Kosova Cumhuriyeti, dünyanın en yeni bağımsız devleti olup 2.2 milyonun üzerinde nüfusa sahiptir. Resmi dili Arnavutça ve Sırpçadır. Kosova Anayasasına göre Türkçe, Boşnakça ve Rumca belediyeler statüsünde resmî dil hüviyeti elde etmiştir. Kuzeybatısında Karadağ, kuzey ve doğusunda Sırbistan, güneyinde Makedonya ve güneybatısında Arnavutluk bulunmaktadır. En büyük yerleşim merkezi başkent Priştine'dir.
1389 yılında yapılan Kosova Savaşı'nın ardından, Türkler Kosova'ya yerleşmeye başlamışlardır. Yaklaşık 400 yıl süren Osmanlı hâkimiyeti boyunca Türkler Prizren, Priştine, Vıçıtırın, Nobırda gibi bölgelerde yerleşmişlerdir. 156
1444’te Skanderbeg o zaman Venedik hakimiyetindeki liman şehri Lezha (Alessio) ’da bölgenin en önemli prenslikleri olan Thopia, Muzaka, Ballsha ve Crnojevic aileleriyle bu birliği kurmuştur. Daha ufak diğer Kuzey Arnavut aşiretleri de bu birliğe katılmışlar ve Osmanlılara karşı mücadele için kendi aralarındaki anlaşmazlıkları bir tarafa bırakmışlardır.
1444’te Skanderbeg Osmanlı ordusunu Torviol Ovası’nda yenmeyi başarmış ve bundan sonraki iki yılda da Arnavut Birliği Osmanlılara karşı savaşlar kazanmıştır.1451’de Skanderbeg Napo li Krallığı ile bir ittifak kurulmuş ve1452’de Osmanlı ordusu Mokrica ve Meçadi’de Arnavut Birliği’ne yenilmiştir.
1453’teki Đstanbul’un fethi üzerine Arnavutlar Napoli, Venedik, Papa lık ve Macaristan Kralları’ndan maddi yardım almaya başlamışlardır. 1462’ye kadar Arnavut lar her yıl Osmanlı ordusunu püskürtmüş, ama ertesi yıl Osmanlılar tekrar aynı güçle tekrar dan gelmişlerdir. 1460 ve 1463’te yapılan ateşkesler dışında Arnavut-Osmanlı savaşı hiç durmadan sürmüştür.
155 TÜRBEDAR Erhan: Kosava ‘nın Bağımsızlık Đlanının Sirbistan,Bosna-Hersek ve Makedonya’ya Etkileri,Avrasya Dosyası,C.14.S.1,Ankara,2008,s.27-35: Geniş bilg için Bkz.Merve Đrem Yapıcı ; Bosna Hersek’te Gerçekleştirilen Askeri Müdahalenin Uluslararası Hukuktaki Yeri, Uluslararası Hukuk ve Politika, Cilt 2, No: 8 , Ankara, 2007, s.1-24
156 Yaşar Mehmet Kaynak-Hamit Pehlivanla; Balkanlarda Değişen Dengeler ve Etnik Grupların Mücadeleleri, Silahlı KuvvetlerDergisi,S.338,Ankara,1993,s.31-33: Đsmail Bardhı, ;“1918-1988 Yılları Arasında Bosna-Hersek Ve Kosova'da Tefsir Sahasında Yapılan Çalışmaların Değerlendirilmesi“ (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniv. Sosyal Bilimler Enst.). Ankara: 1992.s. 129
Venedik’in yardımıyla Kuzey Arnavutlar Osmanlılarla mücadele etmeyi sürdürmüşler, an cak Venedik yönetimindeki Đşkodra 1479’da Osmanlılarca fetih edilince, Arnavut direnişi sona ermese de zayıflamıştır. Bundan sonra Arnavutluk Osmanlı hakimiyetine girmiştir.
