Kayıp Kitaplıktaki Ġskelet-2 YaĢayan Ölüler

AKAL, Aytül; YENER, Mavisel. (2018) Kayıp Kitaplıktaki Ġskelet-2 YaĢayan Ölüler (6. Baskı). (Resimleyen, Saadet Ceylan). Ġzmir: Tudem Yayınları.

4.1.2.2.1. Olay Örgüsü

Binlerce yıl önce Efes sokaklarındaki heyecanlı kalabalık Selsus Kitaplığı‟nın açılıĢı için toplanır. AçılıĢ konuĢmasını, kitaplığı babası Selsus Polemanyus onuruna inĢa ettiren Akila Gayus Julyus yapar. Kitaplığın mimarı Vitruoya‟ya teĢekkür eder. Kolonlar arasında dört kadın heykeli vardır. Bu heykeller Selsus‟un en çok önem verdiği dört kavramı simgelemektedir: Akıl, kader, ilim, erdem. Heykelleri kusursuz biçimde yontan iki heykeltıraĢ Epistem ve Arete de açılıĢtadır. Epistem, mimara özel olarak teĢekkür edildiği halde kendi isimlerinin anılmamasından duyduğu rahatsızlığı dile getirse de Arete arkadaĢını sakinleĢtirir. Ayrıca Roma halkı onların adını bilmese de onlar çok önemli bir sırrı bilmektedir ve bu Arete‟ye yeter. Heykelin ayağının altına sakladıkları sır belki de yüzlerce yıl sonra ortaya çıkacak ve Arete ile Epistem ölümsüz olacaktır.

Milattan önce doğan bilge kaplumbağa Kappak, yaĢadığı yerde açılacak kütüphanenin açılıĢına katılır. Gizlendiği çalılıkların ardından Arete ve Epistem‟in konuĢmalarını duyar. Hangi heykelin ayağına ne sakladıklarını da görmüĢtür. Bu sır sadece Arete ve Epistem‟in değil tüm Efes halkının hayatını alt üst edebiledek bir

sırdır. Kapkap, öfkeli Epistem‟in öfkesine yenilip bir hata yapmasından korkmaktadır. EndiĢesini dostu Saygıdeğer BaykuĢ ile paylaĢır. Sırrı ne kadar az canlı bilirse Efes o kadar güvende olacaktır. Kappak, sırrın gizlendiği heykelin bilgisini kalıcı hale getirmek için çok düĢünür. Sonunda harika bir fikir bulur. Kendi soyundan gelen her kaplumbağa, sırlarla dolu heykelin adını yumurtadan çıkacak ilk yavrusunun kabuğuna yazacaktır. Böylece bu sır binlerce yıl sonrasına taĢınabilecektir. Kappak‟ın ilk yavrusu epey büyümüĢtür o yüzden hemen en küçük yavrusu Kappidik‟i bulur.

Tüm dünyada merak uyandıran Efes harabelerini görmek isteyen turistlerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Hediyelik eĢya dükkânında müĢterilere yetiĢemeyen Sevim Hanım‟ın en büyük yardımcısı yaz tatilinde olan kızı Ceylan olur. Efes‟teki gizli geçitte bir insan ve bir kedi iskeleti bulunduğu duyulduğundan beri müĢteriler sadece hediyelik eĢya almak için değil bilgi almak için de dükkâna uğrar olmuĢtur. En çok merak edilen ise herkesin dilindeki büyük hazinenin ne olduğudur. Gizli geçidin etrafı Ģeritlerle kapatılmıĢ, içeriye giriĢ yasaklanmıĢtır. Geçit, arkadaĢlarını Antik Kent‟teki konsere ücretsiz sokma planları yapan Ceylan tarafından bulunmuĢtur. Bu geçitte kaybolan Efes, arkadaĢları Kapkap ve Çelimsiz‟in uğraĢları sonucu bulunup kurtarılmıĢtır. Ancak Efes düĢtüğü yerden, ağzında koca bir altın kupayla çıkmıĢ ve onun çabası bu arkeolojik kazıyı baĢlatmıĢtır. Altın kupanın bulunduğu odada bir insan bir de kedi iskeleti bulununca olaya polis de dahil olmuĢtur.

