türkiye’nin, AB ile bütünleşmenin en önemli araçlarından biri de AB Eğitim ve Gençlik Programlarıdır. Bu bağlamda, AB Eğitim ve Gençlik Programları’na katılmasıyla ilgili olarak programlara katılım öncesinde uygulanacak hazırlık tedbirlerine ilişkin anlaşmalar Türkiye ve AB Komisyonu tarafından imzalanarak 27 Aralık 2002 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Türkiye’nin topluluk programlarına katılımını öngören Çerçeve Anlaşma, 21 Haziran 2002 tarihinde TBMM tarafından onaylanarak uygulamaya konulmuştur. Günümüzde topluluk programları içinde yer alan Hayatboyu Öğrenme ve Gençlik Programlarına katılma çalışmalarına, öncelikle Ocak 2002’de Devlet Planlama

(20)

Teşkilatı (DPT) bünyesinde kurulan; Ağustos 2003’de yürürlüğe giren bir kanunla Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı’ndan bağımsız bir merkez haline gelen, Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı (Ulusal Ajans), tarafından başlanmıştır.

Ulusal Ajans, AB eğitim ve gençlik programlarının ülke içinde tanıtılması, koordinasyonu ve yürütülmesi görevini yerine getiren bir kuruluştur. Aynı zamanda bu programlardan faydalanacak projelerin yurtiçinde değerlendirilerek seçilmesi, AB Komisyonu tarafından yapılacak projelerin müracaatlarının derlenmesi ve ön değerlendirmelerinin yapılması görevini de yürütmektedir.

2003 yılında Türkiye’de AB eğitim ve gençlik programları pilot uygulamaları gerçekleştirilmiştir. 2004 yılında ise Türkiye bu eğitim programlarını tam olarak uygulamaya geçirmesi, AB’ ye üye olma yolunda alınmış en büyük somut adımlardan biri olarak değerlendirilmiştir. Özellikle 2006 yılından sonra Türkiye’deki yüksek eğitim kurumları başta olmak üzere liseler, ilköğretim okulları, sivil toplum kuruluşları ve şirketler eğitim programları sayesinde AB üyesi ülkelerde eğitim alma, ortaklıklar ve işbirliği kurma gibi birçok fırsatlar elde etmiştir.

Bu çalışmada, Türkiye’nin AB Eğitim ve Gençlik Programlarına katılımı, gelişimi, kazandığı yararlar irdelenmiştir. Çalışmada AB eğitim programlarının, Türk Eğitim Sistemi’ne katkılarının neler olduğu ortaya konmaya çalışılmıştır.

Çalışma dört bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde, AB Eğitim ve Gençlik Programları’nın tarihçesi, gelişimi; ulusal ajansın kuruluş ve genel yapısı üzerinde durulmuştur. Türkiye’nin AB Eğitim ve Gençlik Programlarına katılımına ve Türk Ulusal Ajans’ın kuruluşuna, genel örgüt yapısına, görev ve amaçlarına ve de hukuki dayanaklarına ikinci bölümde yer verilmiştir.

Üçüncü bölümde, günümüzde devam eden Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları’nın neler olduğuna, programların alanlarına, kapsamlarına ve hangi amaçlara yönelik olduğu anlatılmıştır. Son bölümde ise Selçuk Üniversitesi bünyesinde, AB eğitim programlarından biri olan, Erasmus yüksek eğitim programının uygulanmasının amaçları, yararları ve gelişimi üzerine bir inceleme yapılmıştır.

(21)

BİRİNCİ BÖLÜM

AVRUPA BİRLİĞİ’NDE EĞİTİM PROGRAMLARI’NIN OLUŞUMU

1.1. Avrupa Birliği Eğitim Programları’nın Tarihçesi ve Gelişimi

Günümüzde uygulanan Avrupa Birliği eğitim programlarının temeli 1970’li yıllarda atılmıştır. 1970’li yıllara gelene kadar Avrupa Birliğinin eğitimle ilgili bir girişimi veya projesi bulunmamaktaydı.

Eğitimle ilgili ilk adım, 1973 yılında hazırlanan “Avrupa Topluluğunda Yüksek Öğretim Muhtırası” adlı rapordur. İkincisi ise yine aynı yılda yayınlanan “Avrupa Topluluğunda Açık Uzaktan Eğitim” bildirisidir. 1980’li yıllarından itibaren eğitimin farklı alanlarına yönelik programlar başlatılmıştır.1 Örneğin, Avrupa Komisyonu, Bilgi ve İletişim Teknolojileri’ni (BİT) eğitime ve mesleki eğitime uyarlamak ve yerleştirmek amacıyla çeşitli çalışmalar yapmıştır.

1982 yılı Haziran ayında Brüksel'de toplanan Avrupa Konseyi, teknoloji ve yenilik politikasına dayalı bir topluluk endüstriyel stratejisinin geliştirilmesini istemiştir. Yine Aralık 1982'de toplanan Konsey, üye ülkelerdeki gençlerin geleceğin yüksek teknolojiye dayalı endüstrilerine hazırlanması gerektiğine dikkat çekmiştir.2

Avrupa Birliği’nde eğitimle ilgili hazırlanan raporlardan bir tanesi de 1995 yılında hazırlanmış ve komisyon tarafından karara bağlanmış olan “Beyaz Bülten”dir. “Öğrenen Topluma Doğru: Öğrenme ve Öğretme” başlığını taşıyan bu bültende, yaşam boyu öğrenme konusunda birliğin amaçları ve yapılması gerekenler belirlenmiştir.3 Beyaz Kitap’ın amacı saydam, hesap verilebilir ve dinamik bir yaşam boyu öğrenme sistemi oluşturmaktır. Bu sistemi oluşturmak istenmesindeki amaç; geleceğin toplumu olarak nitelenen gençliğin ‘öğrenme toplumu (learning society)’na dönüştürülmesidir. Bu amaçla önerilenler ana hatlarıyla şöyle özetlenebilir:

1_{S. İlhan Sezgin, Avrupa Birliğinin Eğitim, Öğrenme ve Gençlik Politikaları, Türkiye-AB ilişkileri}

Sempozyumu, Ankara, Ankara Ofset, 2001, s. 329.

