Kriz Yönetimi Ekibi ve Karar Destek Sistemleri Kurmak

Her yönetim sürecinde olduğu gibi kriz yönetimi de yönetici ve çalışan kadrosuyla gerçekleştirilmektedir. Kriz aşamasında kuruluş için en önemli kaynak insan kaynağıdır. İnsan faktörü etkili seçilip kullanılabildiği ölçüde kriz süreci başarıyla sonuçlanacaktır. Yönetici, kriz yönetimini tek başına yapmamaktadır. Yönetici, karar alırken de uygularken de ekip çalışmasına ihtiyaç duyacaktır.

Kriz dönemlerindeki stres ve yoğun baskı dönemlerinde olduğu kadar kriz öncesi dönemlerde de karar destek sistemlerine ihtiyaç vardır. Yöneticiyi özellikle yarı yapısal nitelikteki sorunların çözümüne bilgi ve öneriler sağlayarak destekleyen sistemlere karar destek sistemleri denir (Tutar, 2000 : 122). Karar destek sistemleri yönetici yerine karar alma yeteneğinde olan sistemler değildir. Sadece onların karar alma faaliyetlerinde gerekli olan bilgiyi sağlayarak etkin ve doğru kararlar almasına destek sağlayan sistemlerdir (Tutar, 2000 : 78).

Kriz yönetim ekibi kriz yönetimini ve kontrolünü yürütecek ekiptir. Kriz ekibinin kriz yönetim planının oluşturulması, kriz yönetim planının uygulanması, kriz yönetim planında yer almayan problemleri ele almak olmak üzere üç önemli görevi vardır ve krizin özelliğine göre bir veya birden fazla kriz ekibi oluşturulabilir.

Kriz yönetim ekibi karar alıcı ve uygulayıcılardan oluşur. Kriz yönetim ekibi aniden ortaya çıkan krizi yönetmek için yetkililerden ve uzmanlardan oluşan bir kurul halinde çalışır. Kriz kurulu üyeleri; algılama yeteneği yüksek, sezgileri güçlü, birden fazla alan da bilgili, ilave sorumluluk alabilecek, net düşünebilen, kararlı, strese dayanıklı, problem çözebilen kişiler olmalıdır. Kamu yönetiminde ise kamu yönetici ve çalışanlarının ekip çalışmasına yatkın olmamaları zayıf yönlerden birisi olarak ortaya çıkmaktadır.

Çalışanları kriz dönemlerindeki rollerine hazırlamak için eğitime önem verilmesi gerekir. Kuruluşlar değişime ayak uydurmak ve krizlerden başarı ile çıkabilmek için dinamik olmak ve değişmek zorundadırlar. Bunun için de eğitimin yaygınlaştırılması ve geliştirilmesi gereklidir. Yapılması gereken kağıt üzerinde değil gerçek eğitimdir (Filiz, 2002;18).

Krize karşı yapılanmanın en önemli yönlerinden birisi de yönetici seçimidir. Krizde yöneticinin görevi daha çok koordine edici rol oynamaktır. Bir başka deyişle krizleri aşmada liderin en önemli rolü kurumun insan ve sermaye kaynaklarının oluşturulmak istenen sonuç üzerinde odaklanmasını sağlayacak koordinasyon işlevinin yerine getirilmesidir. Krizi yöneten liderlerin birçok özelliğinin yanı sıra üç belirgin niteliği vardır:

- Ait oldukları kuruluşun gelecek değerlerine yönelik stratejik kararların alınacağı ortamları oluşturmak, öncülük etmek ve bu kararların alınmasına yönelik süreçleri çalıştırmak.

- Alınan kararları hayata geçirecek insan kaynaklarını seçmek ve onları gerekli araç ve gereçle donatmak.

- Ait oldukları kurumu başta çalışanları olmak üzere tüm toplum nezdinde temsil etmek, itibarı yönetmektir (Kadıbeşegil, 2003 :123, 124).

Kriz yönetim ekibi, kendilerine ayrılmış özel bir mekanda çalışır. Ekip üyeleri arasındaki iletişim 7/24 esasına göre düzenlenir. Bir sekretarya bu komitenin çalışmalarını destekler. Her türlü teknik donanım ve olanağın komite üyelerine tahsis edilmiş olması gerektiğini vurgulamaya bile gerek yoktur.