Efes‟teki gizli geçitte kazı çalıĢmaları sürerken arkeologlar sigara molası için geçitten çıkar. O sırada etrafta dolaĢan Hilmi Efendi ile konuĢurlar. Ġçlerinden biri Hilmi Efendi‟ye, geçidi bulan kızları Ceylan‟ın kazı çalıĢmaları izlemek isterse içeriye girebileceğini söyler. Hilmi Efendi ise annesine yardım eden kızı Ceylan‟a bu tekliften bahsetmez. Ayrıca içerideki kedi iskeletinin kızının kaybolan kedisi Hadrian‟a ait olabileceğini düĢünmekte, eğer öyleyse kızının üzülmesini istememektedir.

Ceylan‟ın arkadaĢı Ali, teyzesinden izin alıp harabelere gelir. Ceylan‟ı annesinin dükkânında bulur ve onlara yardım eder. Ali sessiz bir çocuk olsa da hem

beden dilinden hem de hayvanların dilinden çok iyi anlar. Anne babasını depremde kaybettiği o korkunç gecenin ardından teyzesinin Selçuk‟taki evine yerleĢir ve uzun süre kimseyle konuĢmaz. O zor süreçte hayvanlarla kurduğu yakın iletiĢim sayesinde kendini yalnız hissetmez ayrıca hayvanları anlama yeteneği de gittikçe geliĢir. Hayvan sevgisi Ceylan ve Ali‟yi çok iyi iki arkadaĢ yapar.

HeykeltıraĢ Epistem, Selsus kitaplığının giriĢindeki dört kadın heykelinden sonra iki heykel daha yontmuĢtur. Mimar Vitruoya, bu konuda sadece Epistem‟e güvenmiĢtir ve bu heykellerden Arete‟nin bile haberi yoktur. Arete sadece akıl heykeline gizlenen sırları bilmektedir. Epistem de konun gizliliğinin ciddiyetindedir ve geçitteki zor Ģartlar altında kendisinden istenen iki heykeli yapar. Kütüphaneden tiyatroya giden gizli geçide bir kedi bir de kaplumbağa heykeli yapar. Epistem, sırların akıl heykelinde saklı olduğunu unutursam diye tedirgindir. Bu bilgiyi kalıcı hale getirmek için yapabileceklerini düĢünerek gizli geçitte ilerlerken yerde bir yavru kaplumbağa görür. Kaplumbağanın kabuğu dikkatini çeker ve onu alıp ıĢığa getirir. Aynı anda aklını kaybedecek gibi olur, “aklın laneti” diye çığlık atar ve Kappidik‟i yere bırakıp geçitteki atölyesine koĢar. Kappidik‟in babası Kappak, dün yavrusuna kabuğuna bazı süslemeler yapacağını ve bu süslerin anlamını büyüdüğü zaman kendisine anlatacağını söyler. Zaten kabuğunu göremeyen Kappidik konu üzerinde çok durmamıĢtır ancak Epistem‟in ĢaĢkınlığından sonra bu konuyu babasıyla konuĢmaya karar verir. Zaten geçitte aynı babasına benzeyen ölü bir kaplumbağa ve bir kedi görmüĢtür. Olup biteni babasından öğrenmelidir.

Kappidik, olanları babasına anlatır ve ondan bir açıklama bekler. Babası geçitte gördüğü hayvanların ölü olmadığını, onların birer heykel olduğunu söyler ve gördüklerini kimseye anlatmamasını ekler. Ancak Kappidik, yolda gördüğü arkadaĢlarına geçitten ve geçitteki ölü hayvanlar diyarından bahsetmiĢtir. Bazıları ona gülüp geçse de bazıları geçide gidip ölü hayvanlara bakacağını söylemiĢtir. Neyse ki heyecandan kabuğundaki yazıdan bahsetmeyi unutmuĢtur. Babası, zamanı geldiğinde sırtındaki yazıyı Kappidik‟e Ģöyle açıklayacaktır: “Her kaplumbağa, doğan çocuğunun kabuğuna bu sözcüğü yazmak zorundadır, bu artık geleneğimiz olmuĢtur. Bu, bin yıllar sonrasına yazılmıĢ bir mektuptur.”