2_{Mustafa Bayrakçı, AB ve Türkiye Eğitim Politikalarında Bilgi ve İletişim Teknolojileri ve}

Mevcut Uygulamalar, http://yayim.meb.gov.tr/dergiler/167/index3-bayrakci.htm

(22)

(a) Yeni bilgi edinme yollarının desteklenmesi ve geliştirilmesi. Bu amaçla Avrupa Kredilendirme Sistemi (European Accreditation System) kurulmuş, öğrencilerin hareketliliği kolaylaştırmıştır,

(b) Okullar ve iş dünyasını birbirlerine daha da yakınlaştırmak. Bu amaçla Avrupa Çıraklık Planı (European Apprenticeship Scheme) oluşturulmuş, ERASMUS programı bu amaçla işe koşulmuştur,

(c) Ayrımcılıkla savaşmak. Bu amaçla eğitim-öğretim olanağından yararlanamayanlara yönelik “ikinci Şans Okulları” yaratılmasına yönelmiştir,

(d) En az üç Birlik resmi dilinde insanların yeterlik kazanmasını sağlamak. Bu amaçla LINGUA ve Comenius programları işe koşulmuş, öğretmen hareketliliğinin sürekli olarak desteklenmesi yoluna gidilmiştir,

(e) Sermaye yatırımları ve yetiştirim yatırımlarının eşit temellerde yapılmasını sağlamak.

AB bu konuda performans ölçütleri geliştirmiş ve bu ölçütlere göre yatırım yapılmasını desteklemiş ve özendirmiştir.4

Ülkelerin ekonomik büyümelerine ve teknolojik gelişmelerine etki eden en önemli etkenlerin başında, günümüzdeki bilimsel ve teknolojik gelişmeler gelmektedir. Her alanda olduğu gibi Bilimsel ve Teknolojik alandaki ilerlemelerin temelinde de eğitim yatmaktadır. Bu sebeple eğitim politikaları, Avrupa Birliği için büyük bir önem taşımaktadır.

Avrupa Birliğindeki eğitim politikalarının ve programlarının temelini, topluluğu meydana getiren ve günümüzde halen devam ettiren anlaşmalar atmıştır.

Avrupa Kömür Çelik Topluluğu (AKÇT) Anlaşması’nda (Paris’te 18 Nisan 1951’de

imzalanmış ve 23 Temmuz 1952’de yürürlüğe girmiştir.) 56.ncı madde, işçilerin mesleki kapasitelerinin arttırılmasını kararlaştırmıştır. Roma Anlaşması’nın (25 Mart 1957) 41. maddesi Ortak Tarım Politikası hakkında mesleki eğitim ve araştırma alanında yapılan faaliyetleri; ikinci bölümde 57.maddenin yer aldığı yerleşim serbestisi başlıklı bölümünde ise, diploma veya sertifikası kabul edilmiş bir kişi,

4_{European Comission. Community Social Policy Current Status. Luxemburg 1996, Field, J. (1996a)}

“Lifelong Learning in Europe”, Adults Learning, 7:6:131-32., ...(1996b) “Towards the Europeanisation of Continuing Education”, Studies in the Education of Adults, 28:1:14-28. ‘ den Aktaran: Ahmet Duman, Avrupa Birliği Türkiye ve Eğitim, Mülkiye Dergisi, Cilt XXVI, Sayı :223, s. 196. http://kamyon.politics.ankara.edu.tr/dergi/belgeler/sbf/01.pdf

(23)

Topluluk üyesi bir başka ülkede kolaylıkla iş bulma ve kendi işini kurma şansına sahip olacaktır. Yine aynı anlaşmanın 118. ve 128. maddeleri ise işçilerin mesleki eğitimini içermektedir. Roma Anlaşması’nda ortak mesleki eğitim politikasının oluşturulmasına yönelik maddeler olmasına rağmen eğitim konusunu açarak ifade eden herhangi bir madde yer almamıştır. Ancak topluluk oluşturduğu yönerge, karar ve tavsiye kararlarıyla bu konudaki çalışmalarını genişleterek açmıştır. Ayrıca Euratom Anlaşması’na baktığımız zaman, (Madde.9/2’de) üniversiteler konusunda bir kurumun kurulmasının öngörüldüğü görülmektedir.

Eğitim, Avrupa Birliği içinde ulusal politikaların ağırlıkta olduğu bir alandır. Birliğin eğitim politikası diğer politikalara göre daha az kapsamlıdır.5AB eğitim politikasının temel amacı şu şekilde özetlenebilir: üye ülkeler arasında işbirliğini ve dayanışmayı sağlamak amacıyla, üye ülke yurttaşları arasındaki karşılıklı anlayışı özendirmek ve Avrupalılık bilincini aşılamak, bu süreçte öğrenci ve öğretmenleri eğitmek ve tüm ar-ge alanlarına etkin katılımlarını sağlamak.

Topluluk eğitim politikası konusunun resmi bir dille Avrupa Birliği Antlaşması’nda ‘topluluğun, eğitim alanında bir Avrupa boyutunun yaratılması amacıyla, özellikle üye devletlerde kullanılan dillerin öğretimi ve yaygınlaşması, öğrenciler ve öğretmenler arasında değişimin teşvik edilmesi, diplomaların ve eğitim sürelerinin akademik olarak karşılıklı tanınması, eğitim kurumları arasında işbirliğinin desteklenmesi, üye devletlerin eğitim sistemlerindeki ortak sorunlara ilişkin bilgi ve deneyim alışverişinin gelişmesi, gençlik değişim programlarının ve sosyal eğitim alanındaki eğitmenlerin değişimlerinin teşviki ve uzaktan eğitimin gelişiminin desteklenmesi yollarıyla, üye devletler arasında işbirliğini destekleyerek eğitimin kalitesinin yükseltilmesine katkıda bulunacağını’ beyan etmiştir. Böylece AB eğitim konusunda yönerge ve diğer enstrümanlardan oluşan bir hukuki çerçeveyi uygulamaya geçirebilecekti, Maddeden de anlaşılabileceği gibi ilk olarak okul düzeyindeki öğretime yönlenilmiştir fakat mesleki eğitim konularından da diğer maddelerde söz edilmiştir.6

5_{Senem Aydın, Can Köstepen, AB Tam Üyeliğinin Türkiye Vatandaşlarına Sağlayacağı}

Faydalar, İstanbul, İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, No.173, Eylül 2005, s. 28.

