KASAS SÛRESİ ﻋ َﻠَ

ﯿْ

ﮫ ِ

ﻢ ْ ﻰ ﻐٰ ﺒَ ﻓَ ﻰ ﺳ ٰ ﻮ ﻣُ م ِ ﻮْ ﻗَ ﻣِ ﻦ ْ ن َ ﺎ ﻛَ ن َ و رُ ﺎ ﻗَ إِ ن ﱠ

“Karun, Musa’nın kavminden idi de, onlara karşı azgınlık etmişti…”

(Kasas sûresi, 28/76)

Bazı rivayet tefsirleri, bu âyeti esas alarak “Karun’un Hz. Musa ile akrabalığı vardı, amcası, amcasının oğlu, teyzesinin oğlu”1 gibi tespitlerde bulunuyorlar. Böyle bir mülâhaza, Hz. Musa’ya o kadar yakın olmasına rağmen istifade edememesini vurgulamak için yakınlık arama gayretinden doğmuş olsa gerek. Doğrusu ne Kur’ân-ı Kerim’de ne de Sünnet-i sahihada bu mevzuda herhangi bir tasrihat söz konusu değildir. Öyleyse “Karun, Musa’nın kavminden idi.” âyetine başka mahmiller aranmalıdır.

1.İhtimal Karun, İsrailoğulları’ndandı. Onun için Kur’ân, “O, Musa’nın kavminden idi.” diye beyan buyuruyor veya Karun, Hz. Musa’nın ümmet-i daveti içindeydi. Yani tebliğe muhatap olanlardan biri idi; ihtimal o da Sâmiri gibi Hz. Musa’nın görüp gözettiği, ehemmiyet verdiği insanlardan biri idi. Ama o ne bu yakınlığı ne de kendine verilen serveti Cennet’i kazanma istikametinde değerlendiremedi.

Âyet devamla

ﻲ ﻟِ وۨ أُ ﺑَ ﺔ ِ ﺺ ْ ﻌُ ﻟْ ﺎ ﺑِـ ءُ ﻮ ﻨُۤ ﺘَ ﻟَ هُ ﺢ َ ﺗِ ﺎ ﻔَ ﻣَ إِ ن ﱠ ﻣَۤ ﺎ ﻧُ ـ زِ ﻮ ﻚ ُ ﻟْ ا ﻣِ ﻦ َ هُ ﺎ ـ ﻨَ ﯿْ ﺗَ اٰ َو ا

ﻘُ ﻟْ

ﻮﱠ

ةِ

“Biz ona öyle hazineler vermiştik ki, anahtarlarını güçlü, kuvvetli bir topluluk zor taşırdı.”2 buyurur. Öncelikle şunu belirtmekte yarar var:

Kur’ân’ın ifadeleri yalandan münezzeh olduğu gibi zımnî yalan sayılan mübalağadan da fersah fersah uzaktır. Öyleyse ayniyle hakikati ifade eden bu tasviri, zihinlerinizde canlandırınca, bu servetin ne demek olduğunu anlarsınız.

Zira güçlü bir topluluğun anahtarlarını zor zahmet taşıyabileceği hazinelerin ne demek olduğu açıktır.

2.Günümüzde, Karun’a nispet edilen, şu veya bu şekildeki hazineler bile, resmî ağızların ifadelerine göre müzeler dolduracak kadar.

3.Karun’un kendisine ihsan edilen bu servet karşısındaki tavrına gelince o, şımarmış, küstahlaşmış ve etrafına caka satmıştır. Onun için de kavminden bazıları ona:

ا ﻔَ ﻟْ

ﺮِ

ﺣ۪

ﯿ

ﻦ َ ﺐ ﱡ ﺤ ِ ﻳُ ﻻَ ـ ﻪ َ ـ ﻠّٰ ﻟ ا إِ ن ﱠ ح ْ ﺮَ ﻔْ ﺗَ ﻻَ ـ

“Şımarma! Bil ki Allah şımarıkları sevmez.”3 dedi. Fakat o bu tenbihata kulak asmamanın yanında, inhirafını

devam ettirmiş ve hatta sonunda: günümüzde servetin, zenginliğin azdırdığı ve yoldan çıkardığı nice insanlar vardır ki, hep aynı şeyleri homurdanmaktadırlar. Onun için bu meseleyi sadece Karun ile ilgili olarak anlamak yani çerçeveyi daraltmak kat’iyen doğru değildir. Nitekim Karun’un bu hâline özenti içinde bulunan ve