Geçitte gördüğü kaplumbağa Epistem‟e ilham vermiĢtir. Gördüklerini bir iĢaret olarak yorumlayan Epistem, bitirmek üzere olduğu kaplumbağa heykelinin kabuğuna AKIL sözcüğünü iĢleyecektir. Tabii ki bunu kaplumbağa kabuğunun çizgileri gibi gösterecektir.

Kappidik‟in ölü hayvanlar diyarı deneyimi hayvanlar arasında hızla hem de bire bin katılarak yayılınca Ģehirdeki kaplumbağalar ve kediler akın akın gizli geçide yönelir. Hayvanların sürü halinde Efes sokaklarında dolaĢması halkın bir kısmı tarafından lanete bir kısmı tarafından da müjdeye yorulsa da gerçek nedeni mimar Vitruoya ve heykeltıraĢ Epistem bile bilmemektedir. Olanlar her ikisini de tedirgin eder. Muhafızlar geçide girmek isteyen hayvanları mızraklarıyla itekleyince yaĢlı tekir kedi Hadriannika, muhafızlardan birinin mızrağını alıp kaçar. Kedi önde muhafız arkada koĢarken gören halk kahkahalarla gülünce Selsus Kitaplığı‟nda kitap okuyan bilginler dıĢarı fırlar. Olanları görünce “Akıl… Akıl… Birazcık akıl…” diye bağırmaya baĢlar. Epistem bilginlerin bu sözünü duyunca sırrının ortaya çıktığını düĢünüp evine koĢar ve bir daha insan içine çıkmaz, dünyayla tüm iliĢkisini keser.

Ceylan, mama kabına Efes ve Kapkap‟a rahatlıkla yetecek mama koymakta ve iki arkadaĢ yemeklerini birlikte yemektedir. Ancak bir sabah her ikisi de mama kabını boĢ görüp hayal kırıklığına uğrar. Ya Ceylan kaba mama koymayı unutmuĢ ya da bir hırsız ikisinin de yemeğini çalmıĢtır.

Efes halkı, sahnelenecek tiyatro gösterisini izlemek için yerini alır. Vitruoya, Akila ile oturmakta ve Arete de en yakın arkadaĢı Epistem‟in aklını kaybetmesine neden olduklarını düĢündüğü için onları izlemektedir. Vitruoya çok heyecanlıdır çünkü oyunda Artisteles‟in güzel kardeĢi Dione‟nin de küçük bir rolü vardır. Vitruoya ve Dione birbirlerini sevmektedir. ancak Artisteles kardeĢini bir sanatçı ile evlendireceğini Ģehir meclisine bile açıklamıĢtır. Oyun baĢladığında Vitruoya renkten renge girer. Çünkü oyunda yazar gizli geçidi konu edinmiĢtir. Yazar bunu hayal etmiĢ de olabilir ancak geçidin yerini öğrenip bunu bilerek oyuna dahi ettiyse mutlaka cezalandırılmalıdır. Oyun bittiğinde herkes sanatçıları coĢkuyla alkıĢlarken yazar Tulyus sahneye gelir. Tulyus, Artisteles‟in kardeĢiyle evlendirmeyi düĢündüğü sanatçıdır.

Vitruoya, Tulyus‟a haber gönderip yanına çağırmakla konuyu kapatmak arasında kalır. Bu düĢüncelerle limanda dolaĢırken Tulyus ile karĢılaĢır. KonuĢmak üzere Selsus Kitaplığı‟na gelirler. Kitaplık ve oyun hakkında biraz konuĢtuktan sonra Vitruoya geçitle ilgili sorular sorar. Zeki Tulyus da hayvan akınından sonra orada bir geçit olduğunu anladığını ve geçide girdiğini hatta bu konuĢmayla geçidi yaptıranın da Vitruoya olduğunu anladığını açıklar. Ġzleyenlerin bu konu üzerinde çok durmadıklarını düĢündüğünü söyleyerek Vitruoya‟yı rahatlatmaya çalıĢır. Herhangi bir bilgiyi saklamak için ne kadar çok uğraĢırsa o kadar çabuk açığa çıkacağını söyler. TelaĢı Vitruoya‟ya hata yaptırmakta ve Vitruoya hem kendisini hem de sırlarını tehlikeye atmaktadır.