(24)

6 Haziran 1974 yılında, Avrupa Topluluğu’nun eğitim bakanları bir araya gelmişler ve öncelikli işbirliği alanlarını saptamışlardır. Ayrıca, işbirliği konularının yürütülmesi içinde bir komisyon kurmuşlardır. Topluluğa üye ülkeler, 9 Şubat 1976 tarihinde eğitim konusuyla ilgili bir eylem programı kabul etmişlerdir. Eylem programı şu alanları kapsamıştır:

i- Yabancı dil eğitimi, çok dilliliğin özendirilmesi ve dil eğitiminin şeffaflaştırılması,

ii- Eğitim sistemleri arasında yakın bir işbirliğinin geliştirilmesi,

iii- Üye ülkeler ile Topluluğa üye olmayan ülkelerin vatandaşları ve vatandaşların çocuklarının eğitimlerinin sağlanması,

iv- Yüksek eğitimde iş birliği yapılması,

v- Dokümantasyon ve istatistik konularında yardımlaşmaya gidilmesi, vi- Her türlü eğitime eşit ve serbest girişin sağlanması.

Devam eden süre içerinde, o zamanki adıyla Avrupa Topluluğu’na üye dokuz ülkenin Eğitim Bakanları, ülkeler arasında ‘Bilgi Ağları’nın oluşturulmasını kararını vermişlerdir. Bu sayede deneyimlerin paylaşımı yoluyla, ortak eğitim politikalarının geliştirilmesi amaçlandırılmıştı. Avrupa Topluluğu üyeleri arasında eğitim, öğretim ve meslek edindirme sistemler arasında uzun dönemde etkileşimli bir eşgüdüm sağlanması hedeflenmişti. Bu düşünceden hareketle, Bilgi Ağları Programı olan ‘EURYDICE’ 1980 yılında uygulamaya geçirilmiştir.7

EURYDICE ağı, üye ülkelerde yerleşmiş bulunan ya da onlarla yakın işbirliği

içinde çalışan tüm birimleri kapsamaktadır. 1 Ocak 1994'ten itibaren (5) EFTA/EEA ülkesi eğitim bilgi ağı içinde yer almıştır. Bugün ise, AB eğitim programlarından faydalanan bütün üye ve aday ülkeler sistem içerisinde yer almaktadır. EURYDICE, bilgiyi soru-cevap şeklinde toplar ve veri tabanı yaratır. Bu da eğitimden sorumlu kişilere, üye ülkelerin eğitim sistemleri hakkında güncel veri sağlar.

Bilgi ağlarının yanı sıra, 1980’li yıllarda COMETT (Üniversite-iş dünyası işbirliği), ERASMUS, PETRA (Temel eğitim), LINGUA (Dil öğrenimi), FORCE (Sürekli öğrenim), TEMPUS gibi programların gündeme gelmesi, eğitimde işbirliği

7_{E. Leyla Üstel, Öğretmenler için Avrupa Birliği Kılavuzu, Ankara, AB-Türkiye İşbirliği Derneği}

(25)

sınırlarını genişletmesi ve öğrenci değişiminin önem kazanmasını sağlamıştır.8 Komisyon’un 24 Temmuz 1986 tarihli kararıyla uygulamaya konulan COMETT, ileri teknoloji eğitiminin desteklenmesi ve insan kaynaklarının geliştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla düzenlenmiştir. Öte yandan, gelişmiş mesleki eğitime duyulan ihtiyaç, 1990 yılında FORCE programının uygulanmasına yol açmıştır. FORCE programı hakkındaki Konsey kararı 19 Mayıs 1990 tarihinde alınmış ve 1 Ocak 1991tarihinde 4 yıllık bir süre için uygulanmaya konulmuştur.

AB eğitim politikalarının dayandığı temel ilkeler, Freund (1994) tarafından 1989 yılındaki Konsey kararına dayalı olarak şöyle ifade edilmiştir9_:

(i)Çok kültürlülüğün oluşturulması, (ii) Hareketlilik,

(iii) Herkes için eğitim, (iv) Mesleki bilgi, (v) Dünyaya açıklık

Haziran 1983 tarihli Stuttgart Deklarasyonu ve Haziran 1984 tarihli

Fontainebleau Deklarasyonu ile temeli atılan Avrupa vatandaşlığı kavramı,

dikkatlerin bir bütün olarak Avrupa kültürü ve tarihi ve bunların yüksek öğrenim kurumlarının işbirliğiyle teşvik edilmesi üzerinde daha fazla toplanmasına neden oldu. 1986 tarihli Avrupa Tek Senedi’nde öğretim konusunda bir Avrupa boyutuna duyulan ihtiyacın daha da fazla olduğu vurgulanmıştır. Böylece Konseyin Mayıs 1988 tarihli kararında, topluluk ve üyelerini, okul müfredatlarını, öğretim malzemeleri ve öğretmen eğitimlerini Avrupa boyutunda ele almaya değinilmiştir.

1976 ve 1986 yılları arasında, topluluğa üye ülkelerin üniversiteleri arasındaki ilişkileri geliştirmeyi ve akademik personel ile öğrencilerin karşılıklı değişimi yoluyla işbirliğini güçlendirmeyi amaçlayan "ortak çalışma programları" için mali destek sağlanmıştır. Bu on yıl zaman zarfı içerisinde, üniversiteler

8_{http://ec.europa.eu/education/more-information/moreinformation294_en.htm ,}

http://www.ceis.org.tr/dergiDocs/2mak20002.pdf

9_{Uwe Freund, (1994) Europaeshe Integration und die Bildungspolitik der Europaischen}

Gemeinschaft, München: Verlag Uv Frieund ‘ den Aktaran: Cem Topsakal & Muhsin Hesapçıoğlu, “Avrupa Birliği ve Eğitim”, Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2001: 450-1.

(26)

arasındaki işbirliği artmış ve sonuç olarak üniversiteler arasındaki işbirliği sayesinde kazanılan tecrübe, ERASMUS programının temelini oluşturmuştur.

AB ülkelerindeki yüksek öğretim programlarında süre, içerik ve derecedeki farklılıklar Avrupa yüksek öğretim alanının oluşturulabilmesi için gerekli minimum standartların oluşturulmasını ve yüksek öğretim programlarının bu belirlenen standartları yerine getirebilecek nitelikte olmasını gerektirmektedir.10 Bu standartların yakalanmasında ERASMUS programı büyük bir katkı sağlamaktadır.