ﺎ ﻨَ ﻟَ ﺖ َ ـ ﯿْ ﻟَ اَي

ﻋ َ ﻈ ۪ ﯿ

ﻢ ٍ ﺣ ّ ٍ ﻆ َـ و ﺬُ ـ ـ ﻟَ إِﻧﱠ ﻪُ ن ُ ۙ و رُ ﺎ ـ ـ ﻗَ ﻲ َ ﺗِ وۧ أُ ﻣَۤ ﺎ ـ ـ ل َ ﺚ ْ ﻣِ

“Keşke Karun’a verilenin benzeri bizim de olsaydı; doğrusu o çok şanslı biri.”5 diyenler vardı. Karun yerin dibine geçirilerek cezalandırılınca da:

Evet, Karun, kendisine lütfedilen nimetler karşısında tavır ayarlaması yapamaması, inkâra sapması yüzünden neticede sahip olduğu her şeyle beraber yerin dibine geçirilmekle cezalandırıldı ki Kur’ân bunu şöyle resmeder:

ا

şeylerle kendisini toplumun üst katmanlarında görerek, Allah’a karşı büyüklük taslamış ve Cennet’e girmeye mâni hâller içinde sayılan kibir ve gurura

saplanmıştı ki, onun böyle büyüklük iddiasında bulunmasına karşılık, Allah da ona süfliliği mukadder kılarak cezalandırmıştı. Bir diğer ifadeyle Karun, mazhar olduğu şeylere sanki kendi malıymış ve onlarla ebedî kalacakmış gibi sahip çıkmasına mukabil, Allah da onu yerin dibine batırıvermişti. Hâlbuki

ﻦ ْ ﻣَ

ا ﻟ

ﻪُ ﻠّٰ ﻪُ ﻌَ ﺿ َـ وَ َ ﺮ ﺒﱠ ﻜ َـ ﺗَ ﻦ ْ ﻣَ وَ ﻪُ ﻋَ ﻠّٰ ﻟ ا ﻪُ َ رَ ـ ف ﻊ َ ﺿ َ ا ﻮَ ﺗَ

“Tevazu edeni Allah yüceltir , kibre bürüneni de alçaltır.”8 sırrınca ona, tevazu ve mahviyet göstermek düşerdi.

İki: Karun ve Karun zihniyetinde insanlar bir toplumda çoğalır ve onların zihniyeti topluma hâkim olursa, o toplumda parçalanmalar, bölünmeler meydana gelir. Yani, kazanan, stok yapan, yiyen, içen ama hiçbir zaman bu malda başkalarının da hakkı olduğunu düşünmeyen; acından ölecek kimseler karşısında kılı bile kıpırdamayan bencil, çıkarcı kimselerin felsefesi bir toplumda yaşam tarzı hâline gelirse, o toplumun katmanları arasında uçurumlar oluşur. Kapitalizm ve komünizm böyle bir uçuruma misal teşkil etmesi bakımından üzerinde durulabilir. Bu sistemlerin uygulandığı memleketlerde dün ve bugün, toplum katmanları arasında hep uçurumlar meydana gelmiş ve neticede insanlık üst üste felaketlere sürüklenmiştir. Hâlâ da sürüklenmekte.

Onun için Allah (celle celâluhu) milletin tüm fertlerine sirayet edebilecek, hepsini ilgilendirecek böyle bir hastalığın kökünü kazıma adına, Karun’u yerin dibine batırmış ve arkadan gelenlere ibret sahneleri hazırlamıştır.

Ayrıca bu hâdise ile Allah (celle celâluhu), bu dünyanın ziynet ve debdebesine alâka gösteren insanların yanıldıklarını, dünya malının fâni ve zâil olduğunu, malı Allah verdiği gibi, istediği zaman alabileceğini de ihtar etmektedir.

Hâsılı, hangi yolla elde ederse etsin Karun altından-gümüşten değişik eşya ve emtiaya kadar birçok hazineye sahiptir. Bu hazinelerin, ayrı ayrı kapılarla girilen, iç içe kilidi ve anahtarları olan mahfazalarda ve mahfuz yerlerde bulundurulması, Karun gibi cimri bir adamın karakterini ele vermesi bakımından fevkalâde mânidardır. Bu büyük servet, definecilik veya bir yolla eski hükümdarların hazinelerine ulaşma şeklinde ya da riba yoluyla elde edilmiş olabilir. Birdenbire böyle geniş bir imkâna ve bu imkânın çevrilmesi, korunması için halâike sahip olmasıyla da küstahlaşabilir.. küstahlaşmıştır da.

