Konya ġehir Varlığı Olarak Hz Mevlana

Mevlana Celaleddin-i Rumi; yüzyıllar öncesinden ortaya koyduğu fikirler ile bugün bile insanlığın pek çok sorununa çözüm yolları gösteren, binlerce insanın yüreğini aydınlatan ve sosyal hayatımıza zarafeti ve nezaketi yerleĢtiren terbiye sistemini kuran gönül insanıdır. Belh‟de baĢlayan ve Konya‟da nihayet bulan yolculuk, bu büyük değeri Konya‟ya armağan etmiĢtir. Konya bugün inanç turizminde ülkemizin en önemli merkezlerinden biri ise, bunu baĢta Mevlana olmak üzere, Sadreddin-i Konevi, ġems-i Tebrizi ve Nasreddin Hoca gibi ilim ve irfan mimarlarına borçludur (Konya Ġ.K.M, 2007:43).

2.6.1.1. Hayatı ve ġahsiyeti

XIII. Asırda ülkemizde ve Ġslam âleminde yetiĢen en tanınmıĢ mutasavvıf fikir adamlarından birisi olan Mevlâna Celâleddîn-i Rumî, bir Türk hükümetinin, HarzemĢahlar ülkesinin BaĢĢehri Belh‟de doğmuĢtur. Babası, annesi ve kardeĢi ile beraber uzun bir yolculuktan sonra Konya‟ya gelip yerleĢmiĢ; 50 yıla yakın bir müddet kaldığı Konya‟da çevresine ıĢık saçmıĢtır (Fürûzanfer, 2005;g).

Mevlana‟nın asıl adı Muhammed Celaleddin'dir. Mevlana ve Rumi de, kendisine sonradan verilen isimlerdendir. Efendimiz manasına gelen Mevlana ismi O'na daha pek genç iken Konya'da ders okutmaya baĢladığı tarihlerde verilir. Bu ismi, Semseddin-i Tebrizi ve Sultan Veled'den itibaren Mevlana‟yı sevenler kullanmıĢ, adeta adı yerine sembol olmuĢtur. Rumi, Anadolu demektir. Mevlana‟nın, Rumi diye tanınması, geçmiĢ yüzyıllarda Diyar-i Rum denilen Anadolu ülkesinin vilayeti olan Konya'da uzun müddet oturması, ömrünün büyük bir kısmının orada geçmesi ve nihayet türbesinin orada olmasındandır. Mevlana‟nın doğum yeri, bugünkü Afganistan'da bulunan, eski büyük Türk Kültür merkezi Belh'tir.

Mevlana‟nın doğum tarihi ise 30 Eylül 1207 (6 Rebiu'l-evvel, 604) dir (Fürûzanfer, 2005:g).

Mevlana Celâleddin-i Rûmî (1184-1273), yaĢamıĢ olduğu dönemden günümüze kadar olan uzun süreçte Ģairlere ilham kaynağı olmuĢ, tarihin yetiĢtirmiĢ olduğu misyon ve okul sahibi ender Ģahsiyetlerinden biridir. Klasik Osmanlı Ģiiri boyunca Mevlana, pek çok Ģairin Ģiirine konu ve ilham kaynağı olmuĢtur. Mevlana klasik divan Ģiirinin kurucusu sayılır, zira ondan önce Anadolu‟da divan inĢa eden herhangi bir Ģair yoktur (Fürûzanfer, 2005:g).

