Kizzuwatna Kral› Talzu Kimdi?

Ritüel metinlerden kral›n sadece ad› bilinmektedir. Bu metinlerde Talzu kral lakab›n› tafl›mad›¤›ndan, onun kral olup olmad›¤› da asl›nda kuflkuludur.65_{Tek bilinen fley,}

onun Sunassura’dan önce yaflad›¤›d›r. Bu tür metinler ara- s›nda en önemlisi, Tarsus Gözlükule kentinde Tanr›ça ‹s- hara’n›n tap›naklar›na ait olan çiftliklerine iliflkin olan bir ferman metnidir.66_{Metinde konuflan kiflinin kim oldu-}

¤u belli olmamakla birlikte, bu kiflinin Talzu olmad›¤›, “Talzu’nun onlarla ilgili tabletini buldum” (sat›r 50) kay- d›ndan da anlafl›lmaktad›r. Metnin tarihi kesin olmamak- la birlikte genellikle ya I. Muwatalli, ya da biraz önceki bir tarihe, yani Huzziya devrine konulmaktad›r.67_{Bir baflka}

araflt›rmac› ise bu kral›n sat›r 56’da zikredilen Sunassura oldu¤unu öne sürmekte ise de, bu bilgiyi nereden ald›¤›- n› belirtmemektedir.68_{Ama kesin olan birfley varsa, o da}

Adana Kozan Karasis Da¤› eteklerinden geçen K›rksu deresi (K.S. Girginer).

metnin yazar›n›n Talzu ve Sunassura’dan sonra gelen bir Kizzuwatna kral› veya bir Hitit kral› oldu¤udur. Bu ara- da, yukar›da da vurgulad›¤›m›z gibi, Kizzuwatna’n›n II. Suppiluliuma devrine gelinceye kadar ba¤›ms›z oldu¤u- nu ve Hititler’in buralara inemediklerini bir kere daha be- lirtmeliyiz. Sat›r 55-59’dan bu sonuç ç›kmaktad›r, keza orada Sunassura’n›n Utti isimli birine ba¤›fl olarak birfley- ler verdi¤i, metnin yazar›n›n da bunu teyid etti¤i yaz›l›- d›r. Bu düzenleme yap›ld›¤›nda Utti halâ hayatta oldu¤u- na göre, metin Sunassura’dan sonra gelen bir devre tarih- lenmelidir ki, bu da bizi art›k Kizzuwatna’n›n ba¤›ms›z- l›¤›n› yitirdi¤i I. Suppiluliuma ve onun o¤lu rahip-vali Te- lipinu devrine götürür.69_{Niqmepa Devri’ne tarihlenen}

bir Alalah metninde, Mitanni kral› her ikisinin de beyi olarak Niqmepa ile Utti aras›ndaki bir anlaflmazl›¤› ince- lemekte, Utti’den, büyük kral›n hakemi Artasumara ge- linceye kadar Niqmepa’ya ait efleklerden gümrük resmi almamas›n› istemektedir. Dolay›s›yla bu Utti’nin bir prens, önemli bir flahsiyet veya toprak a¤as› olmas› muhtemel- dir.70_{Her iki Utti’nin ayn› flah›s olup olmad›klar› ise, bel-}

li de¤ildir. Bu aç›dan bak›ld›¤›nda Hititçe metin, kült ve arazi ba¤›fllar›yla ilgili çok genifl bir devri kapsayan düzen- lemelerin bir tarihçesini ve özetini vermekte, yazar tara- f›ndan yap›lan ilaveleri de vurgulamaktad›r. K›r›k olan metin bafllad›¤› yerde t›pk› Hurrice-Hititçe metinlerde oldu¤u gibi mitolojik bir sahne içerir. Buna göre Muwa- nu ve Muwatalli, “Yeni Tanr›” ile birlikte, dara düfltü¤ü anlafl›lan Kummanni Kenti F›rt›na Tanr›s›’n›n imdad›na yetiflirler. Aç›k olmayan bir muhtevada Puruna Irma¤›’n›n ad› geçer. Bundan sonraki bölümde Talzu’nun icraat›yla ilgili bilgiler verilir. O [kral] olunca birisini bir makama atar ve mukaddes ‹shara Da¤›’na Hastal›k Tanr›ças› ‹sha- ra için üç adet sunak tafl› diktirir (huwasi-). Nerissa Ken- ti ‹shara’s›na ait olmas› muhtemel bir tap›na¤›n iç odas›n- dan bahsedilir ve oraya “paryalar”›n (dampupi-) girmesi yasaklan›r. Talzu ayn› zamanda tanr›lar›n alt›ndan ve gü-

