Kamu Yararı Kararı Vermeye Yetkili Merciler

Kamu yararı kararı vermeye yetkili merciler Kamulaştırma Kanunu’nun 5. maddesinde, bu kararı onaylamaya yetkili merciler de 6. maddesinde sayılmıştır. Yukarıda kişi yönünden yetki başlığı altında bunlara yer verilmişti. Bu yüzden bu bölümde konuya ilişkin tekrar açıklama yapılmayacaktır.

Ancak mevzuatımızda Kamulaştırma Kanunu dışında başka kanunlarda da kamulaştırma yapılabileceğine ilişkin hükümler mevcuttur. Bu hükümler çerçevesinde Kamulaştırma Kanunu’nda öngörülenin dışında başka biçimlerde de kamu yararı kararı verilebilmektedir. Başka bir deyişle “kamu yararı kararı verilmesi yöntemleri sadece Kamulaştırma Kanunu’nda belirtilmiş olanlarla sınırlı değildir” 352

. Bunlardan en önemlileri Bakanlar Kuruluna verilen sınır belirleme yetkileridir. Kanunun konusuna göre Bakanlar Kurulu sınırları tespit etmeye yetkili olup bu sınırlar dâhilinde kamulaştırma yapılabilecektir. Hatta bu kanunlardan kimilerinde

351

PICARD, s. 46.

352

132

Bakanlar Kurulu’nun kararının kamu yararı kararı yerine geçeceği açık olarak belirtilmiştir. Bu kanunlardan bazılarını örnek olarak incelemek gereği duyulmuştur.

- 3083 sayılı Sulama Alanlarında Arazi Düzenlenmesine Dair Tarım Reformu Kanunu’nun 3. maddesine göre, “Bu Kanunun uygulama alanı, ilgili Bakanlığın

teklifi ve Bakanlar Kurulunun kararı ile belirtilen alanlardır. Bakanlar Kurulunun bu kararı, kamulaştırma ve diğer işlemler bakımından kamu yararı kararı sayılır ve Resmî Gazete'de yayımlanır.”

- 2565 sayılı Askerî Yasak Bölgeler ve Güvenlik Bölgeleri Kanunu’nun 3. maddesine göre askerî yasak bölgelerin Bakanlar Kurulu kararıyla kurulup kaldırılabileceği, 4. maddesinde de bölgelerin sınırlarının yine Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Başkanlığı kararları ile tespit edileceği belirtilmiştir. 7. maddesinin 1. fıkrasında ise birinci derece kara askerî yasak bölgelerinin içindeki taşınmaz malların kamulaştırılacağı düzenlenmiştir. Dolayısıyla birinci derece askerî yasak bölgelerin belirlenmesine dair Bakanlar Kurulu kararı, bu bölgedeki taşınmazları kamulaştırmak için yeterli bir karar olacağından, bu kararın kamu yararı kararı yerine geçtiği söylenebilir. Ayrıca kanunun 21. maddesinde güvenlik bölgelerindeki taşınmazların da kamulaştırılabileceğine ilişkin hüküm bulunmaktadır. İdare bu taşınmazları kamulaştırmak gereği duyarsa bunlar için de söylenilenler geçerli olacaktır.

- 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanunu’nun 2. maddesinin 1. fıkrasına göre

“Türkiye'de serbest bölgelerin yer ve sınırlarını belirlemeye Bakanlar Kurulu yetkilidir.” Aynı kanunun 5. maddesinin 1. fıkrasına göre ise, “Serbest bölge ilân edilen yerlerde ihtiyaç duyulacak arazi ve tesisler Kamulaştırma Kanunu hükümlerine göre sağlanabilir.” Bu hükümlere göre Bakanlar Kurulu’nun serbest

bölge tespitinden sonra buralarda yapılacak kamulaştırmalarda, bu tespit kamu yararı kararı yerine geçecektir.