Ceylan ve Ali harabelerde dolaĢırken geçidin yanından geçerler. Onları gören arkeolog Suzan çocuklara seslenir. Ġsterlerse geçitteki kazı çalıĢmalarını izleyebileceklerini söyler. Birlikte geçide girerler.

Efes ve Kapkap mama hırsızına bir oyun hazılar. Çelimsiz‟in yardımıyla buldukları koyun pisliklerini mama kabına koyup gizlenirler. Kaptaki mamayı gören kedi hemen yemeğe baĢlar. Anında ağzını iğrenç tat ve kokuda bir Ģeyle kaplar. Kapkap ve Efes kahkahalar atarak gizlendikleri yerden çıkarlar. Gururu incinen kedi koĢarak oradan ayrılır. O kadar üzgündür ki ölmek ister. Kendisini tehlikeli geçitten içeriye atacakken karayılan ona engel olur. biraz konuĢup arkadaĢ olurlar.

Mimar Vitruoya‟nın büyük sırrı Dione ile ilgilidir. Ġkisi de birbirinden hoĢlansa da Dione‟nin ağabeyi Artisteles bu evliliğe onay vermemiĢ ve görüĢmelerini kesinlikle yasaklamıĢtır. Efes kurallarına göre Dione ağabeyine itaat etmek zorundadır. O sırada Selsus Kitaplığı‟nı inĢa eden Vitruoya‟nın aklına müthiĢ bir fikir gelir. Tiyatro ile Kitaplık arasına gizli bir geçit yaparsa Dione ile orada görüĢebileceklerini düĢünür. Geçide, Dione‟nin yaklaĢan doğum günü için iki heykel yaptırır: Kaplumbağa ve kedi. Vitruoya bu sırrın altında ezilse de yaĢadıklarını kimseyle paylaĢamaz. En sonunda dolunayada bir ağacın altına oturup her Ģeyi ağaca ve dolunaya anlatır. Kappak her Ģeyi duymuĢtur. Vitruoya, Dione‟ye duyduğu hüzünlü aĢkın öyküsünü bir papirüse yazıp geçitteki kedi heykelinin kaidesine saklamıĢtır.

Ceylan‟ın ortaya çıkardığı gizli geçitte bir kaplumbağa ve bir kedi heykeli bulunmuĢtur. Suzan; Ceylan ve Ali‟yi geçitte gezdirirken onlara elde edilen bilgilerden de bahseder. Suzan‟ın babası da arkeologdur ve kızına bir kolye hediye etmiĢtir. Kolyenin içinden çıkan kağıtta“Her heykel iki hikaye anlatır:

Bir, kendi hikâyesini

İki, onu yapan sanatçının hikâyesini.” (KKİ2, 2018: 137)

Geçitte dolaĢırlarken Ali, teyzesi merak etmesin diye eve dönmek için oradan ayrılır. Suzan, Ceylan‟ın sorularını yanıtlar. Gizli geçitteki odada bulunan iskeletlerin eski çağlardan kalmadığı, yakın bir zamanda öldürüldükleri anlaĢıldığı için polislerin de geçitte olduğunu duyan Ceylan hayretler içindedir. Ceylan Suzan ablasına bundan sonra geçide sık sık geleceğini söyler.

Bir Ģehrin en önemli sırlarını mimarların bildiğini düĢünen Vitruoya, çalıĢırken bir yandan da düĢünmektedir. Efes Ģehrinde saklı olan altın duvarın yerini Vitruoya bilmektedir. Bu duvar, kimsenin hayal edemeyeceği derinlikte güneĢler gibi parlamaktadır. Vitruoya bu sırrı bir Ģartla paylaĢacaktır: Dione ile evlenmek. Eğer Dione ile evlenirse bu duvarı Efes halkına hediye edip Ģehre olan borcunu ödeyecektir. Duvarın bulunduğu yerin haritasını bir parĢömene çizmiĢ ve bir not eklemiĢtir. Notu yüksek sesle okur:

“Her kim ki Dione‟nin sevgili kedisi Mirostos‟un sakladığı sırrı okur, bilsin ki sonsuz sevgimizin büyük uyanışının tanığıdır. Her kim ki kaplumbağanın sakladığı sırrı okur, bilsin ki kader bizi Dione ile birleştiremedi.” Bu parĢömeni de kaplumbağanın ayağındaki kaideye yerleĢtirir.