Yokluk ve büyük taassup içinde olan batılılar, haçlı seferleri adı ile kurdukları uluslardan toplanmıĢ orduları ile Anadolu topraklarından geçerken buralardaki Türk halk ile ekinlere, hatta yapılara büyük zarar vermiĢlerdir. Halk nu acıları henüz unutmamıĢken Mevlana‟nın bütün insanları kardeĢliğe çağıran manzumeleri, önce Camilerde verdiği öğütlerde bulunmuĢ, böylelikle halkı kin, intikam duyguları değil, kardeĢlik, barıĢ içinde yaĢama usullerini anlatmıĢtır. Bu düĢünceleri Mevlana‟nın Ģahsiyet olarak evrensel bir düĢünceye sahip olduğunun göstergesidir. Mevlana‟nın diğer değer verdiği bir Ģey de edep ile terbiyedir. Eserlerinde sıkça gördüğümüz bu durum, en meĢhur eseri olan “mesnevi”‟nin baĢında da yer almaktadır (Fürûzanfer, 2005:g).

Mevlana kendi yaĢayıĢı ile de bütün insanlara örnek olacak bir durumda idi. O derece Ģöhreti, ünü yayılmıĢtı ki o artık yalnız Selçuklu devletinin sınırları içerisinde kalmayarak, Bizans‟tan tâ Semerkand‟a kadar bütün Ġslam memleketlerinde biliniyor, seviliyordu. Ayrıca Mevlana koyu bir Müslüman olup, Hanefi mezhebinde idi (Fürûzanfer, 2005:g).

YaĢamını "Hamdım, piĢtim, yandım" sözleri ile özetleyen Mevlâna 17 Aralık 1273 pazar günü Hakk'ın rahmetine kavuĢtu. Mevlâna'nın cenaze namazını vasiyeti üzerine Sadrettin Konevi kıldıracaktı. Ancak Sadreddin Konevi çok sevdiği Mevlâna'yı kaybetmeye dayanamayıp cenazede bayıldı. Bunun üzerine Mevlâna'nın cenaze namazını Kadı Siraceddin kıldırdı (www.mevlanayili.gov.tr, 27.4.2010).

Mevlâna ölüm gününü yeniden doğuĢ günü olarak kabul ediyordu. O öldüğü zaman sevdiğine, yani Allah'ına kavuĢacaktı. Onun için Mevlâna ölüm gününe düğün günü veya gelin gecesi manasına gelen "ġeb-i Arûs" diyordu ve dostlarına ölümünün

ardından ah-ah, vah-vah edip ağlamayın diyerek vasiyet ediyordu (www.mevlanayili.gov.tr, 27.4.2010).

Mevlana‟nın eserleri arasında en önemlisi Ģüphe yok ki Mesnevidir. Yazıldığı günden beri bütün insanlığı ilgilendiren, hatta aradan 700 yıl geçmiĢ olmasına, bütün dünya da birçok büyük filozoflar, ahlakçılar, Ģairler gelmiĢ olmasına rağmen Mevlana‟nın fikirleri, eserleri, etkilerinin hala tazeliğini korumuĢ olması, bu büyük insan için daha fazla söz söylemekten bizi alıkoyar.Diğer eserleri ise Ģunlardır; Divan-ı Kebir, Fîhî Mâ Fîh, Mecalis-i Seb‟a, Mektûbât, Mesnevî (Fürûzanfer, 2005:g).

2.6.1.2. Mevlevilik

Mevlana Celaleddin-i Rumi zamanında etrafında bulunan müritler topluluğu gerçek bir tarikat topluluğu olarak telakki edilmiyordu. Ancak Sultan Veled baĢlarına geldikleri zaman, gerçek tarikat olarak teĢkilatlandılar. Mevlevilikte çile önemli bir yere sahiptir. Halvet (Çile):Mevlevilerde çileye girmek isteyen bir derviĢ bin bir günbir tekkeye kapanır. Ġzinsiz buradan ayrılamaz ve kurallara aykırı her davranıĢ ona çilede geçen zamanı kaybettirir. Burada çömez müride, gururunu yok etmek için yerleri süpürmek, tuvaletleri temizlemek gibi yorucu ve bıktırıcı vazifeler verilir. Ayrıca bir derviĢin üç gün aç kalmadıkça hiçbir sadakayı kabul etmemesi kuraldır (Özensel, 2001:152).

