TURİZMDE YATIRIM FIRSATLARI: KIRGIZİSTAN ÖRNEĞİ
INVESTMENT OPPORTUNITIES İN TOURISM: THE CASE OF KYRGYZSTAN People spend large amount of money on trips to foreign countries on behalf of learning them.
4. KIRGIZİSTAN’DA TURİZM SEKTÖRÜNÜN ÖNCELİKLİ YATIRIM ALANLAR
Turizm alanında faaliyet gösteren işletmelerin üst düzey yöneticileri, akademisyenler, giri- şimcilik dernekleri ve devler kurumlarının yöneticileri ile yapılan derinlemesine görüşmeler sonucunda Kırgızistan’da yatırım yapılması gereken başlıca sektörler aşağıdaki gibi ortaya çıkmaktadır: • Tarım • İnşaat • Sağlık • Enerji • Turizm
Zaten bu sektörler, Kırgız Cumhuriyeti’nin Sürdürülebilir Kalkınma Startejik Planında (2013-2017) da öncelikli sektörler olarak tanımlanmaktadır (www.gov.kg, 15.03.2015). Özellikle turizm sektörünün geliştirilmesi, turizm altyapısının modernizasyonuna yönelik yatırımlara ihtiyaç olduğu belirtilmektedir. Görüşmeye katılanların fi krine göre Kırgızis- tan’ın turizm sektöründe aşağıdaki gibi alanların yatırıma ihtiyaç duyduğu belirtilmektedir. Kayak Turizmi – Kırgızistan kış sporları bakımında uygun, doğal koşullara sahiptir. Ülke topraklarının %90’a yakın bir kısmı dağlarla kaplıdır. Hali hazırda 23 kayak merkezi bulun- maktadır. Ancak, hem sayı olarak, hem nitelik olarak yeterli değildir. Bazı verilere göre, her yıl kayak merkezlerini 300 bini aşkın insan ziyaret etmektedir ve bu rakamın önümüzdeki yıllarda 2 milyona çıkacağı düşünülmektedir http://turist.kg/, 13.04.2015). Ziyaretçilerin büyük bir kısmı yerli turistlerden oluşmaktadır. Ancak, altyapı ve üst yapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi durumunda yabancı turistlerin sayısı artacaktır. Bilindiği gibi, Kırgızistan hem dünya genelinde, hem de bölge ülkeleri içerisinde fi yat avantajına sahiptir.
Oteller – Kırgızistan’da resmi verilere göre 300ün üzerinde konaklama işletmeleri faaliyet göstermektedir. Ancak, bu tür işletmelerin önemli bir kısmı Bişkek gibi büyük şehirlerde, Isık-Göl gibi tatil bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. Otellere yapılacak yatırımlarda özellikle karayol kenarlarında, kayak merkezlerinde otellere ihtiyaç vardır. Bu alanda, farklı pazar bölümelerine hitap edebilecek çok pahalı ve büyük olmayan konaklama işletmelerinin ku- rulması önem arz etmektedir.
186
Sağlık turizmi – Kırgızistan sınırları içerisinde termal sular bulunmaktadır. Bu tür kaynak- ların bulunduğu bölgelerde tesislerin kurulması düşünülebilir. Ayrıca, ‘kımız’ tedavisi son zamanlarda çok popüler hale gelmiştir. Ancak, bu amaçla şu ya da bu bölgeye gidenlere daha iyi koşulların sağlanması için yeni yatırımlara ihtiyaç duyulmaktadır. Ayrıca, sağlık hizmetlerinin göreceli olarak ucuz olması nedeniyle başka ülkelerden bu amaçla ziyaret edenlerin sayısı artmaktadır.
Eko turizm – Kırgızistan’ın doğal güzellikleri, kültürel zenginliklerini turizm pazarına sun- mak için önemli bir yol olarak görülmektedir. Kırgızistan topraklarında 2 bine yakın dağ gölleri, 8 bine yakın buzulların bulunduğu bilinmektedir (Казаков, 2005,2). Uluslararası düzeyde faaliyet gösteren birçok büyük tur operatör Kırgızistan’ı ekoturizm alanında önem- li destinasyonların arasında görmektedir.
Spor turizmi – ülkenin iklimi sporcuların hazırlanması için elverişlidir. Yalnız, bu konuda yatırımların yapılması gerekmektedir. Diğer bir ifadeyle uygun spor, konaklama ve dinlen- me tesislerine yatırım yapılmalıdır.
Ayrıca, görüşmeye katılanların paylaştıkları diğer bir önemli sonuç, mevcut altyapı, üst yapı, fi yat ve servis kalitesinin birbirne uymadığı yönündedir. Diğer bir ifadeyle, servis kalitesinin göreceli olarak düşük olduğu, bu alanda kvalifi ye işgücünün yetiştirilmesi zo- runluluğu belirtilmektedir. Dolayısıyla, turizm sektörüne yönelik yatırımlar sadece, tesis anlamında değil, turizm sektöründe çalışacak işgücüne yönelik yatırımları da içermelidir. Görüşmede ele alınan bir diğer soru, neden turizm sektörüne yatırım yapılması gerekliliği ile ilgiliydi. Bu soruyla ilgili genel sonuçlar aşağıdaki gibi gösterilebilir: Daha önce de belir- tildiği gibi, Kırgızistan genel olarak liberal bir ekonomik yapıya sahiptir ve son dönemlerde ekonomik bakımdan istikrarlı olarak gelişmektedir. Rusya, Kazakistan, Beyazrusya içinde olan Gümrük Birliği’ne üye olması ve halihazırda 61 ülkeden vizesiz giriş imkanının olması turizm sektörünün yatırımlar açısından çekiciliğini sağlayan faktörler olarak gösterilmekte- dir. Turizmin gelişmesi için gerekli olan kaynaklara sahip olması ve nispeten ucuz, turizme yeni açılan destinasyon olması bakımında yatırımlara ihtiyaç duymaktadır.