1479-1912 arasında Kosova Osmanlı hakimiyetinde kalmış ve Kosova’nın çok önemli Batı- Doğu ticaret yolları üzerinde bulunması nedeniyle, Osmanlı yönetimi Venedik’in de kontrolü ne yakın olan Arnavutluk’un geri kalan bölgelerinin aksine yoğun bir devşirme Đslamlaştırma politikası Kosova’da uygulamıştır. 1878 Rus - Osmanlı savaşı sonrası Sırplar Kosova’da hak iddia etmeye başlamışlardır. 157
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan itibaren, bölgenin Müslüman-Türk nüfusu Anadolu'ya göç etmeye başlamıştır. Sadece 1912-1941 yılları arasında yaklaşık 600 bin kişi göç etmek zorunda kalmıştır.158
II. Dünya Savaşı sırasında Đtalya’nın Almanya’ya teslim olması üzerine Tito tarafından ku rulan meclisçe Yugoslavya 1945 yılında ilan edilmiş ve monarşi yıkılmıştır. Bu olaydan sonra Kosova; Yugoslavya’ya bağlı bir eyalet statüsüne geçmiştir. SSCB’nin çöküşü ile dağılmaya başlayan ülkeler arasına Yugoslavya da katılmış ve Yugoslavya 1992 yılında eyaletlerinin ba ğımsızlığını ilan etmesi ile dağılmaya başlamıştır. Hırvatistan, Bosna-Hersek, Slovenya, Make donya bağımsızlığını ilan etmiş, fakat Kosova Sırp baskısı ve askeri müdahaleler sonucunda tam bağımsızlığına kavuşamamıştır.
1989’da bölgenin otonomisini kaybetmesinin ardından Arnavut çoğunluk Sırp hükümetinin zulmüne direnmiştir. Sırp yönetimi Arnavutlara karşı büyük baskılar uygulamış, Arnavutlar ise haklarını ve hatta yaşamlarını korumak için kendi içlerinde organize olmaya çalışmışlardır. 1990’da kurulan Kosova Kurtuluş Ordusu ile Sırp güvenlik güçleri arasında çatışmalar başlamış ve bu 1997-98 yıllarında yoğunlaşmıştır. Ardından, Sırp ordusu ve polisi büyük bir harekat başlatmış, meydana gelen çatışmalarda yüzlerce insan ölmüş, 200 binden fazla Arnavut, evini terk etmiştir. NATO'nun hava saldırısı tehdidi, Miloseviç'in Kosova'dan çekilmesini sağlamıştır. Ancak Miloseviç'in uzlaşmaz tavırları nedeniyle Kasım ayından itibaren çatışmalar
157Günal, Zerrin ,“1. Kosova Savaşı Hakkında Bir Bibliyografya Denemesi“: I. Kosova Zaferi'nin 600. Yıldönümü Sempozyumu Bildirileri,26 Nisan 1989. 51-54ssAnkara: 1992.
158 Genel Kurmay(ATASE)Geçmişten Günümüze Kosava Tarihi ve Türkiye-Kosava Đişkileri, Ankara 2009,s.11-44: Bilim Araştırma Vakfı: Türkiye ve Balkanlar, Balkan Ülkelerinde Müslüman-Türk Kültür Mirası, ,Đstanbul, 2003. s.21
yeniden başlamıştır. Yine NATO'nun tehditleriyle başlayan bir seri barış görüşmesi ise bir sonuç alınamadan 1999 yılında sona ermiştir.159
1999 yılında sona eren savaşın ardından getirilen yeni düzenlemelerle birlikte, Müslüman-Türk gruplar için yeni bir dönem başlamıştır. Politikaya, sosyal hayata katılım artmış, kültürel faaliyetler daha geniş çaplı olarak uygulanır olmuştur. Bütün olumlu gelişmelere rağmen Kosova'da da, Yugoslavya'nın diğer bölgelerinde yaşanan gerginlik kendini belli etmektedir. Nitekim kısa süre önce ülkedeki reformların öncülerinden Sırbistan Başbakanı Zoran Djindjic'in silahlı saldırı neticesinde hayatını kaybetmesi, ülkede sorunların tam anlamıyla çözülemediğinin bir göstergesidir.