Tarikatın temel ögelerinden biri de “sema”dır. Sema‟nın ilk biçimi Mevlana‟nın zamanında da vardır. Sema törenleri Mevlana‟nın ölümünden sonra oğlu Sultan Veled tarafından sistematik bir hale dönüĢtürülmüĢtür. Sema, bir Mevlevi zikridir, çeĢitli anlamlara geldiği zikredilir. Yaygın kabulle Mevlevilerin semasında, kamıĢtan yapılmıĢ neyin sesiyle derviĢler dönmeye baĢlayınca, sembolize etmeye çalıĢtıkları Ģey, tabiatta hareket eden her Ģey gibi, gezegenlerin baĢ döndürücü hareketidir (Özensel, 2001:152).

2.6.1.3. Mevlana Etkinlikleri

I.Alaeddin Keykubat‟ın Mevlana‟nın babası Bahaeddin Veled‟i Konyaya davet etmesi ile 1228 yılında Mevlana ve ailesi Konya‟ya yerleĢmiĢtir. Mevlana fikirleri insanlığı ve inançları ile büyük kitleleri etkisi altına almıĢtır. Bu etkiler yüzyıllar

boyunca sürmüĢ ve günümüzde de dünya çapında bir düĢünür olarak rağbet görmektedir. Mevlana‟nın bu etkisi Konya‟ya gelen yerli ve yabancı turistlerin mutlaka Mevlana Müzesini ziyaretiyle kendini göstermektedir (www.konya.gov.tr, 27.4.2010).

Kültür ve Turizm Bakanlığı; Hz. Mevlana‟nın doğumunun 800.yılına yönelik aldığı karar doğrultusunda, Bakanlığımız bünyesinde kutlamaların plânlanması, koordinasyonu ve yürütülmesi için bir üst kurul ve bir yürütme kurulu teĢkil edilmiĢtir. Konya ve Mevlana tanıtımının baĢlıca 2 amacı vardır (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010);

 Mevlana‟nın uluslararası düzeyde tanıtılması,

 Mevlana ekseninde Konya ve Türkiye‟nin uluslararası düzeyde tanıtılması.

Tanıtımların hedef kitlesi, uluslararası seviyedeki fikir ve kanaat önderleri, toplumları yönlendirme yeteneğine sahip sivil toplum kuruluĢları ve farklı ülkelerin kamuoylarıdır. Ulusal seviyede ise, her kesimden insanımıza Mevlâna ve düĢüncesi ile birlikte Konya‟nın diğer tarihi, kültürel ve turizm potansiyelini tanıtıp, dikkat çekmektir (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

2.6.1.3.1. Mevlana’yı Anma Etkinlikleri

Her yıl 1-17 Aralık günlerinde uluslar arası çapta olmak üzere Mevlana‟yı anma törenleri düzenlenmektedir. Bu süre Mevlevi ayinleri, konferanslar, paneller, sempozyumlar, sohbetler, sergiler, festivaller, basılı ve elektronik yayınlar, filmler, belgeseller ve konserler ile, Mevlana‟nın düĢünceleri binlerce kiĢiye anlatılıp, yaĢatılmaya çalıĢılmaktadır. Yılın bu zamanı Turizm açısından Ģehrin en hareketli ve canlı haftası olması özelliği taĢımaktadır. Ayrıca tüm yıl boyunca her cumartesi Mevlana Kültür Merkezinde Sema programları gerçekleĢtirilmektedir (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

2.6.1.3.2. Diğer Etkinlikler

Mevlana etkinlikleri yıl boyunca yalnız Konya ve Türkiye sınırları içerisinde kalmayıp, hem ulusal çapta hem de uluslar arası olarak devamlı Ģekilde gerçekleĢtirilmektedir. Etkinlikler genelde 4 koldan yürütülmektedir. Bunlar; Kültür ve Turizm Bakanlığı ve ona bağlı Kültür Turizm Müdürlüğü, Konya BüyükĢehir Belediyesi ve Sivil Toplum KuruluĢlarıdır.