Kavminden bazılarının ona:

ﻦ َ ﯿ ﺣ۪ ﺮِ ﻔَ ﻟْ ا ﺐ ﱡ ﺤ ِ ﻳُ ﻻَ ﻪ َ ـ ﻠّٰ ﻟ ا إِ ن ﱠ ح ْ ﺮَ ﻔْ ﺗَ اَل

“Şımarma!

Allah şımaranları sevmez.” demeleri de bunu göstermektedir.

Servetin elde edilişindeki sühulet veya hırs onu, o servette başkalarının da hakkı bulunduğu konusunda kör etmiştir. İşte onun daha sonra sergilediği bütün olumsuz tavırlar, ondaki bu mânevî körlük ve dünya ile tatmin olabileceği kuruntusundan kaynaklanmaktadır. Zira dünya ile, ancak onu yeterli bulup ona güvenen ve onunla övünen, kalbinin balans ayarı bozuk olanlar şımarır.. ve Karun da bunu yapmıştır.

ﻣِ

ﻦ َ ﻚ َ ﺒَ ﯿ ﺼ ۪ ﻧَ ﺲ َ ﻨْ ﺗَ وَ ﻻَ ةَ ﺮَ ﺧ ِ ﻻْٰ ا رَ ا ﺪﱠ ﻟ ا ﻪُ ﻠّٰ ﻟ ا ك َ ﺎ ﺗَ اٰ ﻤ َ ۤﺎ ﯿ ﻓ۪ ﻎ ِ ﺘَ ﺑْ ا وَ

ا ﺪﱡ ﻟ ﯿَ ﻧْ

ﺎ

“Allah’ın sana verdiğinden (O’nun yolunda harcayarak) ahiret yurdunu iste, ama dünyadan da nasibini unutma...”

(Kasas sûresi, 28/77)

Bu âyet-i kerime öteden beri çokları tarafından sürekli dünyayı talep etme şeklinde anlaşılmıştır. Hâlbuki azıcık Arap dili kaidelerine muttali olanlar hemen bu yanlışlığı anlayacaklardır. Evet âyet siyak ve sibak münasebeti içinde ele alındığında ortaya şöyle bir mânâ çıkacaktır:

رَ ا ﺪﱠ ـ ﻟ ا ﻪُ ﻠّٰ ﻟ ا ك َ ﺎ ﺗَ اٰ ﻤ َ ۤﺎ ﯿ ﻓ۪ ِ ﻎ ﺘَ ﺑْ ا وَ

ا ﻻْٰ

ﺧ ِ ﺮَ

ةَ

“Allah’ın sana verdiği her şeyle ahiretin arkasında ol, onu yakın takibe al.” Burada

ﻎ ِ ﺘَ اِﺑْ

fiili, talepten içeri bir talep mânâsına gelir ki, Allah’ın insana ihsan ettiği akıl, kalb, his, şuur, idrak, sıhhat, mal-menal, çoluk-çocuk vs. hatta bi’l-kuvve, bi’l-istidat verdiği şeylerle ahiret yurdunu talepler ötesi bir taleple iste, dile demektir. Ardından

ﺎ ﯿَ ﻧْ ﺪﱡ ـ ﻟ ا ﻦ َ ـ ﻣِ ﻚ َ ﺒَ ﯿ ـ ﺼ ۪ـ ﻧَ ﺲ َ ﻨْ ﺗَ وَ ﻻَ ـ

“Dünyadan da nasibini unutma.” diyerek meseleyi dengelemektedir. Evet yarınlar ve yarınlardan sonrası sürekli takibe alınacak, dünyaya ait şeyler de kat’iyen unutulmayacaktır. Bunun ötesinde âyete başka bir mânâ verilecek olursa yani başta işaret ettiğimiz gibi, âyetin sadece bu ikinci kısmını ele alıp, milleti dünya ehli olmaya, dünyayı hayatın yörüngesi ve gayesi hâline getirmeye çağrılırsa, çok ciddî bir yanlışın içine düşülmüş olur. Zira böyle bir anlayış ve böyle bir mânâ;

ﻢ ْ ھ ُ ﺲ َ ﻔُ ﻧْ أَ ﻦ َ ﯿ ﻨ۪ ﻣِ ﺆْ ﻤ ُـ ﻟْ ا ﻦ َ ـ ﻣِ ى ﺮٰ ﺘَ ـ ﺷ ْـ ا ﻪ َ ـ ﻠّٰ ﻟ ا ن ﱠ ِإ

اْ

ﻟ ﺠ َﻨﱠ

ﺔ َ ﻢ ُ ـ ﮫُ ﻟَ أَ ن ﱠ ب ِ ﻢ ْ ﮫُ ﻟَ ا ﻮَ ﻣْ أَ وَ

“Allah mü’minlerden mallarını ve canlarını kendilerine (verilecek) Cennet karşılığında satın almıştır.”9 âyeti ile çelişir.