1994 yılında, diplomaların ve akademik unvanların tanınmasına ilişkin ulusal bilgi merkezi olan NARIC (National Academic Recognition Information Centres) kurulmuş; 1989 yılında ERASMUS programının bir parçası olarak 6 yıllık bir dönem için uygulamaya konulmuştur. NARIC, Avrupa Topluluğu Elektronik Kredi Transfer Sistemi (ECTS)’nin faaliyetleri ile yardımlaşma içinde çalışmakta ve işbirliği yapmaktadır.

ECTS sisteminin prensipleri 1989'dan sonra AT ve EFTA ülkelerinden seçilen 145 üniversite ve kolejlerin üzerinde (5) ana konuda uygulanan pilot projelerde test edilmiştir. Erasmus programı altında başlatılan ve günümüzde devam eden ECTS sistemi, akademik tanımanın önemli araçlarından biridir.11

Eğitim Konseyi’nin 7 Mayıs 1990 yılında aldığı kararla TEMPUS programı kurulmuştur. Tempus’un temel çıkış noktası, Avrupa’da yüksek öğretim konusunda işbirliği geliştirmek olmuştur. Kısaca, üniversite öğrenimi için Avrupa'da serbest dolaşım programı olan Tempus, serbest dolaşım ve işbirliği programları aracılığı ile Doğu Avrupa, Merkez Asya, Batı Balkan ve Akdeniz Bölge ülkelerinin üniversite öğretim sistemlerini geliştirilmesine12 ve yeniden yapılanmasına yardım etmektedir. İlk yıllık döneminden sonra Tempus, 29 Nisan 1993’te ikinci bir 4 yıllık dönem eklenmiş ve 1 Ocak 1994'ten itibaren TACIS başlığı altında anılan program, işbirliği için ekonomik reform ve iyileştirme önlemlerini kapsamaktadır. Program Erasmus, Lingua ve Comett esas alınarak hazırlanmıştır.

3. kez yenilenen programın kapsamı 2000 - 2006 yılları arasında Tempus III adıyla yeniden genişletilmiştir. Günümüzde ise bu program, 2007-2013 yılları arasını

10_{Berna Arslan, ‘Avrupa Birliği Yüksek Öğretim Alanı ve Yüksek Öğretimde Kalite}

Çerçevesinin Belirlenmesi’ , Milli Eğitim Dergisi, Milli Eğitim Basımevi, Ankara 2005, sayı 167.

11_{http://erasmus.ankara.edu.tr/euo/?c=22} 12_{http://eacea.ec.europa.eu/tempus/index_en.php}

(27)

kapsayan ve Tempus IV13 adını alan bir eğitim programı olarak devam etmektedir. Tempus çerçevesinde öncelikli olarak işbirliği yapılacak konular şunlardır14;

(1)Belirlenmiş eğitim programlarının geliştirilmesi ve yeniden uyumlarının sağlanması,

(2)Yüksek öğretim sistemlerinin yeniden yapılandırılması,

(3) Ekonomik yeniden yapılanma ve sanayi ile ilişkileri geliştirebilmek için gerekli olan yüksek düzeyli becerileri kazandırmaya yönelik yetiştirim anlayışının geliştirilmesi.

EUROTECNET, topluluk düzeyinde teknolojik değişikliklerin bir sonucu olarak mesleki eğitim alanındaki gelişmelere yönelik faaliyet programıdır. 1983 yılında uygulanmaya geçen bu program konsey tarafından 1982ler için bir mesleki eğitim programı kurmuş ve 3 yıllık bir hazırlık dönemi geçirmiştir. 1990’dan beri ise teknolojik değişikliklerin, nitelikler ve mesleki eğitim metodu üzerindeki etkilerine yönelik bir program haline gelmiştir. Kısaca, eurotecnet teknolojik yeniliklerle ilişkili niteliklerin yükseltilmesidir.

Genel olarak Avrupa Birliği bünyesinde mesleki eğitim öneminin gösterilmesi ve uluslararası işbirliğinin temel esaslarının tespit edilmesi noktasında Eurotecnet, Comett ve Force programları son derece başarılı ve net bir sonuçlar ortaya koymuştur. Ayrıca bu programlar, ekonomik büyümeye ve ekonomi birlikteliğine ilişkin olumlu yönde etki eden temel bir politika olarak da görülmüştür.

Topluluk, gençlere başarılı bir gelecek sağlayabilmek amacıyla, onlara yönelik iki değişim programı uygulamaya koymuştur. ‘Genç İşçi Değişim Programı’ ve Konseyin 16 Haziran 1988 tarihli kararına dayanan ‘Avrupa İçin Gençlik

Programı’. Bu programlar, topluluk içinde, yaşayan ve yaşları 15-25 arasında olan

ortaöğretim - mesleki eğitimdeki başarılı gençlerin karşılıklı değişimini sağlamak ve Avrupalılık ruhunu geliştirebilmek amaçlarını taşımaktadır.15

1994 yılında, Avrupa Komisyonu’nun; tüm Topluluk bünyesinde kaliteli ve yeterlilik kriterlerinin arttırılmasına yönelik belirli sayıda uygulamaya koyduğu

13_{http://eacea.ec.europa.eu/tempus/programme/about_tempus_en.php}

14_{Ahmet Duman, Avrupa Birliği Türkiye ve Eğitim, Mülkiye Dergisi, Cilt XXVI, Sayı :223, s. 201.} 15_{Berna Arslan, a.g.m., s. 46.}

(28)

Comett, Petra, Force ve Eurotecnet programları tamamlanmıştır. 1 Ocak 1995 yılından itibaren bu programların yerine, 1995-1999 dönemi için yeni nesil profesyonel eğitim programlarının uygulanmasına olanak tanıyan ‘Leonardo Da

Vinci’ programı uygulanmaya konmuştur. Leonardo Da Vinci adlı program diğer

programlarının başarılı bir devamıdır ve de günümüzde Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik programlarının içinde, bir eğitim programı olarak sürdürülmektedir.

17 Nisan 1957’ de imzalanan ve Avrupa Topluluğu’nu kuran Roma Antlaşması, Topluluk için eğitim alanında yapılacak faaliyetlerin yasal temelidir. Bu anlaşmayla Avrupa Birliği ortak bir eğitim politikası benimsemiştir. 7 Şubat 1992 tarihinde imzalanan ve 1 Kasım 1993 yılında yürürlüğe giren Maastricht Anlaşması’nın 126. ve 127. maddeleri eğitime ayrılmıştır. Bu maddeler daha sonra 2 Ekim 1997 tarihinde imzalanan ve AB kurucu antlaşmalarını bütünleştiren Amsterdam Antlaşması’nın 149. ve 150. maddelerinde ifadesini bulmuştur.16 Özellikle işsizliğin çözümünde, iş gücü kapsamının ve niteliğinin geliştirilmesinde eğitime ağırlık verilmesi öngörülmüştür. Avrupa birliği Antlaşması ile Topluluğun ortak politika ve müdahale alanına, eğitime bir bütün olarak girmiştir.