Konu mevzuat yönüyle değerlendirildiğinde BKYMY’ne göre, kriz planları dışında kriz öncesi yönetimiyle ilgili bir düzenleme

bulunmamaktadır. İlgili yönetmeliğin 6. maddesinde bu durum “… ..kriz durumlarında takip edilecek usullerin önceden tespiti….” ibaresi ile yer almaktadır. Yine aynı yönetmeliğin 6. maddesinde verilen kriz yönetimi tanımında “Kriz Yönetimi, bir kriz durumunun teşhisinden başlayarak, gerekli yönlendirici kararların alınmasına, uygulanmasına, takip ve kontrolüne kadar uzanan bir seri faaliyetlerin manzumesidir “ifadesi kullanılarak kriz öncesi yönetimine yer verilmemiştir. Her ne kadar yönetmeliğin 1. maddesinde “….bu yönetmeliğin amacı…..Krizi yaratan olayın önlenmesi, ortadan kaldırılması veya milli menfaatler doğrultusunda sona erdirilmesi maksadı ile gereken hazırlık ve faaliyetlerin yönlendirilmesini….sağlamaktır” olarak geçse de yönetmelikte kriz öncesi yönetimi ile ilgili net ifadelere ve ayrıntılı hükümlere rastlanılmamaktadır. Uygulamada da kriz öncesi yönetimi standart kriz planlarının hazırlanması dışında daha çok kuruluşlardaki üst yöneticinin kişisel inisiyatifine bağlı olarak yapılan çalışmalar ve alınan önlemlerle gerçekleştirilmektedir. Ancak bununla birlikte milli kriz yönetim sisteminin etkinliğini denemek ve noksanlıkları tespit etmek amacıyla Başbakanlık tarafından MGK Genel Sekreterliği koordinatörlüğünde tek yıllarda doğal veya teknolojik felaketlere dayalı kriz yönetimi tatbikatları, çift yıllarda ise dış etkenlerden kaynaklanan kriz yönetimi tatbikatları dönüşümlü olarak planlanmakta ve uygulanmaktadır. Bu tatbikatlara, Genelkurmay Başkanlığı, bakanlık ve diğer ilgili kurum ve kuruluşlar ile afet tatbikatlarına senaryo gereği seçilen iller de katılmaktadır.

Uygulamada kriz yönetim ekipleri kriz planlarında belirlenen kriz merkezi personellerinden oluşmaktadır. Bu kriz merkezleri Ankara’da Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi, Genelkurmay Başkanlığı, bakanlıklar, ilgili kurum ve kuruluşlar kriz merkezleri en üst düzey yöneticilerin başkanlığında kurulur, krizin türüne göre koordinatör bakanlık-kuruluş ve personeli belirlenir. Taşra da ise il

yönetiminde vali veya görevlendireceği bir vali yardımcısının başkanlığında ildeki kamu ve özel kuruluşların en üst amirlerinden meydana gelen çekirdek kadrodan oluşturulur. Krizi meydana getiren olayın niteliğine göre diğer personeli tamamlanır. Yine ilçelerde kaymakamın başkanlığında ilçedeki kamu ve özel kuruluşların en üst amirlerinden meydana gelen çekirdek kadrodan oluşturulur. Krizi meydana getiren olayın niteliğine göre diğer personeli tamamlanır. Bu kriz merkezlerinde görev alan kriz yönetim ekibi özel olarak kriz yönetimi eğitimi almamış, olağan dönemlerde faaliyet gösterirken kriz dolayısıyla oluşan kriz merkezine katılan yönetici ve personellerden oluşur.

Kriz yönetiminde bir diğer önemli konu kriz yönetimine vatandaş katılımının yönetilmesidir. Bir kriz veya afet sonrası ilk müdahale edenler genelde vatandaşlar olmakta bu da özellikle afet sonrası kurtarma çalışmalarında birtakım sıkıntılara neden olmaktadır. İlgili birimler ulaşmadan önce vatandaşlar olay yerine girerek insani hizmetlerde bulunmaktadırlar. Ancak vatandaşlar hayati anlamda hizmet etmelerine rağmen birçok felaketin de aktörü olabilmektedirler. Bu nedenle (Toplum Acil Müdahale Ekipleri) mutlaka kurulması gereken bir organizasyondur. Her mahallede oluşturulacak toplum acil müdahale ekipleri, krize ilk müdahale eden vatandaşlar için, kriz yönetimi ve ilk yardım eğitimlerini içeren bir eğitim programı gözetmelidir. Bu eğitimlerde uzman kişiler halkın eğitiminde görevlendirmelidir.

Ne kadar iyi hazırlık yapılırsa yapılsın gün geçtikçe yeni kriz türleri ortaya çıkmaktadır. Gelişen insan ilişkileri ve teknolojik şartlar içinde krizin her türüne hazırlıklı olunması mümkün değildir. Krizleri tümüyle engellemek ise çok zor gözükmektedir.