KOBİ VE GİRİŞİMCİLİĞE İLİŞKİN POLİTİKALAR

32

piyasaya ilk giriş yapan işletme üstlenirken, taklitçi firmanın yaklaşık %60-70 oranında genel maliyetinin düşük olduğu tahmin edilmektedir⁷⁷. Hızlı teknolojik gelişmeler, yeni ortaya çıkan ürünlerin de hızla eskimesine neden olurken, bilginin hızla yayılması, çalışanların artan mobilitesi, inovasyon çağını imitasyon çağına dönüştürmektedir⁷⁸. Bu çerçevede imitasyon ve inovasyonun birlikteliği anlamında kullanılan imovasyon, yenilik süreçlerinin gerçekleştirilmesi bakımından önem kazanmaktadır.

21. yüzyılda firma düzeyinde rekabet kavramı yerini işbirliği içinde rekabete bırakmıştır. Bunun en bilinen örneği kümelenmedir. Porter’ın tanımı çerçevesinde, kümelenme, birbiriyle bağlantılı şirketlerin, tedarikçi, hizmet sağlayıcılar ve destekleyici altyapıyı sunan üniversite, standart kuruluşları ve ticaret odalarının belirli bir coğrafi bölgede yoğunlaşmasıdır. Kümeler, birbiriyle bağlantılı işletmelerin işbirliği içinde rekabet ederek, sinerji yakaladığı, pozitif verimlilik etkisi doğuran coğrafi yoğunlaşmalardır⁷⁹. Dünyada en iyi bilinen kümelenme örneği Silikon Vadisidir.

Teknoloji, bilgi ve becerilerin yayılması açısından KOBİ’lerin kümelerden elde edeceği muazzam faydalar söz konusudur⁸⁰. Günümüzde KOBİ ve girişimciliğe ilişkin yeni eğilimler doğrultusunda artık kümeler girişimciliğin fidanlığını oluşturmaktadır.

33

KOBİ ve girişimciliğe ilişkindir. Söz konusu amaçlara KOBİ ve girişimciliği geliştirerek ulaşılması hedeflenmektedir.

KOBİ ve girişimcilik ilişkisinden yola çıkarak, mevcut KOBİ’lerin girişimcilik potansiyelinin artırılması ve potansiyel girişimcileri ortaya çıkaracak çalışmalar yapılması, KOBİ ve girişimcilik politikasının hedefidir.

Literatürde KOBİ’lere yönelik politikalar, temelde benzer araçların kullanılmasına dayalı olmakla birlikte, belirli noktalarda birbirinden ayrılmaktadır.

KOBİ’lere yönelik politikalar mali ve mali olmayan destekler şeklinde olabileceği gibi iş ortamının geliştirilmesine yönelik politikalar şeklinde de olabilir.

Tablo 1.2. KOBİ ve Girişimcilik Politikaları

KOBİ Politikası Girişimcilik politikası

Bürokrasi ve engellerin azaltılması Bürokrasi ve engellerin azaltılması Sermayeye/finansmana erişim Girişim sermayesine erişim

Bilgi hizmetleri sunumu İş kurma konusunda bilgilendirme

İhracat ve pazarlama hizmetleri sunumu Girişimcilerin rol modeli olarak sunulması Eğitim ve danışmanlık hizmetleri sunumu Girişimcilik eğitimi

Teknoloji transferi Ağ oluşturma hizmetleri

Kaynak: Lundström ve Stevenson (2005)⁸¹

Lundström ve Stevenson (2005), KOBİ ve girişimcilik politikasının belli başlı unsurlarını sıralamaktadır. Buna göre, KOBİ’lere yönelik politikalar, bürokrasi ve engellerin azaltılması, sermayeye/finansmana erişimde kolaylık, bilgi hizmetleri, ihracat ve pazarlama, eğitim ve danışmanlık hizmetleri ile teknoloji transferinin sağlanmasıdır.

Girişimciliği geliştirmeye dönük politikalar ise, KOBİ politikasında da olduğu gibi, bürokrasi ve engellerin azaltılması, girişim sermayesine erişim, iş kurma konusunda

81 Lundström A., Stevenson, L.A., Entrepreneurship Policy: Theory and Practice, ISEN International Studies in Entrepreneurship, Springer, New York’tan aktaran Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Türkiye Girişimcilik Stratejisi ve Eylem Planı 2015-2018.