Hadriannika, Kappak ve Saygıdeğer BaykuĢ önemli bir toplantıdadır. Duyduklarını birbirleriyle paylaĢırlar. Altın duvarın bulunmasıyla Efes halkının birbirine düĢeceğini düĢündükleri için bu sırrın saklanmasını onlar da çok önemsemektedir. Belki binlerce yıl sonra insanoğlu açgözlülüğünden sıyrılır ve o zaman altın duvar gerçek bir hazine olur, diye düĢünürler. Bu duvarın yerini bilen dört kiĢi vardır: Akila, Vitruoya, Arete ve Epistem. Altın duvarı ancak aklın sesini dinleyenler bulabilecektir çünkü mimarların yaptığı dört kadın heykeli öyle ince bir

hesapla yapılmıĢtır ki esen rüzgar heykeller arasından geçerken bir melodi oluĢturmakta ve bu melodiyi takip eden kiĢiye melodinin duyulmaz olduğu yerde altın duvar baĢlamaktadır. Eğer heykeller bulunduğu yerden kaldırılırsa melodi de kaybolacak ve altın duvar sırrı sonsuza dek saklanacaktır. Heykellerden gelen melodiyi kedilerin bir cinsi, tüm kaplumbağalar ve doğanın mucizelerini dinlemeyi bilen insanlar duyabilir. Hadriannika da bu sesleri duyabilen kedilerdendir ancak bu sesi hangi kedilerin duyabildiğini nasıl anlayacağını sorar Saygıdeğer BaykuĢ‟a. Saygıdeğer BaykuĢ açıklar: Bu sesi duyabilen kedilerin damağında özel bir iĢaret vardır. Bu kediler gözün gördüğünden çok daha fazlasını görüp kulağın duyabildiğinden çok daha fazlasını duyabilen bir tekir kedi soyundan gelmektedir.

Yabancı kediye oynadıkları oyundan sonra onun ne karda üzüldüğünü gören Efes, yaptıklarına piĢman olur. Etraftaki gizli geçitlerin tehlikeli olabileceğini söyleyip onu uyarmak için onu aramaya baĢlar. O sırada Ceylan‟ın ağlayarak gizli geçitten çıktığını görür. Suzan ablasını ziyaret için geçide gitmiĢtir ancak Suzan onu apar topar geçitten çıkarır. Geçitteki polisler iskeletlerin sırrını çözmüĢtür. Ġnsan iskeletinin Sevim Hanım‟ın hediyelik eĢya dükkanının önceki sahibi olduğu düĢünülmektedir. Zehirlenerek ölmüĢtür ve üstünde Hilmi Efendi‟nin mendili bulunmuĢtur. Adamın cinayete kurban gittiği ve katilinin de Hilmi Efendi olduğu düĢünülmektedir.

Polisler Hilmi Efendi‟yi götürür. Sevim Hanım ve Ceylan çaresizlik içindedir. Suzan, onları yalnız bırakmaz. Ne de olsa henüz soruĢturma tamamlanmamıĢtır.

4.1.2.2.2. ġahıs ve Varlık Kadrosu 4.1.2.2.2.1. Akila Gayus Julyus

Yakın zamanda hayatını kaybeden Vali Selsus Polemanyus‟un oğlu Akila, bilgiye çok önem veren babasının adını yaĢatmak için onun adına devasa bir kitaplık yaptırır. Görkemli kitaplığın açılıĢında bir konuĢma yapar ve mimar Vitruoya‟ya teĢekkür eder.

4.1.2.2.2.2. Vitruoya

Efes‟in tanınmıĢ mimarlarından olan Vitruoya, Selsus Kitaplığı‟nın açılıĢından sonra iyice ünlenir ancak sakladığı sır ve yaĢadığı derin aĢk acısı yüzünden bu ün ona mutluluk getirmez. Sırrının ortaya çıkacağı korkusu, Vitruoya‟nın normal bir hayat sürmesini engeller.

