Kamulaştırma İşleminin Şekil Unsuru ve Yargısal Denetimi

İdarenin yapacağı işlemlere uygulanacak genel bir idarî usul kanunumuz bulunmasa da bazı idarî işlemlere ilişkin şekil ve usul kuralları tüm ayrıntılarıyla mevzuatımızda düzenlenmiştir. Bunlardan birisi de kamulaştırma işlemidir186.

Hukukumuzda kamulaştırma işlemi şekil ve usul bakımından en ayrıntılı düzenlenmiş işlemler arasında yer almaktadır. Bunun nedeni kamulaştırmanın özel mülkiyeti sona erdiren187 ve bireylerin mülkiyet haklarına müdahale niteliği taşıyan bir işlem olmasıdır. Kamulaştırma Kanunu kamulaştırma kararının alınması, kamu yararı kararının alınması, taşınmazın tespiti, taşınmazın bulunduğu yerdeki asliye hukuk mahkemesine başvurma, kamulaştırmadan vazgeçme gibi kamulaştırma ile ilgili her konuyu baştan sona ayrıntılı bir biçimde düzenlemiştir. Bu düzenlemelerde idarece uyulması gereken süreler, uygulanacak prosedür, kamulaştırma işleminin gerçekleşmesi için yapılması gereken tüm işlemler bulunmaktadır.

Kamulaştırma işleminde şekil ve usul konusu, kamulaştırma işleminin aşamaları olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamulaştırma işleminin aşamaları bu

Resmî Gazetede yayınlanması nedeniyle yönetmelik olarak hukukî varlık kazanmış bulunduğundan ve ilgililer açısından hukukî sonuçlar doğurabileceğinden sözedilmesi olanaksızıdır.” D5D, E. 1987/1931, K. 1989/640, KT. 13.04.1989, http://www.danistay.gov.tr/kerisim/KararNoKararC.jsp, ET. 07.12.2012.

185

DİDDK, E. 1991/21, K. 1992/57, KT. 06.03.1992, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, ET. 07.12.2012. Aynı yönde bkz. D5D, E. 1992/1223, K. 1992/2943, KT. 11.11.1992, http://-

www.kararevi.com/karars/795013_danistay-e-1992-01223-k-1992-02943#.UMHKAmdX6So, ET.

07.12.2012.

186

ÖZAY, kamulaştırma ile birlikte idarî sözleşmelerin yapılması konusunda da ayrıntılı olarak şekil ve usul kurallarının düzenlendiğini ifade etmiştir. ÖZAY, Günışığında, s. 416.

187

77

çalışmada ayrı bir bölüm olarak yer aldığından, tekrara düşmemek için, bu kurallara burada ayrıntılı olarak yer verilmeyecektir.

Aynı şekilde kamulaştırmada şekil unsurunun yargı denetimi188 konusunda da gerekli açıklamalar “Kamulaştırma İşleminin Aşamaları ve Yargı Denetimi” başlıklı bölümde belirtilecektir. Burada yalnızca Danıştay kararlarından bazı örnekler vermekle yetinilecektir.

Kamulaştırma yapabilmek için gereken kamu yararı kararının alınmasında, toplanma yeter sayısına uyulması ile ilgili olarak köy ihtiyar heyetinin muhtar ve dört meclis üyesi ile toplanması gerektiğinden, muhtar ve iki üye ile toplanan köy ihtiyar heyetinin aldığı karar hukuka aykırı görülmüştür189. Toplanma ve karar yeter sayılarına uyulmaması her işlemde olduğu gibi kamulaştırma işleminde de aslî şekil sakatlığı olarak karşımıza çıkmaktadır.

Kamulaştırma işleminde taşınmazların ve maliklerinin tespiti ve maliklere usulüne uygun olarak satın alma davetinin tebliğ edilmesi, işlemin sağlıklı, hukuka uygun olması açısından son derece önemli bir şekil kuralıdır. Tebliğ ile ilgili kurallar Kamulaştırma Kanunu ve Tebligat Kanunu’nda bulunmaktadır. Bu kurallara uyulmamış olması, işlemin hukukîliğini etkileyecek derecede olup aslî şekil sakatlığı sayılır. Danıştay, taşınmazların, maliklerin ve adreslerinin tespitinin idarenin görevi olduğunu, bunları kanuna göre, tapu, vergi ve nüfus kayıtları üzerinden veya ayrıca haricen yaptıracağı araştırma ile tespit edeceği, davacılar vekilinin müvekkillerinden bazılarının adreslerini bildirmemiş olmasının, idarenin bu yükümlülüğünü ortadan kaldırmayacağını belirtmiştir190.