Avrupa Birliği’nin ilk yıllarında, eğitim kelimesi resmi antlaşmalarda yer almamıştır. Birliğin eğitim alanındaki politikaları, 1992 yılında imzalanan Maastrciht Antlaşması’na kadar geçen sürede üyelerin gönüllü olarak katıldıkları bir faaliyet olarak uygulanmaya çalışılmıştır.17 Bu antlaşmayla birlik tarihinde ilk defa bir antlaşmada eğitim kelimesi somut olarak yer almış ve Birliğin eğitim alanındaki sorumlukluları resmi olarak ifade edilmiştir.18

Maastricht Antlaşması ile mesleki ve genel eğitim kavramları birbirinden kesin olarak ayrılmıştır. Maastricht Antlaşması öncesi AB bünyesinde eğitim faaliyetleri Roma Antlaşması’nın 128. maddesine göre mesleki eğitimi geliştirme amacı taşıyordu. Maastricht antlaşması sonrası topluluğun eğitim ile ilgili

16_{Cenk Bolayır, Amsterdam Antlaşması, İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayınları, No: 162,}

Haziran 2000, s. 49-50.

17_{Robert A. Jones, The Politics and Economics of European Union, Edward Elgar Publishing,}

Cheltenham, UK, 2001, s. 72-82.

18_{Koen, Lenaerts, Education in European Community Law After Maastricht, Common Market Law}

(29)

faaliyetlerinin kapsamı genişletilmiştir.19 Maastricht Antlaşmasının en büyük başarısı, topluluğa üye ülkelerin vatandaşlarına eğitim alanında, önceki uygulamalara göre geniş bir yelpazede daha çeşitli fırsatlar sunmuş olmasıdır.

Maastricht Antlaşması ile Topluluk kuruluşunda hedef alınan ekonomik bütünleşme ile birlikte Topluluğun sosyal boyutlarında derinleşmeye ve siyasal birliğe de yönelmiştir. Bu antlaşma AB’nin gelişmesinde ve sağlam bir şekilde ilerlemesinde önemli bir dönüm noktasıdır.20 Bu antlaşma mesleki eğitim ile sanayi yapısındaki değişim ve istihdam arasında doğrudan bir bağ kurmuş, ayrıca bu alanda ortak karar alma yöntemi geçerli kabul edilmiştir.21

Amsterdam Antlaşması’nın 149. Maddesine göre, Topluluk, üye ülkelerin kültür ve dil farklılıkları ile eğitim sistemlerinin organizasyonu ve öğretimlerinin kapsamı konusundaki sorumluluklarını göz önüne alarak, üye ülkeler arasında işbirliğin teşvik edilmesi ve gerekirse çalışmalarının tamamlanması ve desteklenmesi yoluyla eğitim kalitesinin geliştirilmesine katkıda bulunacaktır.

Topluluğa özel bir mesleki eğitim politikası oluşturan 150. Maddeye göre ise, Topluluk, üye ülkelerin kendi mesleki eğitimlerinin kapsam ve organizasyonlarındaki sorumluluklarını göz önüne alarak, üye ülkelerin çalışmalarını tamamlayıcı ve destekleyici bir meslek eğitim politikası uygulayacaktır. Böylece, topluluğun önceki çeşitli programlar aracılığıyla yürüttüğü eğitim faaliyetleri ve politikaları ‘mesleki eğitim ve gençlik’ başlığı altında yeni bir kimliğe kavuşturulmuştur.

Avrupa Topluluğu, 20 yıldan daha fazla sürede elde ettiği deneyimlerini değerlendirerek, bütün yaş ve yetenek gruplarını kapsayan Socrates Programı, daha sonra Leonardo da Vinci (mesleki Eğitim) ve Youth (Gençlik) programları ile eğitim alanlarındaki faaliyetlerini ve uygulamalarını çeşitlendirmiş ve de zenginleştirmiştir.

19_{Brad K. Blitz, From Monnet to Delors: Educational Co-operation in the European Union,}

Contemporary European History, 12: 2, s. 197-212, Cambridge University Press, 2003.

20_{Münir Ekonomi, ‘Maastricht Antlaşması’ndan Önce Birliğin Sosyal Politikaları’; Avrupa}

Birliği’nin Sosyal Politikaları ve Türkiye Semineri (Fethiye, 16-19 Mayıs 1997); ÇMİS Yayını, Ankara 1997, s. 33.

21_{Bahadır Kaleağası, ‘Avrupa Birliği’nin Yetkileri ve Karar Alma Mekanizmaları’ , İKV Yayın}

(30)

Avrupa Birliği’nin eğitim alanındaki programlarından Socrates’in ilk safhası 1994 yılında planlanmış ve eğitim alanında Avrupa’nın ilk çerçeve programı olarak, Erasmus ve Lingua gibi önceki sektörel programların, çok taraflı okul ortaklıkları ve pilot projelerin deneyimi üzerine inşa edilerek Avrupa Parlamentosu’nun ve Konseyi’nin 819/95/EC sayılı 14 Mart 1995 (OJ L 87 of 20.4.1995) tarihli kararıyla 1995’te yürürlüğe girmiştir. Bu alanda ilk çerçeve program olarak Socrates, eğitimin Avrupa boyutunu geliştirmek üzere geniş bir amaçlar yelpazesini içermektedir.