müflten figürlerini yapt›rm›flt›. Bunlardan baz›lar› herhal- de ‹shara’y› canland›r›yordu. Giyim ve kült eflyas› olarak gümüfl ve tunçtan kaplar, k›ymetli kumafllar, tunçtan kufl, bo¤a, köpek heykelleri ve bir ölçek kapasiteli gene tunç- tan bir kazan› da temin etmifltir. Bundan sonraki bölüm, herhalde tap›na¤a ait çeflitli köy ve kasabalarda yay›lm›fl olan mal mülkün bak›m›, ba¤, bahçe ve tarlalar›n iflletil- mesi ve ekilip biçilmesiyle iligilidir.71_{Bu ba¤ ve bahçeler}

‹piara, ‹zzi[..., Margana, Ubarbassa, Kunniyara, Hulassa, Tarsus yak›nlar›ndaki [...], Lupuruna, Lakkis, Alzara, Hu- raliyanza, Sinamu[..., Margana, Ikkasipa ve Wasti köyle- rine, da¤l›k araziye, Duwattarina kayna¤›na da¤›lm›flt›r. Arazi hediye edilen flah›slar aras›nda bir bahç›van, Wut- ti, bir bay ve bayan rahip ile Daniti vard›. Rahiplerle bir- likte di¤er tap›nak hizmetlileri vergiden muaf tutulmufl- lard›r. Arazilerin yer ald›¤› köylerin bir rahip (SANGA) ile yüksek derecede bir rahibeye (ENTI) de verilmifl ol- mas›, kad›nlar›n Kizzuwatna’da oynad›klar› rol ve top- lumda iflgal ettikleri yer aç›s›ndan çok önemlidir. Bir bafl- ka deyiflle kad›nlar da toprak “a¤as›” olabilmekteydi. Ba¤ ve tarlalar aras›nda zeytin bahçeleri ve üzüm ba¤lar› önem- li bir yer tutmaktayd›.

‹flletilmek amac›yla ço¤u kad›n çok say›da insana da- ¤›t›lan bu arazilerin s›n›rlar› kesin olarak çizilmifltir. Bu yap›l›rken çevredeki tabii zenginliklere de yer verilmifl, S_{inamu[... köyü yolu üzerindeki flap (NA4.GABÛ) ve ona} benzeyen baflka bir madene (irrimmi-) de de¤inilmifltir. fiap, o zamanlar basit cam üretiminde ve boyac›l›kta kul- lan›l›rd›. Metnin korunmufl olan son bölümünde üç y›l boyunca tanr›ça, rahip ve rahibeye haraç olarak verilme- si gereken eflyalar›n bir listesi yer almaktad›r. Bunlar; bir çift elbise, wattarwiza kumafl›, tunçtan bir küp, tunçtan bir kazan, tunçtan bir su matras›, 10 adet tunçtan kase, 1 mine gümüfl, 1,5 ölçek bitki ya¤›, 3 ölçek ince ya¤, 3 adet tülbent ve bir yataktan oluflmaktayd›. Ayr›ca “Bafl Tüc- car” denen zengin birisinin gene üç y›l süreyle rahibe ku- mafl, kap kacak, kazan, alt›ndan bir dapanza aleti ve tül-

Göksu Deltas› (A. Ünal).

Ceyhan Mercin Boz Höyük de bölgedeki Kizzuwatna yerleflmele- rinden biridir (K.S. Girginer).

bent ile metinde muhafaza edilmeyen daha bir sürü nes- neyi vermesi gerekiyordu. Metindeki envanter zenginli- ¤i ayr›ca arkeolojik araflt›rmalarda nelerin bulunabilece- ¤ini, nelerin günümüze kadar ulaflamam›fl oldu¤unu gös- termesi bak›m›ndan önemlidir.

Gene ayn› döneme tarihlenmesi gereken ve benzer ko- nularla ilgili bir baflka metinde ise Tanr›ça ‹shara için son- baharda kutlanan bayram›n ayr›nt›lar› verilmektedir.72

Ne Hitit, ne de Kizzuwatna krallar›n›n adlar›n›n mu- hafaza edilmedi¤i k›r›k bir antlaflma metni de vard›r.73_Bu

metinde ‹shupitta, Landa, Kummanni ile Sarissiya ve Pi- saisa Da¤lar›’n›n adlar› ve baz› tanr› isimleri yer al›r.