Aynı kararda kamulaştırma işlemi maliklerinin adreslerinin idarece usulüne uygun olarak tespit edilmemiş olması, dolayısıyla satın alma usulünün işletilmemesi

188

İngiltere'de kamulaştırma işleminin gerçekleşmesinde esaslı şekil ve usul kurallarına uyulmaması ve kanunla verilen kamulaştırma yetkisinin sınırları dışına çıkılmış olması durumunda, bu işlemden zarar görenin mahkemeye başvurabileceği belirtilmektedir. Ancak mahkemeye başvuru süresi işlemin kendisine tebliğinden itibaren 6 haftadır. BRAND, s. 13.

189 D6D, E. 1985/105, K. 1985/71, KT. 17.04.1985, http://www.danistay.gov.tr/kerisim/KararSozluk- Sorgu3.jsp, ET. 07.12.2012. 190 D6D, E. 2008/353, K. 2008/2371, KT. 16.4.2008, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, 05.10.2012.

78

nedeniyle hukuka aykırı bulunmuştur. Kamulaştırmada satın alma usulünün denenmesi aslî şekil kurallarından biridir.

4650 sayılı Kanunla Kamulaştırma Kanunu’nda yapılan değişikliklerden sonra malike tebliğ edilmesi gereken işlemler, idarenin kamulaştırmak istediği taşınmazı satın alma talebi, idarenin asliye hukuk mahkemesinden istediği bedel tespiti ve taşınmazın idare adına tescili ve yine asliye hukuk mahkemesince verilecek nihaî karardır. Bunlardan asliye hukuk mahkemesince yapılacak tebliğler, idarî dava konusu yapılamaz. Çünkü bunlar idarî işlem değil yargı kararıdır. Bir yargı organınca verilmiş bir karar –kanun yolları dışında- bir başka yargı organı tarafından hatta hiçbir devlet organı tarafından denetlenemez. O zaman, 2001 değişikliklerinden sonra, sadece idarenin satın alma talebinin tebliği ve tabi bununla bağlantılı olarak maliklerin tespiti işlemlerinin yargısal denetime konu olacağı söylenebilir. Bunlar da kamulaştırmanın iptali davasında işlemin şekil bakımından hukuka uygunluğunun denetimi sırasında inceleme konusu yapılabilir.

Kamulaştırılacak taşınmazın belirlenmesinde kanunda belirtilen usullere uyulması gerekir. Bu taşınmazların belirlenmesinde yüzölçümü, sınır ve taşınmazın ölçekli plânının yapılması gibi konularda hata yapılması da işlemi sakatlayan bir durum olarak ortaya çıkmaktadır191. Danıştay da bu konuda kanunda gösterilen kurallara uyulmamasını aslî şekil sakatlığı olarak görmekte ve kamulaştırmanın iptaline karar vermektedir192.

Kamulaştırma Kanununun 7. maddesinin 3. fıkrasına göre, “idare kamulaştırma kararı verdikten sonra kamulaştırmanın tapu siciline şerh verilmesini kamulaştırmaya konu taşınmaz malın kayıtlı bulunduğu tapu idaresine bildirir.” Bu bildirimin yapılmamış olması kamulaştırma işlemini sakatlayan bir şekil eksikliği olarak kabul edilmemektedir. Çünkü şerhin verilmemesi ikincil derecede şekil kuralı olup kamulaştırmanın sonucunu etkilememektedir193. Gerçekten de şerhin verilmesi

191 KUTLU GÜRSEL, s. 314. 192 D6D, E. 1999/185, K. 2000/514, KT. 3.2.2000, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, ET. 8.10.2012. 193 KUTLU GÜRSEL, s. 314.

79

kamulaştırmayı yapacak idare lehine sonuçlar doğuracağı gibi, şerhin verilmemesi hali taşınmaz malikinin haklarını ya da menfaatlerini etkileyecek bir durum değildir.

Benzer şekilde Kamulaştırma Kanunun 7. maddesinin son fıkrasının 4650 sayılı kanunla değişmeden önceki haline göre önce tapuya şerh kaydının düşülmesi sonra kamulaştırma tebligatının yapılması gerekirken, tapuya şerh kaydı düşülmeden önce ilgiliye kamulaştırma tebligatı yapılmasının “davacıların hak veya menfaatinde

herhangi bir ihlale neden olmadığı gibi kamulaştırma işleminde de hukuka aykırılık oluşturmadığı” gerekçesiyle iptal davasını reddeden mahkeme kararı Danıştay

tarafından onanmıştır194. Bu karara göre Danıştay ve ilk derece mahkemesi, kanunda belirtilen sıraya uyulmamasını ilgilinin hak ve menfaatlerini ihlal etmediği sürece işlemi sakatlayacak nitelikte görmemiştir.

C. SEBEP UNSURU VE YARGISAL DENETİMİ