Bu defa da Kur’ân birbirine zıt, birbirini nakzeden âyetleri muhtevi bir kitap hâline getirilmiş olur.

Âyete bir değişik açıdan şöyle de yaklaşılabilir: Dünyaya, dünyanın kıymeti

kadar, ahirete de ahiretin değeri kadar talip olun. Bu da bir esas olabilir.

Öyleyse Kur’ân bu âyetiyle insanın eline bir ölçü veriyor ve onu bu ölçüyü değerlendirmeye çağırıyor. Evet âyet böyle anlaşılmalıdır; zira dünya itminana ermiş ruhlar için bir Arafat’tır. Dünyada geçen zaman da, bayrama nispeten arefe günü gibidir. Gerçek bayrama gelince, o daha ötede, ötelerin de ötesindedir. Bu itibarla denge çok iyi kurulmalı ve Arafat dolu dolu yaşanmalıdır. Hac esnasında Arafat’ı kaçıran insanlar, onu bir yıl sonra tekrar yakalayabilir. Fakat dünya-ahiret teşbihi içinde verdiğimiz Arafat bir kere idrak edilir ve fevt edilince de bütün bütün kaçırılmış olur.

Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem) bir hadis-i şeriflerinde;

ﻲ اَم ﻟ۪

رَ

ا

ح َ ﺛُ ﻢ ﱠ ـ رَ ةٍ ﺞ َ ﺷ َ ﺖ َ ﺤ ْ ﺗَ ﻞ ﱠ َ ﻈ ﺘَ ﺳ ْـ اِ ﺐ ٍ ﻛِ ا ﺮَ ﻛَ إِ ﻻﱠ ﻧْ ﺎ ـ ﯿَ ﺪﱡ ﻓِ ﻟ ا ﻲ أَ ﺎ ﻣَ ﻧَ ﺎ ﻳَـ ـ ﺎ ن ْ ﺪﱡ ﻠ ﻟِ وَ ﺎ ﻣَ

ﺘَ ﻓَ

ﺮَ

ﮫَ ﻛَ

ﺎ

“Benim dünya ile ne alâkam olabilir ki? Ben dünyada bir yolcu gibiyim ki o, bir ağacın altında muvakkaten gölgelenir, sonra da yürür yoluna gider ve orasını terk eder.”10 buyurur. Dikkat ederseniz burada dünyanın bütün bütün terki söz konusu olmadığı gibi, onu her şey kabul etme de bahis mevzuu değildir. Bunu teyiden Nebiler Serveri, bir başka hadiste;

ﻮْ ﻟَ

ﺷ َ ﺮْ

ﺑَ

ﺔ َ ھ َﺎ ْنِم رً ا ِ ف ﺎ ﻛَ ﻰ ﻘٰ ﺳ َ اَم ٍ ﺔ ﺿ َ ﻮ ﻌُ ﺑَ ح َ ﺎ ﺟ َﻨَ ِ ﻪ دَْنِع لُِ ﺗَ ﻠّٰ ﻟ ا ﺪ ﻌْ ﺎ ﯿَ ﻧْ ﺪﱡ ﻟ ا ِ ﺖ ﻧَ ﺎ ﻛَ

ﻣَ

ﺎ

ءٍ

“Dünyanın Allah katında, sinek kanadı kadar değeri olsaydı, kâfire ondan bir yudum su içirmezdi.”11 buyurur. Evet, kâfir burada hem Allah yok, hem ahiret yok, hem nebi yok... diyecek, hem de Allah’ın nimetlerinden tam istifade edecek; bu, Allah’ın adaletine aykırıdır. Ama bu âlemin arkasında ebedî bir âlem var ve bu âlemde onların görecekleri cezaya karşılık şimdilik Cenâb-ı Hak onların zevklerini acılaştırmamakta ve rahmetinin bir tecellî buuduyla onları da mutlu etmektedir.