34

bilgilendirme, girişimcilerin rol model olarak sunulması, girişimcilik eğitimi ve ağ oluşturma hizmetleridir.

KOBİ’lere ilişkin politikalar daha çok eşitliği sağlamaya yönelik politikalar iken, girişimciliği geliştirmeye yönelik politikalar ekonomik etkililiği artırmaya, rekabetçiliği sağlamaya yönelik politikalardır. KOBİ’lere yönelik politikaların öznesi, Kirzner’in, girişimcilik politikalarının öznesi ise Schumpeter’in girişimcisini çağrıştırmaktadır.

KOBİ politikaları ve girişimciliğe yönelik politikalar, mali ve mali olmayan destekler olarak ikiye ayrılabilir. Mali destekler, doğrudan devlet yardımı, hibe biçiminde olabileceği gibi, işletmelerin finansmana erişimini kolaylaştırmak şeklinde de olabilir.

İşletmelerin finansmana erişimini de kapsayacak şekilde iş ortamının geliştirilmesi, KOBİ ve girişimciliği destekleyen politikaların başlıca unsuru sayılmaktadır.

Diğer taraftan, girişimciliğe ve yüksek büyüme potansiyeli olan yeni kurulan işletmelere odaklanmak da politikanın bir unsurudur. Yüksek büyüme potansiyeli olan işletmeler, hem istihdam sağlayarak hem de yenilik yaparak ekonomiye katkıda bulunacaklarından, devletler yüksek büyüme potansiyeli olan işletmeleri desteklemek istemektedirler. Bu çerçevede kamunun üzerine düşen, yüksek büyüme potansiyeli olacak işletmeler için elverişli koşulları yaratmaktır. Bilindiği gibi, işletme çevresini geliştirmeye odaklanan politikalar, eşitleyici nitelikte politikalardır. Dolayısıyla her işletmenin faydalanacağı atmosferi tesis etmek önem kazanmaktadır. Organisation for Economic Cooperation and Development (OECD) yaklaşımı çerçevesinde yüksek büyüme potansiyeli olan işletmeleri geliştirmek için kamunun odaklanması gereken çalışmalar şu şekilde ortaya konulmaktadır:

35

• İşletme çevresini geliştirmeye odaklanmak, mevzuatta büyümenin önündeki engelleri tespit etmek ve bu engelleri kaldırmak,

• Yeni kurulan ve mevcut işletmelerde büyümeye destek olmak için girişimcilik davranışını teşvik etmek,

• Yeni ve küçük işletmelere eğitim desteği sağlamak,

• İşletmelerin finansa erişimini kolaylaştırmak,

• Ar-ge konusunda yeniliği teşvik etmek ve işletmelerin uluslararası faaliyetlerini desteklemek⁸².

Finansa erişim, ar-ge ve yenilik destekleri işletmelerin başarısı üzerinde doğrudan etkili olan faktörlerdir⁸³. Bu önlemlerin ötesinde, girişimci davranışı teşvik etmek, bu konudaki kültürel önyargıları değiştirmek, girişimcilerin önündeki mevzuata ilişkin engelleri kaldırmak, kısıtlayıcı düzenlemeleri değiştirmek, piyasa katılıklarına finansman programları ile karşılık vermek ve girişimcilik ekosistemine bir bütün olarak yaklaşmak, hükümetlerin ekonomik büyümeyi sağlamasına yardımcı olan adımlardır⁸⁴.

Gnyawali ve Fogel, girişimcilik çevre koşullarını 5 başlık altında incelemektedir:

kamu politika ve süreçleri, sosyoekonomik koşullar, girişimcilik ve işletme becerileri, işletmelere mali destekler ve mali olmayan destekler⁸⁵. Yerine getirilmesi gereken çok sayıda idari işlem, prosedürel gereklilikleri yerine getirmek için çok fazla zaman ve para harcanması, birçok kuruma karşı raporlama zorunluluğu, uyulması gereken çok sayıda kural girişimcileri caydırıcı nitelik arz edebilmektedir⁸⁶. Toplumun girişimciliğe karşı geliştirdiği olumlu tutum, girişimci rol modellerin varlığı,

82 OECD, High Growth Enterprises: What Governments Can Do to Make A Difference?, OECD Studies on SMEs and Entrepreneurship , OECD Publishing,2010.,

http://dx.doi.org/10.1787.9789264048782-en, s.10.