Bakanlar Kurulunun bu tip kararları dışında bakanlıklar tarafından hazırlanan bazı programlar da kamu yararı kararı olarak kabul edilmekte bazen de ilgili bakanlık kamu yararı kararı verebilmektedir. Örneğin 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 15. maddesine göre, “Kısmen veya tamamen gerçek ve

133

tüzelkişilerle353 mülkiyetine geçmiş olan korunması gerekli taşınmaz kültür ve tabiat varlıkları ile korunma alanları Kültür ve Turizm Bakanlığınca hazırlanacak proğramlara uygun olarak kamulaştırılır.” Bu hükme göre yapılacak kamulaştırmalarda bakanlığın hazırladığı program kamu yararı kararı yerine geçecektir354. Ayrıca aynı kanunun 11. maddesine göre taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının sahiplerinden, bakanlığın talimatıyla bakım ve onarım sorumluluklarını yerine getirmekte aczi olanların taşınmazları bakanlıkça kamulaştırılacaktır. Bu hükme göre yapılacak kamulaştırmada da bakanlığın bu sorumluluğun yerine getirilmediğinin tespiti kamu yararı kararı yerine geçer.

Danıştay, 2863 sayılı kanunu kapsamında koruma kurullarınca alınan, yapının eski eser olarak tesciline ilişkin kararın da kamu yararı kararı yerine geçeceğini kabul etmektedir.

“Eski eser niteliğindeki yapıların tespit ve tescil edilmesindeki temel amaç bu yapıların korunması olduğuna ve bu amacın gerçekleştirilmesi doğrultusunda korunmasının yanında bu varlıkların değerlendirilmesi için uzmanlık dalları geliştirilip kriterler saptanarak yasal düzenleme ve kurumsal örgütlenmelere gidildiğine göre yapının korunarak gelecek nesillere aktarılması ile kültürel hizmetlere kanalize edilmesi amacıyla tescil kararı ile yetinilmeyerek, bizzat tescil kararını veren makam tarafından kullanılmak üzere kamulaştırılabileceği açıktır. Bu itibarla, koruma kurulunun uyuşmazlık konusu yapının eski eser olarak tesciline ilişkin kararı kamu yararı kararı niteliğinde ve bu yararın varlığını belirten bir karar olduğundan, il idare kurulundan tekrar kamu yararı kararı alınmaksızın bakanlıkça kamulaştırma işlemlerine başlanılması yeterlidir.”355

Ayrıca 6306 sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hükümlerine göre bakanlıkça belirlenen riskli yapıların, rezerv yapı alanlarının bulunduğu yerlerde belirli usullere göre tespitler yapıldıktan sonra, risk taşıyan (ya da taşımasa bile idarece yıktırılmasına karar verilen) binalar belli bir süre içinde malikleri tarafından yıktırılır. Malikler yıktırmazlarsa idare yıkım bedelini

353

Burada kanun koyucunun cümlesinde bir anlatım bozukluğu bulunmaktadır. “tüzelkişilerle” kelimesi yerine “tüzelkişilerin” kelimesinin kullanılması anlam açısından daha uygun olurdu.

354

KÖROĞLU, s. 72.

355

D6D, E. 1994/3698, K. 1995/367, KT. 23.1.1995, http://www.kazanci.com/kho2/ibb/giris.htm, ET. 11.10.2012.

134

maliklerden almak üzere kendisi yıkar356. Bu kanunun 6. maddesine göre, yıktırılan binaların kat maliklerinin, kendilerine yapılan tebligattan itibaren 30 gün içinde, parsellerin tevhit edilmesine, münferit veya birleştirilerek veya imar adası bazında uygulama yapılmasına, yeniden bina yaptırılmasına, payların satışına, kat karşılığı veya hâsılat paylaşımı ve diğer usuller ile yeniden değerlendirilmesine kendi aralarında 2/3 çoğunlukla anlaşmaları gerekir. Anlaşamamaları halinde gerçek ve özel hukuk tüzel kişilerine ait taşınmazlar acele kamulaştırma yoluyla bakanlık, idare ya da TOKİ tarafından kamulaştırılabilecektir. Bu kamulaştırma, Kamulaştırma Kanunu’nun 3. maddesinin 2. fıkrasında geçen iskân projelerinin gerçekleştirilmesi amacıyla yapılan kamulaştırmalardan sayılıp bedeli taksitlerle ödenebilir. Kamulaştırma Kanunu’nun 27. maddesinde acele kamulaştırmalarda kıymet takdiri dışındaki işlemlerin sonradan tamamlanacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla 6306 sayılı kanunda belirtilen durumlarda da kamu yararı kararı verilmeden kamulaştırma yapılabilmesine izin verilmiştir.

2. Kamu Yararı Kararı Alınmasına ve Onaylanmasına Gerek Olmayan