Yurt dıĢı faaliyetlerinin genelde büyük bir bölümünü Kültür Turizm bakanlığı düzenlemektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı; Amerika kıtası, AB ülkeleri, Asya ve Uzakdoğu ülkelerinde, yaptığı Türkiye‟yi tanıtan, TV ve açık hava reklamlarında, Konya ve Mevlâna eksenli unsurlara yer vermektedir (www.kultur.gov.tr, 27.4.2010).

Bunların dıĢında; çeĢitli sempozyum ve konferanslar düzenleyerek katılımcıların bilgilendirilmesini sağlamaktadır. Ayrıca yurt dıĢı sema programları ile Hz. Mevlana‟nın düĢünce yapısını ve Ġslam dini‟nin o güzel maneviyatını yabancılara sergilemektedir. Bunlara ilave olarak, çeĢitli panel ve sergi programları da düzenlenmektedir (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

Konya Ġl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ise faaliyetlerini daha çok ulusal anlamda göstermektedir. Fakat bu yabancı ülke faaliyetleri olmadığı anlamına gelmez. Uluslar arası ve ulusal fuarlara katılıp Konya hakkında insanlara hem görsel, hem sözel sunum yaparak, insanları Konya hususunda bilgilendirmeyi amaçlamak baĢlıca faaliyetlerindendir. Bunların yanı sıra Ģehir web adresleri, Konya etkinliklerinin farklı dillere de çevrilen broĢür ve afiĢleri, basılı ya da interaktif yayınların geniĢletilmesi ve dağıtılması, Konya ve Mevlana ile ilgili film, reklam ve tanıtım filmi, belgesel, çizgi film vd. gibi faaliyetleri bulunmaktadır (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

Ayrıca hem 1-17 aralık tarihleri arasındaki anma törenlerinde hem de yıl içinde periyodik olarak sema gösterileri düzenlemektedir. Konya haricinde diğer Ģehirlerde de düzenli olarak sema programları yapılmaktadır. Ayrıca Kültür ve Turizm Bakanlığının koordinesi ile Dünya ölçeğinde kültür ve sanat merkezi kimliği

kazanmıĢ, Ģehirlerde sema programları düzenlenmektedir (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

Bunların da dıĢında Uluslar arası Mevlana Bisiklet Turu, Mevlana Yol KoĢusu, Fotoğraf ve Kompozisyon yarıĢmaları gibi müsabakalara ve yarıĢmalara ev sahipliği yapmaktadır. Ayrıca Mevlana ve ailesinin Konya‟ya geliĢinin yıl dönümü etkinlikleri, Konserler, ġiir akĢamları, Mevlevi mutfağı sunumu ve çeĢitli festivallerin de organizasyonlarını gerçekleĢtirmektedir (www.konyakultur.gov.tr, 27.4.2010).

BüyükĢehir Belediyesinin Etkinlikleri ise kısaca Ģunlarıdır (www.konya.bel.tr); - Basılı kitaplar (mesnevi (farklı dillerde), salname, aĢkın terapi, ),

- Konya Ansiklopedisi (tarihi ve kültürel yönlerini bütünüyle ele alacak bir ansiklopedi),

- Yıl boyunca her cumartesi devam eden Sema töreni ve Ayini Ģerif, - Mesnevi dersleri,

- Kültürel geziler,

- Anma programları (Kutlu doğum haftası,) - Hz. Mevlana‟nın Konya‟ya geliĢ töreni.

- Komek kapsamında yabancı ülkelerde gerçekleĢtirilen sergiler, açılıĢlar, - Mevlana kültür vadisi projesi kapsamında Ģehir merkezinde park ve

bahçelerde düzenlemeler.

2.6.2. Konya’nın Diğer Varlıkları