Savaşın ardından Türk nüfusun içinde de belirli bir ayrılık yaşanmış, politika üretmekte sorunlar yaşanmıştır. Yeni yönetim döneminde Türkçenin resmi dil olarak tanınmaması, Türklerin yaşadığı önemli bir sorun olmuştur. Bu gelişmeyi protesto eden Türkler, 28 Ekim 2000 tarihli seçimlere katılmama kararı almışlardır. Türk Dışişlerinin devreye girmesiyle BM Kosova Yüksek Temsilcisi Bernard Kouchner bir açıklama yapmış ve Türkçenin Türklerin yaşadığı belediyelerde, Arnavut ve Sırp diliyle eşit olarak kullanılma hakkını tanımıştır.160
Özgür ve demokratik bir ortamın varlığı, Müslüman-Türk halkın yaşadığı sorunların çözümünü de kolaylaştırmaktadır. Kosova halkını oluşturan tüm etnik gruplar 17 Kasım 2001 tarihinde özgür bir seçim ortamında oy kullanmış, yeni Meclis Đbrahim Rugova'yı Kosova Geçici Öz Yönetim kurumlarından Kosova Başkanlığı görevine atamış, Bayram Rexhepi başkanlığında da Kosova Hükümeti kurulmuştur. Türkler bu seçimlerde Meclis'e üç temsilci göndermeyi başarmışlardır. Kosova'da 26 Ekim 2002 tarihinde gerçekleştirilen yerel seçimlerde ise Kosova'daki Türk azınlığı temsil eden Kosova Demokratik Türk Partisi seçimlere ilk kez katılmış, Prizren ve Priştine Belediye Meclislerinde temsil hakkı elde etmiştir.
Kosova'da, Prizren, Mamuşa, Priştine, Vıçıtırn gibi şehirlerdeki ilköğretim okullarında, 104 sınıfta 2 bin öğrenci, 3 anaokulunda 100 öğrenci, 6 lisedeki 19 sınıfta 450 öğrenci ve 1985 yılında Priştine Üniversitesi'nde açılan Türkoloji Bölümü'nde 50 öğrenci eğitim görmektedir. Türkler, Kosova'da Türk kültürüne göre yaşamaktadırlar.161
159 Bilim Araştırma Vakfı: Türkiye ve Balkanlar,Balkan Ülkelerinde Müslüman-Türk Kültür Mirası,.22
160 Türkiye Bilim Araştırma Vakfı: a.g.e.s.24 161Türkiye Bilim Araştırma Vakfı: a.g.e,s.9.
Kosova'da yaşayan ve Türkiye'de çok sayıda akrabası olan Türkler, bir yandan politik ve ekonomik, diğer yandan da sosyal ve kültürel faaliyetlerini artırarak Sırbistan ve bölge ülkeleriyle Türkiye arasında bir dostluk köprüsü oluşturmalıdır.162
Kosova, 1999 ile 9 Aralık 2008 tarihleri arsında Birleşmiş Milletler (UNMĐK) kontrolünde kalmış, bu arada 17 Şubat 2008’de tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etmiş, 9 Aralık 2008 tarihinden itibaren de Avrupa Birliği gücü olan EULEX kontrolü altında bulunmaktadır.
Balkan Savaşları, I. ve II. Dünya Savaşı, komünist yönetim, Yugoslav iç savaşı gibi büyük felaketler atlatan dindaş ve soydaşlarımız, bugüne kadar tüm güçleriyle hayatta kalmayı ve bulundukları bölgenin politik, sosyal ve kültürel hayatında etkili olmayı başarmışlardır. Ancak, Kosova’nın gelecekteki statüsü halen belirsizdir.
Günümüzde bu bölgede yaşayan Türklerin 60 bin ve Türkçe konuşanların nüfusu yaklaşık 250 bin kişi olarak tahmin edilmektedir. Ancak devamlı göçler ve baskılar bu sayıda bazı değişimlere sebep olmaktadır, Türk olmayan Müslümanlar ise Arnavut'turlar. Nüfusun % 85 gibi büyük bir çoğunluğunu da oluşturan Arnavutların yaklaşık olarak % 70'i Müslüman’dır. Kosova'da yaşayan Müslüman-Türk nüfus, Osmanlı'nın bölgeden çekilmesinin ardından yalnız ve korumasız kalmıştır.163