Her türlü yatırım risk taşıdığı bilinen bir gerçektir. Görüşmeye katılan uzmanların belirttiği- ne göre, Kırgızistan yabancı yatırımlar açısından bir takım riskleri olan bir ülkedir. Bunlar gruplandırmak gerekirse, politik risk, fi nansal risk, altyapı eksikliği ve güvenlik şeklinde ortaya çıkmaktadır.
Uluslararası değerlendirmelere göre, Kırgızistan yabancı yatırımlar bakımından orta derece- de riskli olan ülke grubunda girmektedir. Bu açıdan ele alındığında, Kırgızistan girişimcilik ve yatırımlar açısından uygun koşulları sunmaktadır.
5. SONUÇ
Kırgızistan geçiş döneminde yaşadağı zorluklara rağmen, bölge ülkeleri içerisinde en liberal politikalar uygulayan, yabancı yatırımlar açısından en cazib ülke olarak kendini kanıtlamış- tır. Ayrıca, ülke turizm açısından önemli potansiyele sahip bulunmaktadır.
Ülkede turizm sektörü girişimciler, yatırımcılar açısından önemli fırsatlar sunmaktadır. Ülke yönetimi, yabancı yatırımları teşvik etmeye yönelik çalışmalarını sürdürmektedir. Kırgızistan’ın yatırım iklimi genel olarak değerlendirildiğinde, bölge ülkeleri arasında orta düzeyde olduğu görülmekte ve iyileşmeye doğru bir eğilim göstermektedir. Yabancı yatı- rımlar konusunda Kırgızistan libreal bir mevzuata sahiptir, ülke genelinde SEB (Serbest Ekonomik Bölge) uygulamaları yer almaktadır. Bunların yanısıra, ucuz üretim faktörleri (İşgücü, doğal kaynaklar, elektrik vb), istikrarlı ekonomik büyüme ve uluslararası alanda yapılan işbirlikler yabancı yatırımlar için uygun koşulların sağlanmasına yol açmaktadır. Turizm sektöründe yeni tesislerin yapılması, eskilerinin modernizasyonuna yönelik yatırım- lara ihtiyaç duyulmaktadır. Öncelikle yatırım alanları olarak kayak turizmi, sağlık turizmi, eko turizm ve spor turizmi ortaya çıkmaktadır. Bu alanlarda daha derinlemesine pazar araş- tırmaları yapılmalıdır.
Ayrıca, turizm sektörüne yönelik yatırımlar sadece, tesis anlamında değil, turizm sektörün- de çalışacak işgücüne yönelik de olmalıdır. Diğer bir ifadeyle, turizm alanında iş kuracak, çalışacak insan gücünün yetiştirilmesine yönelik yatırımlara ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir.
KAYNAKÇA
ACAR Mustafa ve Hüsnü BILIR. (2014). Ekonomik Özgürlükler ve Türk Dünyası. Rapor. Ankara: SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık Ltd.
ALIQAH Khaled Mohammad Abu, Ahmad Nahar AL-RFOU. (2010). The Role of Tourism Sector on Economic Development inJordan during the Period (1990-2008). European Jour- nal of Economics, Finance and Administrative Sciences. ISSN 1450-2275 Issue 18 (2010) BAHAR Ozan. (2005). Türkiye’de Turizm Sektörünün Rekabet Gücü Analizi Üzerine Bir Alan Araştırması: Muğla Örneği. Basılmamış Doktora Tezi, Muğla Üniversitesi S.B.E., Muğla, http://www.belgeler.com, 15.04.2015
ÇIMAT Ali, Ozan BAHAR. (2003). Turizm Sektörünün Türkiye Ekonomisi İçindeki Yeri Ve Önemi Üzerine Bir Değerlendirme. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi (6) 2003, 1-18
OKUR Ahmet, Mevlüt ÇETİNKAYA. (2008). Kafkasya ve Orta Asya Bölgesinde Giri- şimciliğin Gelişmesinde Yatırım Ortamının Önemi. II. Uluslararası Girişimcilik Kongresi. 07-10-Mayıs 2008. Bişkek / Kırgızistan.
ÖZDİL Tüncer, Cengiz YILMAZ. (2008). Turizm Sektörünün Ülke Ekonomisi İçindeki Öneminin Girdi – Çıktı Analiziyle İncelenmesi. Kırgızistan’da Turizm Eğitiminin Mevcut Durumu, Sorunları ve Çözüm Önerileri. Ulusal Turizm Kongresi. 20 Mayıs 2008 Bişkek / Kırgızistan. SIAR. (2012). Исследование туристической отрасли Кыргызской Республики., SIAR research&consulting, http://acdivoca.org, 15.03.2015 Казаков Д., (2005). Экотуризм в Кыргызстане. Международный Семинар Душанбе, Таджикистан 6-10 июня 2005, http://www.akdn.org/publications/2005_akf_mountains_ paper13_russian.pdf, 02.05.2015