1995 yılında uygulamaya başlatılan Socrates programı, AB’nin 15 üye ülkesi yanı sıra Norveç, İzlanda ve Liechtenstein’ı kapsamaktadır. 1995-1999 döneminde Programın tümü için toplam 850 milyon ECU bütçe ayrılmıştır.22 Eğitim alanında tüm işbirliği önlemlerini bünyesinde toplayan Programın ikinci yılında, yüksek öğrenim düzeyinde, 2497 üniversite işbirliği programına mali yardım sağlanmış ve 160.000 öğrenci farklı yüksek öğrenim kurumlarındaki çalışmalarında harcamak üzere burs almıştır. 41 pilot proje finansal destek sağlanması ve yüksek öğrenim kurumlarınca teklif edilen, belirli bir akademik disiplin içinde Avrupa boyutunun geliştirilmesini amaçlayan 38 ağ projesi kabul edilmiştir.23 Socrates programı kapsamında geliştirilmeye çalışılan bu ağ projeleri 1997 yılında, çeşitli alanlarda gerçekleştirilen açılımlarla yaklaşık 2000 üniversite birimi ile meslek ve endüstri gruplarından 85 Avrupa kuruluşunu kapsayacak boyuta ulaştırılmıştır. 24 Socrates kapsamında 70 proje için, açık ve uzaktan öğrenim ile yeni bilgi teknolojilerinin eğitimde kullanılması alanında 1996 yılında 77 milyon ECU mali yardım sağlanmıştır.25

Avrupa Birliği'nin genel eğitim alanındaki eylem programı olan Socrates’ in, ikinci safhası 1 Ocak 2000 - 31 Aralık 2006 dönemini kapsamış ve 1995-1999 döneminde elde edilen tecrübeler ve başarılar üzerine bina edilmiştir. Bu ikinci

22_{European Commission, Frontier-Free Europe, May 1996, Luxembourg, s. 1.}

23_{European Commission, General Report on the Activities of the European Union 1996,}

Luxembourg 1997, s.13.

24_{European Commission, Le Magazine for Education, Training and Youth, Sayı 7, Luxembourg}

1997, s. 27.

25_{European Commission, General Report on the Activities of the European Union 1996,}

(31)

aşamanın yasal temeli, Avrupa Parlamentosu’nun ve Konseyi’nin 253/2000/EC Sayılı 24 Ocak 2000 tarihli kararına dayanmaktadır.26

Topluluk düzeyinde ilk kez, eğitimin bütün seviyelerini kapsayan ve önceki belirli pilot projelerde kazanılan başarılı çalışmalar üzerinde yapılandırılan bir Topluluk çalışma programıdır. Bu niteliği ile eğitim ve öğretim kalitesinin ve eğitim amaçlı bir açık Avrupa alanının geliştirilmesine katkıda bulunmayı amaçlayan Socrates, üye ülkeler arasında daha yüksek mobilite olanakları sağlamak için kredi transfer mekanizmaları ve dil becerilerinin geliştirilmesinin desteklenmesi yoluyla eğitimde Avrupa boyutunun geliştirilmesini hedeflemektedir. Socrates programı da, Leonardo programı gibi Topluluk düzeyinde mevcut programlarla gerçekleştirilmeye çalışılan projeleri kapsamaktadır. Bu programlardan özellikle, Erasmus ve Lingua programlarının, AB’ndeki eğitim düzeylerinin tümüyle birlikte, Socrates programının faaliyetleri çerçevesinde yürütülmesi öngörülmektedir.27

Topluluk eylem programlarından Leonardo da Vinci programı ise, Avrupa Parlamentosu’nun ve Konseyi’nin 29 Kasım 1994 (OJ L 340 of 29.11.1994) tarihli kararı ile kurulmuştur. Avrupa Birliği mesleki eğitim politikasının koordine edilmesi amacıyla oluşturulan programın birinci safhası, 1 Ocak 1995 – 31 Aralık 1999 yılları arasında gerçekleşmiştir. 28 1 Ocak 1995-31 Aralık 1999 döneminde beş yıl süreyle uygulamada kalacak Program kapsamında değişik faaliyetlerin gerçekleştirilmesi amacıyla 620 milyon ECU bütçe tahsis edilmiştir.29 İkinci safhası ise, 2000-2006 yılları arasında uygulanmıştır.30

Büyüme, Rekabet Gücü ve İstihdama İlişkin Beyaz Rapor’da, 21. yüzyıla doğru ortaya çıkan gelişmeler karşısında Avrupa’da, ekonomik büyümenin iş ve istihdama dönüştürülebilmesinde, mesleki teknik eğitimin anahtar faktör olacağı ifade edilmiştir. Bu tespiti benimseyen Avrupa Komisyonu, 21 Aralık 1993 tarihinde Leonardo programına ilişkin öneriyi kabul etmiştir. ‘Tek yasal enstrüman ve tek Konsey Kararı’nın Topluluk faaliyetlerine dayanak olması yanında; öneri, Maastricht

26_{http://ec.europa.eu/education/lifelong-learning-policy/doc1288_en.htm}

( http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=OJ:L:2000:028:0001:0015:EN:PDF )

27_{European Commission, Frontier-Free Europe, February 1994, Luxembourg, s. 3.}

28_{European Commission, Community Social Policy Current Status, ( Luxemburg: Office for}

Official Publications of the European Communities, 1996), s. 83 .

29_{European Commission, Frontier-Free Europe, May 1996, Luxembourg, s. 2.} 30_{http://www.ua.gov.tr/index.cfm?action=detay&bid=10}

(32)

Antlaşması 127. maddesi ile öngörülen bir Topluluk mesleki eğitim politikasının uygulanmasını amaçlamaktaydı.31

Bu yaklaşımla, Force (sürekli eğitim), Petra (temel eğitim), Comett (üniversite-endüstri işbirliği), Eurotecnet (teknolojik yeniliklerle ilişkili niteliklerin yükseltilmesi) ve Lingua (dil öğrenimi) gibi Topluluk düzeyinde yürütülen ortak programlar, AB eğitim politikasında daha fazla tutarlılık sağlanması amacıyla Leonardo da Vinci programı kapsamında birleştirilmiştir. Buradan hareketle, mesleki eğitim alanında, ulusların kendi sınırları dışında eğitim kurslarının, öğrencilerinin ve uzmanlarının değişimine kolaylık sağlayan Leonardo da Vinci programı, Topluluk için mesleki eğitim ve genel eğitim alanında büyük öneme sahip olmuştur.

Avrupa Birliği eğitim politikaları oluşumu içerisinde Socrates ve Leonardo da Vinci eğitim programlarının yanında, Topluluğa üye ülkelerin gençlerine yönelik çalışmalarda yapılmıştır. Avrupa Birliği, gençlere başarılı bir gelecek sağlayabilmek amacıyla, ilk olarak, onlara yönelik iki değişim programını uygulamaya koymuştur. Bunlar; “Genç İşçi Değişim Programı” ve Konseyin 16 Haziran 1988 tarihli kararına dayanan “Avrupa için Gençlik Programı”dır. Bu programlardan sonra “Gençlik Topluluk Eylem Programı” adı altında Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Konseyinin 13 Nisan 2000 tarih ve 1031/2000/AK sayılı kararı ile devam etmiştir. Programın yasal dayanağını Avrupa Konseyi Sözleşmesi’nin 149. Maddesinden almıştır.