4.1.2.2.2.3. Arete

Selsus Kitaplığı‟ndaki görkemli heykelleri yontan iki baĢarılı heykeltıraĢtan biridir. Heykellere sakladıkları sırları bildiği için kendini Ģanslı görmektedir.

4.1.2.2.2.4. Epistem

Selsus Kitaplığı‟ndaki heykelleri yontan ikinci heykeltıraĢ Epistem‟dir. Akila‟nın açılıĢ konuĢması esnasında VĠtruoya‟ya teĢekkür ederken bu görkemli törende heykeltıraĢlardan hiç bahsedilmemesinin hazmedemez. ArkadaĢı Arete‟nin telkinleriyle biraz sakinleĢse de Vitruoya‟nın ona verdiği görevde tek baĢına olması yüzünden sağlıklı düĢünemez ve kendini evine kapatır.

4.1.2.2.2.5. Artisteles

Efes‟in en ünlü tiyatro oyuncusu olan Artisteles, kız kardeĢi Dione‟nin de kendisi gibi bir sanatçı olmasını ve bir sanatçıyla evlenmesini istemektedir. Oysa Dione ve Mimar Vitruoya birbirine aĢıktır ancak Artisteles bu evliliği onaylamaz.

4.1.2.2.2.6. Tulyus

Efes‟in en çok izlenen tiyatro metinlerinin yazarıdır. Bir sanatçı olarak etraftaki olayları dikkatle izlemekte ve ilginç olayları sahne oyunlarına aktarmaktadır.

4.1.2.2.2.7. Suzan

Suzan‟ın arkeolog olan babası Efes‟te bir kazı çalıĢması esnasında üzerine yıkılan duvarın altında kalarak can vermiĢtir. Suzan da arkeologdur ve babasının ölümüyle ilgili ayrıntılara ulaĢabileceği ümidiyle Efes‟te yapılacak kazı çalıĢmalarına

gönüllü olarak katılmıĢtır. Kazı yaptıkları geçidi keĢfeden Ceylan ve Ali ile yakın arkadaĢ olan Suzan, onları kazı hakkında bilgilendirir.

4.1.2.2.2.8. Kappak

Kappak, bilge bir kaplumbağadır. Selsus Kitaplığı‟nın açılıĢında heykeltıraĢlar Arete ve Epistem‟in konuĢmalarına Ģahit olmuĢ ve Efes‟in altında gizli bir altın duvarın varlığını öğrenmiĢtir. Kappak‟a göre açgözlü insanlar böyle bir duvarın varlığını öğrenirse ona ulaĢmak için birbirlerini katledecek ve Efes Ģehri kan gölüne dönecektir. Ne yapıp edip bu sırrın ortaya çıkmasını engellemelidir.

4.1.2.2.2.9. Baykuş Serapis

Bilge BaykuĢ Serapis de Kappak‟ın bildiklerini bilmekte ve onun gibi düĢünmektedir. YaĢadıkları yeri korumak için Kappak, Serapis ve Hadriannika iĢ birliği yapmak zorundadırlar.

4.1.2.2.2.10. Hadriannika

Çok özel bir tekirkedi soyundan gelen Hadriannika‟nın damağında bir iz vardır. Bu ize sahip kediler, diğer canlıların duyamadığı Ģeyleri duyma özelliğine sahiptir. Bu özel yeteneği ve yaĢadığı Ģehre olan sevgisiyle Kappak ve Serapis ile breaber bir plan yaparlar.

4.1.2.2.3. Zaman

Adı geçen eserde iki farklı zaman diliminde yaĢanan olaylar ele alınmıĢtır. Efes harabelerinin sırlarının anlatıldığı bölüm binlerce yıl önce yaĢanmıĢtır. Günümüzde yaĢanan olaylar ise okulların yaz tatiline girmesiyle baĢlar.

4.1.2.2.4.Mekân

Eserde anlatılan olaylar Efes harabelerinde yaĢanmıĢtır.