83 Ibid., s.10.

84 Isenberg, Daniel J., How to Start an Entrepreneurial Revolution, Harvard Business Review, June 2010, s.41-50, s.50.

85 Gnyawali, Devi R, Fogel, Daniel, Environments for Entrepreneurship Development: Key Dimensions and Research Implicaitons, Entrepreneurship Theory and Practice,18, ss. 43- 62.,s.45.

86 Ibid., s. 46.

36

girişimciliğin yeşermesine olumlu katkıda bulunurken, girişimciliğe karşı kuşkucu yaklaşım girişimciliğin önünde engel oluşturmaktadır⁸⁷. Kamu, mali ve mali olmayan desteklerle girişimciliği teşvik edebilmek için kullanabileceği çeşitli araçlara sahiptir.

Mali destekler, doğrudan işletmelere yönelik hibe, kredi, garanti şeklinde olabileceği gibi işletmelerin finansa erişimini kolaylaştıran çevreyi düzenlemek ve işletmelerin kullanabileceği araçları çeşitlendirmek şeklinde de olabilir⁸⁸. Mali olmayan destekler, işletme geliştirme hizmetleri sunmak, ortak ofis imkanları, kuluçka merkezleri, ticaret fuarlarına katılım, rol modellerle bir araya getirme, danışmanlık hizmetlerini içermektedir⁸⁹. Eğitim, kültür gibi unsurlardan beslenen girişimcilik ve işletme becerileri de girişimci davranışın gelişmesinde rol oynamaktadır. Yeterli bilgi birikimi, girişimcilik davranışını cesaretlendirmektedir. Sosyoekonomik faktörlerin girişimciliği desteklemediği toplumlarda eğitim programlarına ve danışmanlık hizmetlerine olan ihtiyaç artmaktadır⁹⁰.

Baumol ve diğerleri, bürokratik işlemler, zaman ve maliyetin minimuma indirildiği iş yapma kolaylığını, girişimci ekonominin birincil unsuru olarak görmektedirler. İş kurma kolaylığı kadar iflas işlemlerinin de kolaylaştırılması, maliyetinin minimuma indirilmesi, düzenleyici çevrenin başarısında önem arz etmektedir. İyi işleyen sermaye ve işgücü piyasaları da bu çerçevenin tamamlayıcısıdır⁹¹. Kurumsal yapının bir teşvik unsuru olarak girişimcileri ödüllendirmesi, para ve zaman kaybetme riskini göze alan girişimci açısından teşvik unsuru haline gelmektedir. Bu iki koşulun gerçekleşmesi, hukukun üstünlüğünün yerleşmesi, sözleşme ve mülkiyet haklarının iyi uygulanmasına bağlıdır. Devlet kurumlarının yasal faaliyetlerin gelişmesini destekleyip, illegal faaliyeti ya da illegal

87 Ibid., s.46.

88 Ibid., s.51.

89 Ibid., s.52.

90 Ibid., s. 50.

91 Baumol, William J.,[ et al.], Good Capitalism, Bad Capitalism, and the Economics of Growth and Prosperity, Yale University Press, New Haven& London, 2007, s.6.

37

olmasa da gelir dağılımını belli kesimlerin lehine etkileyen faaliyetleri caydırıcı politikalar izlemesi gerekir. Bu çerçevede de insanların hukuka ve bürokrasiye güvenmelerinin temin edilmesi ve insanların kendilerine bir takım ayrıcalıklar edinmeye çalışmalarına gerek duymayacakları bir sistemin oluşması esastır. Bu koşullar, yeni girişimcilerin ortaya çıkmasına ve kurulmuş şirketlerin de yenilik yapma konusunda istekli olmasına yardımcı olmaktadır⁹². Baumol ve diğerleri, bu koşulları olmazsa olmaz unsurlar olarak görürken, eğitim, kültür, makroekonomik istikrar ve demokrasiyi girişimci bir ekonominin oluşmasında yardımcı unsurlar olarak değerlendirmektedir⁹³.

Düzenleyici çevre faktörleri, girişimciliği destekleyici çevreyi oluşturmak ve muhafaza etmek açısından önemlidir. Girişimcilerin çevrelerindeki kurumlardan etkilendiği; sınırlandırıldığı ve teşvik edildiği literatürde geniş yer bulmuştur⁹⁴.