Aslında Bediüzzaman Hazretlerinin yaklaşımları içinde, dünyanın binlerce s e ne mesudane hayatı, Cennet hayatının bir saatine mukabil gelmez. Ve Cennet’in binlerce sene mesudane hayatı da Cemalullah’ın bir dakikasına denk olamaz.12

İşte bizler böyle bir hayata talibiz. O hâlde buna nispeten dünyanın –kendine bakan yanı itibarıyla– ne değeri olabilir ki, biz de onu ahiretle muvazene etmeye kalkalım! Ortalama altmış yıllık hayat ki, onun da yarısı uykuda geçiyor;

e v e t işte böyle bir hayatın ne değeri, ne kıymeti olabilir ki..? Şimdi bu çerçevenin dışına çıkıp dünyaya haddinden fazla değer vermek, “dünyanın

değeri şu, ahiretin bu” gibi farklı değerlendirmelere girmek, nassları anlayamayışımızın ifadesi olsa gerek.

Ayrıca burada Üstad Bediüzzaman’ın, başka hiç kimsede görmediğim bir tespiti daha var; o, dünyanın üç yüzü bulunduğunu, bunlardan birincisinin esmâ-i esmâ-ilâhesmâ-iye, esmâ-ikesmâ-incesmâ-isesmâ-inesmâ-in esmâ-insanların hevesatlarına, üçüncüsünün de ahesmâ-iret hayatının kazanılmasına baktığını söylüyor ki, gayet mânidardır.13

Şimdi esmâ-i ilâhiyenin bir aynası ve bir mir’ât-ı mücellâsı olma yönüyle bu dünya paha biçilemez bir âlemdir ve bu yönüyle biz onu çok severiz, hatta ona âşık oluruz. Ahirete mezraa olması yönüyle; dünya olmasaydı biz ahirete namzet olamaz, ahirete ehil hâle gelemez ve onu kazanamazdık. Bu itibarla da dünya bizim için önemli bir bağ ve bahçedir. Hevesât-ı nefsaniyemize bakan cihetiyle ise bu dünya göründüğünden de merduttur. Yani insan bu dünyada nefsine hoş gelen şeylere takılıp kalıyor; kalıyor ve ahireti unutuyorsa, elbette dünya işte bu yönüyle mezmumdur.

Üstad’ın dünya hakkında bir başka değerlendirmesi daha var; o diyor ki, bu dünya kalben terk edilmeli, kesben değil.14 Şimdi meseleye bu açıdan yaklaşacak olursak, bizim bu dünya ile hiçbir kavgamız yoktur ve olamaz da.

Evet, insan dünyayı bu espri içinde anlayabilirse, tam bir ehl-i dünya gibi çalışıp kazanabilir ve bir Karun gibi zengin olabilir.. olabilir zira böyle biri iktiza ettiği an, elinde-avucunda ne varsa, hepsini Rabbisinin rızası istikametinde infak edebilir. Tıpkı Abdurrahman b. Avf gibi ki, o, yedi yüz deveyi yükleriyle birlikte infak etmişti; etmişti ve Allah Resûlü (sallallâhu aleyhi ve sellem) ona zenginliğinden ötürü hiçbir şey dememiş, ta’n u teşnide bulunmamış. Sadece bu büyük servetin hakkını vermek için onu inzar edip uyarmış ve tebşirde bulunup şahlandırmıştı.15

Hz. İbrahim için de –bir kısım menkıbe kitaplarında anlatıldığına göre–

melekler, “Yâ Rabbi, Sen ona ‘Halîlim, Halîlim’ diyorsun.” istifsarında bulunup hillet ve dostluğun servetle bağdaşıp bağdaşmayacağını öğrenmek istiyorlar. Allah (celle celâluhu) da, “Gidin, onu deneyin.” buyuruyor; görün o halil mi değil mi? Melekler uzun bir yoldan gelmiş, saçı-başı dağınık ve pejmurde kıyafetleriyle bir misafir edasıyla Hz. İbrahim’in yanına gelip, karınlarının aç olduğunu söylüyorlar. O da bir koyun kesip pişiriyor ve misafirlerinin önüne koyuyor. Onlar yemeğe başlarken “Bismillah” yerine, meleklere has bir zikir sayılan

ِ ح و ﺮﱡ ﻟ ا وَ ﻛَ ﺔ ِ ـ ئ ِ ٰ ﻞ ﻤ َ ﻟْ ا رَ ب ﱡ س ٌ و ﺪﱡ ـ ـ ـ ﻗُ و ح ٌ ﺐ ﱡ ﺳ ُ

Belgede KUR ÂN DAN İDRAKE YANSIYANLAR (sayfa 195-200)