Avrupa Gençlik Programı II. Aşamasının 1994 yılı sonunda yürürlükten kalkmasının öngörülmesine ve Komisyon’un Program hakkındaki olumsuz kanaati söz konusu olmasına rağmen Avrupa Parlamentosu ve Konsey kararı ile ‘Avrupa Gençlik Programı III.’ aşaması önerisi 4 Kasım 1993 tarihinde kabul edilmiştir.

Avrupa Gençlik Programı III, gençlerin yararlandırılması öngörülen Topluluk çalışmalarının tümünü, tek bir program dâhilinde bir araya getirmiştir. Böylece, Avrupa Gençlik Programı II; Petra programı içinde sürdürülen gençlik girişim projeleri; Tempus programı kapsamındaki gençlik faaliyetleri ve gençlikle ilgili

31_{European Commission, Proposals 1995-1999, Socrates, Leonardo, Youth for Europe III;}

(33)

alanlarda gerçekleştirilmekte olan çeşitli önemli çalışmalar "Avrupa Gençlik Programı III" çerçevesinde birleştirilmiştir. 32

Leonardo ve Socrates Programlarında olduğu gibi, 15 AB üyesi ülke ile birlikte Norveç, İzlanda ve Liechtenstein da Programa katılma imkânına sahipti.

Avrupa Konseyi’nin 95/818/EC. 14 Mart 1995 kararı ile kabul edilen ‘Youth for Europe III’ programı, Toplulukta gençlik aktivitelerinin ve gençler arasında değişimin geliştirilmesinin teşvikine yönelik olarak düzenlenmiştir. Gençlik programı, 1 Ocak 1995-31 Aralık 1999 döneminde uygulanmıştır.33_1995-1999

dönemi için Gençlik Programına ayrılan bütçe 126 milyon ECU’dür.34

Program, yalnızca projelerine mali destek sağlamak yoluyla değil, aynı zamanda Avrupa çapında ya da daha geniş bir çerçevede ortaklıklar kurulması için bilgi, eğitim ve fırsatlar sağlayarak, gençlerin ve gençlik çalışanlarının çıkarları için düzenlenmiştir.

Gençlik programı, gençleri Avrupa’nın inşası sürecine katmakta ve bunu yaparken de dayanışma duygularını güçlendirmelerine ve topluma aktif katılımlarıyla öncü ve girişimci bir ruh edinmelerine yardımcı olmaktadır.35 Programda toplam olarak 31 ülke yer almıştır. 25 Avrupa Birliği üye ülkesi, üç tane EFTA ülkesi ve Doğu Avrupa’nın üç AB aday ülkesi programa dâhil edilmiştir. 2000 ile 2006 yılları arasında sürdürülmüş olan 7 yıllık gençlik programları için 520 milyon Avro mali kaynak ayrılmıştır.

Avrupa Parlamentosu’nun ve Konseyi’nin 15 Kasım 2006 tarih ve 1720/2006/EC sayılı Kararı36 ile genel ve mesleki eğitimin başta olmak üzere, eğitimle ilgili tüm alt programlar ve faaliyetler, ‘Hayatboyu Öğrenme (LLP =

Lifelong Learning Programme) Programı ve Gençlik (Youth in Action) Programı’

adı altın, tek bir program altında toplanmıştır. Alınan kararda, Hayatboyu Öğrenme Programı'nın genel amacı şöyle ifade edilmektedir: ‘Hayatboyu öğrenme yoluyla Topluluğu ileri bir bilgi toplumu haline getirmek, daha çok ve daha iyi iş imkanı

32_{European Commission, Proposals 1995-1999, Socrates, Leonardo, Youth for Europe III;}

Education, Training, Youth, Luxembourg 1994, s. 1.

33_{European Commission, Community Social Policy Current Status I January 1996, Luxembourg}

1996, s. 76.

34_{Aysen Tokol;,Uluslararası Sosyal Politika, Bursa 1995, s. 122.}

35_{Socrates Eğitim Alanında Topluluk Faaliyet Programı (2000-2006) Basvuru Rehberi, s. 156.} 36_{http://www.ua.gov.tr/uploads/hayatboyuogrenme/LLP%20Karar_Ingilizce.pdf}

(34)

yaratmak, sosyal bütünlüğü geliştirmek; çevrenin gelecek kuşaklar için daha iyi korunmasını sağlamak; özellikle de dünyada bir kalite referansına dönüşmelerini temin etmek amacıyla Topluluk içindeki eğitim ve öğretim sistemleri arasında karşılıklı değişim, işbirliği ve hareketliliği güçlendirmek.’

1 Ocak 2007 tarihi itibariyle hem Socrates (Genel Eğitim), hem Leonardo da Vinci (Mesleki Eğitim) hem de Gençlik programları yeni bir döneme girmiştir. Zaman dilimi olarak önceki dönemlere göre 2 yıl daha uzun tutulmuş; 5 yıl yerine 7 yıl olarak belirlenmiş ve 2013 yılı sonuna kadar devam edecektir. Bu süre, hem Socrates’in hem de Leonardo da Vinci’nin üçüncü aşamasını ve gençlik programlarının devamını oluşturmaktadır.

19 Haziran 1999 tarihinde imzalanan Bologna Deklarasyonu ile AB üyelerinin yüksek öğretimden sorumlu bakanları 2010 yılına kadar Avrupa Yüksek Öğretim Alanı'nın gelişmesi için önemli ortak hedeflerde anlaşmışlardır. 2000 yılında Lizbon’da toplanan konferansta, Eğitim Konseyinden eğitim sistemlerinin hedeflerini, küresel rekabetin artması ve bilişim teknolojisi alanındaki gelişmeler doğrultusunda belirlenmesi istenmiştir.

Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen bu programlar; Avrupa vatandaşlığı bilincinin yerleştirilmesi, eğitim ve öğretim kalitesinin artırılmasına yönelik işbirliği yapılması, ırkçılık, ayrımcılık ve yabancı düşmanlığın önlenmesi, kurulmuş olan barışın sürekliliğinin korunması amacıyla planlanmıştır. Avrupa Komisyonu bu programları yürütürken, Gençlik Teknik Yardım Ofisi Komisyon’a teknik destek vermektedir.37 Ofis aynı zamanda tavsiye verme ve bilgilendirme etkinliklerini de yürütmektedir. Ayrıca, Avrupa Komisyonu, bütçe idaresini, programların hedeflerinin ortaya konmasında ve önceliklerinin belirlenmesinde sürekli olarak takip etmektedir.

Avrupa Birliği hareketi, eğitim ve kültür alanında işbirliğini, üye ülkelerin kuruluşları arasında özellikle AB eğitim programları aracılığıyla (Socrates, Leonardo da Vinci, Youth) bilgi değişimini ve ağların kurulmasını, içermektedir. Bu hareket kapsamında aday ülkelerin AB eğitim programlarına katılması üyelik müzakerelerine

(35)

olumlu etkide bulunmaktadır. Birliğin gerçek anlamda genişlemesi de aslında bu alan üzerinde meydana gelmektedir.38

1.2. Avrupa Birliği’nde Ulusal Ajanslar

Avrupa Birliği’nde, eğitim alanında yapılandırılmış olan tüm programların koordine edilmesi, geliştirilmesi ve topluluğa üye ülkelerin bu eğitim programlarına uyum sağlaması, eğitim programlarını uygulaması, takip etmesi, bütçesinin ayrılması v.b. amaçların gerçekleştirilmesi için ‘ulusal ajans’ adıyla bir kuruluş oluşturulmuştur. Topluluğa üye her ülke ve topluluğa üye olmayan fakat eğitim programlarına katılan ve yürüten her ülke kendi ulusal ajansını kurmuştur.

Kısaca Ulusal Ajans; AB eğitim ve gençlik programlarının ülke içinde tanıtılması, koordinasyonu ve yürütülmesi görevini yerine getiren bir kuruluştur. Bunlara ek olarak Ulusal Ajans, bu programlardan faydalanacak projelerin yurtiçinde değerlendirilerek seçilmesi, AB Komisyonu tarafından yapılacak projelerin müracaatlarının derlenmesi ve ön değerlendirmelerinin yapılması görevini de yürütmektedir.

Eğitim ve kültür konusunda Avrupa Birliği’nin ortaya çıkardığı politikalardan önce Avrupa’daki her ülkenin, hatta bazı Avrupa ülkelerinde her eyaletin ve topluluğun değerlerine sadık kalarak geliştirdiği bir alan olarak görülürken, ortak eğitim politikalarının oluşturulmasından sonra Avrupa Birliği’nin de siyasal ve ekonomik birliğin yanında ortak kültür, ortak eğitim ve ortak değerlerden söz edildiği görülmüştür. Avrupa Birliği organlarında “Ortak Yaşam Alanı Avrupa”,

“Tek bir Avrupa için Eğitim”, “Avrupa Yurttaşlığı” v.b. sloganlar daha çok

duyulmuş ve belgelere yansıtılmıştır. Sözü edilen bu kavramlar için AB Komisyonunun sorumluluğunda ulusal ajanslar aracılığıyla Socrates, Leonardo da Vinci, Youth gibi adlar altında birçok AB eğitim programı yürütülmeye başlanmış ve günümüzde devam edilmiştir.

Bu eğitim ve gençlik programlar sayesinde gerçekleştirilmek istenen ortak bir AB eğitim politikasının temel amacı, üye ülke vatandaşları arasında karşılıklı

38_{Le Magazine,Education and Culture in Europe, Issue 19,Official Publications of European}

Communities,2003, s. 6.

(36)

anlayışı teşvik etmek, eğitime Avrupa damgasını vurmak, öğrenci ve öğretmenleri eğitmek, araştırma, teknoloji ve yükseköğretim konularını ön plana çıkarmaktır.39

Ulusal Ajanslar, yukarıda sözü edilen bu Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarından yararlanan ülkelerde, Avrupa Birliği kuralları ve Komisyon ile imzalanan anlaşma hükümleri doğrultusunda, ulusal düzeyde yetkili makamlar tarafından tesis edilmiş kuruluşlardır.40 Bu kuruluşlar, merkezi Belçika-Brüksel’de bulunan Avrupa Birliği Eğitim Komisyonu’na karşı sorumludurlar. Programları ülke genelinde tanıtmakta olup bu programlarla ilgili potansiyel proje uygulayıcılarını, dönem dönem düzenlenen bölge seminerleri ile teşvik edip yönlendirmektedirler.

Ulusal Ajanslar, katılımcı ülkelerin AB eğitim ve gençlik programlarından yararlanmalarını sağlamak üzere ülke içinde kurdukları ve ilgili taraflar ile işbirliği içinde programlardan yararlanma faaliyetlerini organize eden uygulama birimlerdir. Avrupa Komisyonu, mevcut eğitim programlarından daha fazla faaliyetin ulusal ajanslar tarafından yönetilmesi gerektiği kanısındadır. Ulusal ajansların en önemli avantajı, halkın öncelikli ihtiyaç ve genel durumlarını anlayabilmeleridir. Bu avantaj sayesinde Avrupa Birliği bünyesinde uygulanmakta olan eğitim programları ülkelerin ortak değerleri, kültürleri ve beklentilerine göre dönemsel olarak değişmekte ve de şekillenmektedir.

Ulusal Ajanslar, AB eğitim ve gençlik programlarını, üye ülkeler, aday ülkeler ve Avrupa Komisyonu ile işbirliği yaparak gerçekleştirmek amacıyla üye ve aday ülkelerde kurulmuşlardır.41

1.2.1. Kuruluşu

Ulusal Ajanslar, Avrupa Birliği eğitim programlarına katılan ülkelerin yetkilileri tarafından, program faaliyetlerinin ulusal düzeyde yönetimini kolaylaştırmak üzere ülke içinde kurulmuşlardır. Ulusal Ajanslar programların uygulanmasında çok önemli bir rol üstlenmiştir.

39_{Cihan Dura ve Hayriye Atik, Avrupa Birliği Gümrük Birliği ve Türkiye, Ankara: Nobel}

Yayıncılık, 2000, s. 187.

40_{Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programları Merkezi Başkanlığı Çalışma Usul ve Esasları}

Hakkında Yönetmelik, 14.01.2004 tarih ve 25346 sayılı R.G.